Από το βιβλίο διηγημάτων Τελετές ενηλικίωσης (2009), εκδόσεις Μεταίχμιο, του Κώστα Ακρίβου, πήρα το ακόλουθο παράθεμα: «Ήταν παλιό έθιμο του τόπου να γιορτάζουν, κάθε πρώτο Σάββατο του Νοέμβρη, καλώντας τις ψυχές των νεκρών στο τραπέζι τους. Ρουφούσαν οι ζωντανοί το ζουμί από τη σούπα και άφηναν έξω από την πόρτα άθιχτο το κρέας από το πουλερικό· να ’ρθουν να το γευτούν οι πεθαμένοι. Έτσι το καλούσε η μέρα εδώ και αιώνες, συνήθεια πάππου προς πάππου. Τα ίδια έγιναν τώρα και στο καινούργιο σπιτικό. Μοσχοβόλησε ο τόπος αυγολέμονο και κόκκινο κρασί από το μεγάλο λαγήνι στο κατώι».

Μαρτυρίες σαν αυτή μπορεί να βρει κανείς πολλές, σε σελίδες κυρίως των λαογράφων. Η τελετουργία συνάντησης των ζωντανών με τους νεκρούς, που την οργάνωναν οι πρώτοι σε μια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου, ήταν μέχρι πριν από όχι πολλά χρόνια διαδεδομένη (ίσως και τώρα τελείται σε κάποια μέρη). Τη χαρακτηρίζει μια παράξενη ανάμειξη χαράς γύρω από το τραπέζι κι ενός μεταφυσικού μυστηρίου. Περισσότερο πάντως από το αν και πόσο οι ζωντανοί πίστευαν ότι είχαν δίπλα τους τους πεθαμένους συγγενείς, σημασία είχε το γεγονός ότι πίστευαν πως όφειλαν να μην παραλείπουν αυτή τη συνάντηση ή, επιτέλους, πως έπρεπε να μη λησμονούν τους νεκρούς τους. Αυτό έδινε κι ένα άλλο χρώμα στη ζωή. Η υποχώρηση του εθίμου σημαίνει και τη χαλάρωση της έμπρακτης, τρόπον τινά, μνήμης (όσο κι αν ευαίσθητα πρόσωπα πάντα θα υπάρχουν που «ανταμώνουν» με τους δικούς τους νεκρούς).

Το πιο πάνω παράθεμα είναι ενοφθαλμισμένο σ’ ένα διήγημα, όπου περισσεύει ένας σεξουαλικός οργασμός, ικανός να παραμερίσει κάθε ηθικό ενδοιασμό, τραυματίζοντας βάναυσα την αξιοπρέπεια ζωντανού συγγενούς. Εξάλλου, ο συγγραφέας βεβαιώνει ότι «η ιστορία αυτή μοιάζει με παραμύθι, μα δεν είναι». Η ζωή είναι πολύ συχνά αντιφατική, γεμάτη αντιθέσεις.

Τα έθιμα εν γένει της παραδοσιακής κοινότητας, ως τυποποιημένοι τρόποι συλλογικής ζωής, φρόντιζαν συχνά να συμπεριλαμβάνουν και να ενώνουν, κατά το δυνατόν, αντιθέσεις και αντιφάσεις. Όπως στη προκειμένη περίπτωση τη χαρά με το πένθος, την ίδια τη ζωή με το θάνατο.

Αλλά τα έθιμα ήσαν ένα είδος εξαιρετικών περιπτώσεων μέσα στην καθημερινότητα, ένα είδος επίσημης, υπέρτερης ζωής. Δηλαδή, από μιαν άποψη αποτέλεσαν και μιαν άλλη αντίθεση: ανάμεσα σ’ αυτό που ήσαν τα ίδια και στην καθημερινή ζωή, με τα καλά και τα ζαβά της, με τις καλοσύνες και τις αμαρτίες της.

Twitter