Με τον εντυπωσιακό, προκλητικό για τη σκέψη τίτλο Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ, το μυθιστόρημα του Νταβίντ Γκρόσμαν –το οποίο τιμήθηκε με Booker το 2017–, μας (ξανα)συστήνει έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους πεζογράφους του Ισραήλ, τον οποίο μας είχαν πρωτογνωρίσει πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια οι Εκδόσεις Καστανιώτη. Προηγούνται τουλάχιστον άλλα δεκαέξι βιβλία του (μεταξύ των οποίων και αρκετά δοκιμιακά, όπως και το λιμπρέτο μιας παιδικής όπερας), τα περισσότερα από τα οποία απέσπασαν τοπικά και διεθνή βραβεία και μεταφράστηκαν σε πάνω από 30 γλώσσες, ενώ τέσσερα ως τώρα έχουν μεταφερθεί στην οθόνη. Μαζί με τον εκλιπόντα συμπατριώτη του και επίσης σπουδαιότατο συγγραφέα Άμος Οζ, με τον οποίο γνωριζόταν προσωπικά, είναι μια απ’ τις φωνές που ζητούν όσο γίνεται πιο δίκαιη, λιγότερο αιματηρή λύση στην ανένδοτα εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Αν και το 2006 έχασε ένα απ’ τα τρία του παιδιά –τον τότε εικοσάχρονο Γιούρι– σε αντιαρματική επίθεση κατά τη διάρκεια του πολέμου στον Λίβανο, εξακολουθεί να πρεσβεύει και να τονίζει την επιτακτική ανάγκη για σύνεση και λογική, δίχως να παραβλέπει και τις αποθαρρυντικές –έως ανυπέρβλητες– δυσκολίες του ζητήματος.

Γεννημένος στην Ιερουσαλήμ το 1954, ο Νταβίντ Γκρόσμαν είναι ο πρωτότοκος γιος βιοπαλαιστών από πάμφτωχες οικογένειες. Ο πατέρας του, Πολωνός πρόσφυγας, διέκρινε από νωρίς την αγάπη του για τα γράμματα και ενθάρρυνε τα εξωσχολικά του διαβάσματα. Σε ηλικία εννέα μόλις ετών, ο Νταβίντ βγήκε πρώτος σε διαγωνισμό με θέμα το συνολικό έργο του συγγραφέα Σόλομ Αλέιχεμ, μέσω του οποίου μυήθηκε στη λογοτεχνία. Πραγματοποίησε σπουδές φιλοσοφίας και θεάτρου στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και για 25 χρόνια δούλεψε στο ραδιόφωνο, αρχικά ως ηθοποιός –ενώ ήταν ακόμα παιδί– και στη συνέχεια ως εξωτερικός ανταποκριτής ειδήσεων. Κατά τη στρατιωτική του θητεία εργάστηκε στις μυστικές υπηρεσίες, χωρίς όμως να λάβει ενεργό μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις. Παρόλο που αποφεύγει συνειδητά να καταπιάνεται με πολιτικά θέματα στα βιβλία του, ο θάνατος του γιου του τον παρακίνησε να ασχοληθεί με την αραβοϊσραηλινή διαμάχη στο πεζογράφημα Ως την άκρη της γης, το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2008.

Με αφορμή την πρόσφατη ελληνική έκδοση του μυθιστορήματος Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ από τον Ψυχογιό (σε ωραία μετάφραση της Λουίζας Μιζάν απευθείας από τα εβραϊκά), ο συγγραφέας παραχώρησε κλειστή συνέντευξη Τύπου το μεσημέρι της Τετάρτης 15 Ιανουαρίου, στο βιβλιοπωλείο των Εκδόσεων Ψυχογιός. Απλός και ομιλητικός, δίχως ίχνος έπαρσης, απάντησε με ειλικρίνεια και αμεσότητα σε όλες τις ερωτήσεις, επιβεβαιώνοντας με το παραπάνω την πρωτογενή θετική εντύπωση που σχηματίζει κανείς για το άτομό του.

Σχολιάζοντας άποψη που εκφράστηκε για τους πιθανούς παραλληλισμούς ανάμεσα στον ήρωά του, τον Ντόβαλε Γκρίνσταϊν, και τα τεκταινόμενα στη χώρα του, ο Γκρόσμαν εξήγησε ότι, στην πραγματικότητα, ούτε ο Ντόβαλε, ούτε οι κάτοικοι του Ισραήλ ζουν τη ζωή που θα έπρεπε – σαν να σφυρίζουν μια μελωδία χωρίς να πιάνουν ακριβώς τον τόνο. Κοντά στο τέλος, ο Ντόβαλε αντιλαμβάνεται αίφνης την αλήθεια: πως η ζωή δεν είναι πάντα γενναιόδωρη μαζί μας, με αποτέλεσμα να τη βιώνουμε διαθλασμένα και μισερά. Είναι, λοιπόν, ανάγκη να ανακαλύψουμε τον πραγματικό μας, ελεύθερο εαυτό – σαν να κάνουμε έφεση σε ανώτατο δικαστήριο, ζητώντας μια ευκαιρία να διορθώσουμε ό,τι η ζωή δεν κατάφερε να διορθώσει. Και στο Ισραήλ θα έπρεπε, επίσης, να δοθεί η δυνατότητα μιας ζωής αληθινής, ελεύθερης, δίχως εχθροπραξίες όπου χάνονται νέα παιδιά, αλλά με τη βεβαιότητα πως μπορεί να υπάρξει μέλλον. Το παράδοξο είναι πως, ενώ το Ισραήλ αποτελεί υπερδύναμη στον τομέα των νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups), με πρωτοποριακές ιδέες σε κάθε πεδίο, αποδεικνύεται ανίσχυρο ως προς το καίριο και φλέγον ζήτημα που θα εξασφάλιζε το μέλλον του, δηλαδή την ειρήνη με τα γειτονικά κράτη. Αντί να βρει λύση στο πρόβλημα, διαιωνίζει τη στρεβλή αυτή κατάσταση. Αν και σε πλεονεκτική θέση απέναντι στους Παλαιστίνιους, οι Ισραηλινοί νιώθουν ανήμποροι. Και ο Ντόβαλε παίρνει προσωπικά το συναίσθημα της ενοχής, έχοντας την εντύπωση ότι σκότωσε έναν φίλο του – ο οποίος, όμως, βρισκόταν στο αντίπαλο στρατόπεδο, επομένως ενοχή δεν υφίσταται.

Πώς γίνεται άτομα και κοινωνίες ολόκληρες να δείχνουν τέλεια αναισθησία μπροστά σ’ ένα γεγονός ακραία τραγικό και επώδυνο;

Σε ερώτηση για το πώς αποφάσισε να κάνει τον ήρωά του stand-up comedian (κωμικό ηθοποιό που μονολογεί αυτοσχεδιάζοντας μπροστά σε κοινό), ο συγγραφέας απάντησε ότι η ιδέα τού είχε έρθει πριν από καμιά εικοσαετία, ενώ έκανε έρευνα για ένα άλλο του μυθιστόρημα. Ένας παλιός του συμμαθητής τού αφηγήθηκε ένα απίστευτο περιστατικό, το οποίο του έδωσε την αφορμή να αναλογιστεί τον μηχανισμό της αδιαφορίας – έναν ύπουλο τρόπο να σκοτώνεις αναίμακτα. Πώς γίνεται άτομα και κοινωνίες ολόκληρες να δείχνουν τέλεια αναισθησία μπροστά σ’ ένα γεγονός ακραία τραγικό και επώδυνο; Έτσι και οι Ισραηλινοί έχουν τη μόνιμη ψευδαίσθηση πως ζουν σε μια ελεύθερη χώρα, η οποία, ωστόσο, τελεί υπό καθεστώς κατοχής. Στο κομβικό σημείο της ιστορίας του, ο Ντόβαλε αποφασίζει να σπάσει τον κλοιό της άγνοιας, έτσι ώστε τα παιδιά και τα εγγόνια του να μάθουν όλα όσα τράβηξε και τον σημάδεψαν, καταστρέφοντάς του τη ζωή.

«Εμείς οι συγγραφείς δεν λέμε τίποτα καινούργιο», καταλήγει ο Γκρόσμαν. «Ό,τι και αν γράφουμε, είτε πεζό, είτε ποίημα, είτε θεατρικό, έχει ήδη γραφτεί. Οι αρχαίοι Έλληνες τραγικοί τα είπαν όλα. Το θέμα είναι πώς θα τα ξαναπούμε εμείς. Ευτυχώς που καμιά φορά κατεβαίνουν άξαφνα ιδέες –μη με ρωτάτε από πού, γιατί αν ήξερα, θα καθόμουν εκεί όλη μέρα– κι έτσι σκέφτηκα να κάνω τον Ντόβαλε κωμικό ηθοποιό, ο οποίος στέκει μπροστά σ’ ένα κοινό παντελώς αδιάφορο για τη δική του αγωνία, βαριεστημένο και κουρασμένο μετά τη δουλειά. Πρόκειται για την τραγωδία ενός κωμικού που αφηγείται ανέκδοτα, πασχίζοντας να κρατήσει το κοινό του – διότι ένα μέρος των θεατών θα τον αποδοκιμάσει και θα σηκωθεί να φύγει. Πώς θα έβρισκα την ισορροπία μεταξύ κωμικού και τραγικού; Ιδιαίτερα ελκυστική πρόκληση – καθόλου εύκολο, ωστόσο, να τη μεταφέρω στο χαρτί. Μα έρχεται εκείνη η ιδανική στιγμή που η ιστορία σχεδόν αρχίζει να γράφεται μόνη της. Το χιούμορ είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίζουμε τα πάντα – οτιδήποτε, ακόμα και το Ολοκαύτωμα, μπορεί να γίνει αντικείμενο διακωμώδησης. Οι άνθρωποι που έζησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είχαν πάψει να αστειεύονται και να γελούν. Αν, βέβαια, αυτά τα πράγματα τα κοροϊδεύει κάποιος που δεν είναι Εβραίος, τότε το αστείο είναι άκομψο. Ο Ντόβαλε, λόγου χάρη, διακωμωδεί τον Μένγκελε, εξαιτίας του οποίου ο ίδιος και η οικογένειά του υπέφεραν τα πάνδεινα. Κανείς από τους Ισραηλινούς αναγνώστες μου δεν προσβλήθηκε απ’ το συγκεκριμένο είδος χιούμορ. Το γέλιο μάς βοηθά να αναπνεύσουμε, μας αναζωογονεί. Το χιούμορ, άλλωστε, δεν είναι παρά μια ανατρεπτική ματιά σε ό,τι θεωρούσαμε δεδομένο. Είναι δημιουργικότητα, μέσο άμυνας και επιβίωσης σε απολιθωματικά παγιωμένες καταστάσεις – όπως η καθημερινότητά μας αλλά και η κοινωνία, στο μεγαλύτερο μέρος τους».

Ύστερα από το Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ, ο Γκρόσμαν έγραψε άλλο ένα μυθιστόρημα, με τον τίτλο Η ζωή παίζει μαζί μου, το οποίο σ’ ένα ή δύο χρόνια ίσως κυκλοφορήσει και στην Ελλάδα. Κι αυτό βασίζεται σε πραγματικό γεγονός: στην ιστορία μιας γυναίκας, την οποία του εμπιστεύτηκε η ίδια. «Είναι μια ιστορία αγάπης, αληθινή όσο και πρωτάκουστη: μια γυναίκα, της οποίας ο αγαπημένος αυτοκτόνησε εδώ και 56 χρόνια, εξακολουθεί να είναι τρελά ερωτευμένη μαζί του. Με τη γυναίκα αυτήν ήμασταν φίλοι σχεδόν για μια εικοσαετία –πέθανε στα 97 της– και ήταν από τα πιο ακραία και συναρπαστικά πλάσματα που γνώρισα ποτέ, μοναδική με τρόπο εξίσου μοναδικό. Αισθάνομαι προνομιούχος για το ότι μου επέτρεψε να γράψω την ιστορία της. Απ’ την αρχή τής ξεκαθάρισα πως δεν επρόκειτο να γυρίσω ντοκιμαντέρ για τη ζωή της, αλλά να γράψω ένα βιβλίο που θα περιείχε και φανταστικά στοιχεία – και για καλή μου τύχη, δεν είχε αντίρρηση».

Στο Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ κυριαρχεί το στοιχείο της θεατρικότητας, πράγμα το οποίο ευνοεί τη διασκευή του για το σανίδι ή την οθόνη. Τα δικαιώματά του έχουν ήδη αγοραστεί από εταιρεία κινηματογραφικών παραγωγών. Χάρη στους μονολόγους και τις σκηνοθετικές οδηγίες που περιέχει, δεν ήταν δύσκολο να μετατραπεί σε θεατρικό έργο –το οποίο έχει παρουσιαστεί πάνω από 350 φορές στο Ισραήλ, στο Βερολίνο και άλλες πόλεις του κόσμου και συνεχίζει να παίζεται ως σήμερα–, με τον πρωταγωνιστή Ντρορ Κέρεν να αποδίδει απαράμιλλα έναν ρόλο που γράφτηκε λίγο-πολύ στα μέτρα του. «Τον είχα πάντα στον νου μου ως πρότυπο για τον Ντόβαλε», μας αποκαλύπτει ο Γκρόσμαν, εκφράζοντας, συγχρόνως, την επιθυμία του να ανέβει το έργο κάποτε και στην Ελλάδα. «Είναι τόσο άμεσος και πειστικός, ώστε ακόμα και κάποιος που δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα, τον παρακολουθεί άνετα». Δεν θέλησε, ωστόσο, ο ήρωάς του να παραπέμπει ευθέως σε υπαρκτό πρόσωπο, προκειμένου να αποφύγει την οικειοποίησή του από άτομα που ίσως διέκριναν σ’ αυτό στοιχεία του εαυτού τους: «Οι περισσότεροι stand-up comedians στο Ισραήλ, εξάλλου (εκτός ελάχιστων λαμπρών εξαιρέσεων), σπάνια δίνουν στα αστεία τους πολιτική χροιά. Η κωμωδία οφείλει να μας βάζει σε σκέψεις, να μας ταρακουνάει, να μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε την ίσαμε τώρα αντίληψή μας για τον εαυτό μας και τον κόσμο».

Τι θεωρεί πιο σημαντικό σ’ ένα μυθιστόρημα: τους χαρακτήρες, την πλοκή ή το ύφος; «Η πλοκή υπαγορεύει το ύφος. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, το ύφος είναι λιτό και ξεκάθαρο, ούτως ώστε το τραγικό στοιχείο να βγαίνει φυσικά μέσα απ’ το κωμικό. Εντούτοις, το βάρος που δίνεται στο αφηγηματικό μέρος δεν πρέπει να επισκιάζει τους χαρακτήρες. Καλό είναι να υπάρχει απόλυτη ισορροπία ανάμεσα στα πρόσωπα, τη γλώσσα και όλα τα επίπεδα πραγματικότητας και έρευνας – δηλαδή να μη βρίσκει κανείς σβόλους, όπως μέσα σε κακοψημένο ψωμί. Γιατί ένα λογοτεχνικό κείμενο αντανακλά την αρμονία του ζωντανού σώματος». Επιπλέον, το Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ αποτελεί ένα είδος ομολογίας πίστης για τον Γκρόσμαν – οι πολιτικές θέσεις του Ντόβαλε ταυτίζονται, σε γενικές γραμμές, με τις δικές του. Σε κάποια απ’ τις παραστάσεις, μάλιστα, ο συγγραφέας έτυχε να κάθεται δίπλα σε μια υπουργό της Δεξιάς, η οποία ξεκαρδιζόταν στα γέλια με τα ανέκδοτα εις βάρος του δεξιού χώρου.

Επισημάνθηκαν επίσης οι ευκρινείς αναφορές στον Κάφκα, καθώς και στους Δουβλινέζους του Τζόις. Για τον Γκρόσμαν –του οποίου οι ευρωπαϊκές επιρροές περιλαμβάνουν τη Βιρτζίνια Γουλφ και τον Γκίντερ Γκρας–, ο Κάφκα είναι απαράκαμπτος: η τακτική ενασχόληση με τα έργα του εξισώνεται με τη μελέτη της Βίβλου. «Η ιδιοφυΐα του Κάφκα συνίσταται στο ότι η κάθε του πρόταση αναιρεί την αμέσως προηγούμενη, κρατώντας μας διαρκώς σε εγρήγορση. Τίποτα δεν είναι σταθερό – η πραγματικότητα την οποία βιώνουμε δεν έχει μια και μόνη διάσταση ή εκδοχή, αλλά πολλαπλές, η καθεμιά απ’ τις οποίες κρύβει μέσα της πλήθος άλλων. Ο Τζόις, πάλι, είναι χαοτικός – ο Κάφκα, όμως, τα καταφέρνει καλύτερα σ’ αυτό. Όσο για τη γενιά του Άμος Οζ, εμπνεόταν από τον Ντοστογιέφσκι, τον Γκόγκολ, τον Τσέχοφ. Είμαστε απίστευτα τυχεροί, διότι άπειρα αριστουργήματα έχουν μεταφραστεί στα εβραϊκά. Έτσι έχουμε πρόσβαση στη λογοτεχνία τόσο της Δύσης, όσο και της Ανατολής. Δίχως, φυσικά, να αμελούμε την πρωτότυπη λογοτεχνική παραγωγή του Ισραήλ».

Ό,τι και αν γράφουμε, είτε πεζό, είτε ποίημα, είτε θεατρικό, έχει ήδη γραφτεί. Οι αρχαίοι Έλληνες τραγικοί τα είπαν όλα. Το θέμα είναι πώς θα τα ξαναπούμε εμείς.

Μνημονεύοντας τον Οζ, ο Γκρόσμαν δεν πιστεύει ότι ο ίδιος θα καλύψει το κενό της απώλειας εκείνου – κανείς δεν μπορεί να καλύψει ένα τέτοιο κενό. Τον Άμος Οζ χαρακτήριζε μια έντονη, εξαιρετικά ασυνήθιστη αντίφαση: απ’ τη μια απέπνεε μεγαλείο και απ’ την άλλη ήταν εντελώς προσγειωμένος. «Δεν μπορώ να συνηθίσω στην ιδέα ότι δεν είναι πια κοντά μας», ομολογεί ο συγγραφέας. «Τον επισκεπτόμουν συχνά στο σπίτι του και μου υποσχόταν τον καλύτερο καφέ της πόλης. Μπορεί ο καφές να μην ήταν αντάξιος της φήμης του, μα οι συζητήσεις μου με τον Οζ ήταν μνημειώδεις. Εξαιτίας των εμπειριών του, δεν του ήταν εύκολο να εμπιστευτεί τους άλλους. Φερόταν πάντα με επιφυλακτικότητα και καχυποψία. Στις πρώτες μας συναντήσεις, δεν με κοιτούσε καν στο πρόσωπο – μου είχε μισογυρισμένη την πλάτη και ρητόρευε μάλλον παρά κουβέντιαζε μαζί μου. Σιγά σιγά, όμως, στρεφόταν όλο και περισσότερο προς το μέρος μου, ώσπου κατάλαβα ότι είχα κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Ήταν για μένα δάσκαλος, συνάδελφος και φίλος – και δεν περνά μέρα που να μη νιώθω πως χρειάζομαι τη φωνή του, τις συμβουλές του, να μου πει τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνω. Ο χαμός του ήταν τόσο αναπάντεχος… Μιλώντας για την αρρώστια του, έλεγε ότι ο αρχιτέκτονας του ανθρώπινου σώματος είναι μεγαλοφυής, αλλά ο εργολάβος έβαλε σκάρτα υλικά. Μια φράση που πραγματικά τα λέει όλα».

Στο σημείο αυτό, τον πληροφορώ πως οι πρώτες μεταφράσεις του Οζ που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα ήταν δικές μου (από τα αγγλικά) και μάλιστα, κατά σύμπτωση, από τον ίδιο εκδότη, μέσα στη δεκαετία του ’90. Με προτρέπει να μάθω εβραϊκά, ώστε να μεταφράσω στο μέλλον και δικά του βιβλία, χωρίς την ανάγκη ενδιάμεσης γλώσσας.

Στη συνέχεια τον ρωτούν σχετικά με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα το Ισραήλ. «Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, το ενδιαφέρον για το μάλλον συγκεχυμένο σχέδιο ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή όσο πάει και φθίνει», απαντά με εντιμότητα. «Μέσα στη χρονιά που μας πέρασε, οι εκλογές απέτυχαν επανειλημμένα να αναδείξουν κυβέρνηση – κάτι που δεν ξανάγινε ποτέ και εγκυμονεί κινδύνους, αφού δίνει ώθηση σε διάφορες φανατικές δυνάμεις. Τα μεγαλύτερα κόμματα δεν τολμούν καν να ψιθυρίσουν τη λέξη “ειρήνη”, γιατί πάνε χαμένα. Οι Ισραηλινοί είναι αλλεργικοί σ’ αυτήν – τη θεωρούν ισοδύναμη με την προδοσία, την παραχώρηση της εδαφικής μας κυριαρχίας στον εχθρό».

Τη στάση των συμπατριωτών του ο Γκρόσμαν την αποδίδει στη διαφθορά των ως τώρα κυβερνήσεων, οι οποίες χειραγωγούσαν τον κόσμο κραδαίνοντας μπροστά του το φάσμα των υπαρκτών κινδύνων που διατρέχει η χώρα, σε συνδυασμό με τον απόηχο των παλιών του τραυμάτων – και ιδίως του Ολοκαυτώματος. Έθνος βαθύτατα σημαδεμένο απ’ τις πληγές του, το Ισραήλ είναι ανυπεράσπιστο απέναντι σε τέτοιου είδους συναισθηματικούς εκβιασμούς. Οι Ισραηλινοί έχουν, επίσης, την τάση να δαιμονοποιούν τους Παλαιστίνιους και να εξιδανικεύουν τον εαυτό τους, παρόλο που και οι δυο πλευρές έχουν βάψει τα χέρια τους με αίμα. Ευτυχώς, τελευταία αρχίζουν να ακούγονται μετριοπαθείς φωνές και να διαφαίνονται ελπίδες –έστω και αμυδρές–, τις οποίες ο ίδιος στηρίζει προσωπικά και έμπρακτα.

Είναι, τελικά, εφικτή η ειρήνευση στην περιοχή; «Όπως το βλέπω εγώ», εξηγεί ο Γκρόσμαν, «είναι ο μόνος τρόπος να σωθεί το Ισραήλ. Δεν θα αρνηθώ ότι, ως μειονότητα στη Μέση Ανατολή, χρειαζόμαστε ισχυρά στρατεύματα για την προστασία μας. Βλέπετε τι γίνεται στο Ιράκ, στο Ιράν, στο Σουδάν, στην Υεμένη. Αλλά ο στρατός από μόνος του δεν είναι η λύση στην περιπλοκότητα της θέσης μας. Γιατί, μοιραία, κάποια στιγμή θα εμφανιστεί ένας αντίπαλος ισχυρότερος, πιο φανατισμένος και αποφασισμένος από μας, ο οποίος θα μας νικήσει. Δυνάμεις πολύ πιο αξιόλογες απ’ τις δικές μας έχουν κατά καιρούς ηττηθεί. Πρέπει, λοιπόν, να γίνουν κινήσεις προς την επίτευξη ειρήνης. Δεν πρόκειται για κάτι ανέφικτο. Όχι επειδή είμαστε αγαπητοί στους γείτονές μας –κάθε άλλο–, αλλά επειδή είμαστε άρρηκτα δεμένοι με τη γη όπου κατοικούμε. Στη συνείδηση των Αράβων, είμαστε εγκάθετοι και προέκταση των Αμερικανών. Ξεχνούν πως κι εμείς, ως λαός, με τη γλώσσα και τη θρησκεία μας, ανήκουμε στα ίδια αυτά εδάφη. Ο γεωγραφικός μας χώρος είναι ο μόνος με τον οποίο σχετιζόμαστε πολιτισμικά. Εκεί θέλω να ζω, να βλέπω το μέλλον μου και το μέλλον των παιδιών μου. Το τίμημα της επιλογής μου το έχω πληρώσει πανάκριβα. Αν λάβουμε υπόψη τις σχέσεις μεταξύ των γειτόνων μας, οι οποίες είναι εξίσου τεταμένες, και δώσουμε στον αραβικό κόσμο κίνητρα για να μας προσεγγίσει, υπάρχει μια μικρή, έστω, πιθανότητα να ελιχθούμε διπλωματικά μέσα στο αδιέξοδο όπου έχουμε παγιδευτεί. Δημιουργώντας το κατάλληλο κλίμα για διαπραγματεύσεις, χωρίς τη διαμεσολάβηση τρίτων, πραγματοποιούμε ένα σημαντικό βήμα προς τη συμφιλίωση δυο λαών πολύπαθων, ταλανισμένων απ’ τα προαιώνια μίση τους. Ας μη λησμονούμε, ωστόσο, πως “ειρήνη” σημαίνει “συμβιβασμός” – πράγμα που θα εξοργίσει κάποιους κι απ’ τις δυο πλευρές: οι εξτρεμιστές θα ξεσηκωθούν με εκδικητική μανία και θα κάνουν ό,τι μπορούν ώστε να ναυαγήσει το εγχείρημα. Δεν ξέρω αν οι ηγέτες και των δυο πλευρών θα έχουν το σθένος να αναχαιτίσουν παρόμοια φαινόμενα, υπερασπιζόμενοι την ειρήνη ενώ ταυτόχρονα θα πολεμούν την τρομοκρατία. Εγώ ένα πράγμα ξέρω: ότι αν δεν φροντίσουμε με κάθε δυνατό μέσο για την ειρήνη, θα είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε σε κατάσταση πολέμου στον αιώνα τον άπαντα, με ό,τι ολέθριο συνεπάγεται αυτό για κάθε κοινωνία, μα και για κάθε άτομο ξεχωριστά».

Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ
Νταβίντ Γκρόσμαν
μετάφραση: Λουίζα Μιζάν
Ψυχογιός
312 σελ.
ISBN 978-618-01-3060-7
Τιμή €15,50

Η Μάριον Χωρεάνθη είναι συγγραφέας, κριτικός, εικαστικός, μουσικός και προγραμματίστρια Η/Υ.

Άλλα κείμενα:

• J.K. Rowling: «Το χριστουγεννιάτικο γουρουνάκι»
• Νίκος Χατζηπαπάς: «Νύχτα»
• Κοραής Δαμάτης: «Αφορμές»
• «Ο πολυβραβευμένος Κεν Φόλετ αποκαλύπτει το νέο του μυθιστόρημα» της Μάριον Χωρεάνθη
• Θεοδόσης Μίχος: «Η Αλκμήνη και οι άλλοι»

Twitter