fbpx
«“Φιλοθέη, η αρχοντοπούλα των Αθηνών”: Ένα τολμηρό εγχείρημα» του Μ. Γ. Μερακλή

«“Φιλοθέη, η αρχοντοπούλα των Αθηνών”: Ένα τολμηρό εγχείρημα» του Μ. Γ. Μερακλή

Η Φιλοθέη υπήρξε βέβαια ιστορικό πρόσωπο (δεύτερο μισό 16ου αι.), «αρχοντοκόριτσο που φόρεσε τα ράσα», σημειώνει ο Ιωσήφ Βιβιλάκης, καθηγητής της θεατρολογίας και πτυχιούχος της θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ο ίδιος με την ομάδα του, Οθόνιον, ασχολούνται με το θέατρο σκιών, κατεξοχήν βέβαια με τον Καραγκιόζη. Εδώ συνδύασε τον Καραγκιόζη με τη Φιλοθέη, με ένα σενάριο που έγραψε βασισμένος σε ακριβείς ιστορικές πηγές όσον αφορά τη Φιλοθέη.

Όπως παρατηρεί, στο Πρόγραμμα της παράστασης, έργα κουκλοθεάτρου βασισμένα σε ιστορίες αγίων και σε βιβλικά επεισόδια παραστάθηκαν πολύ νωρίς στη δυτική Ευρώπη. Για πρώτη φορά δόθηκε παράσταση όχι με κούκλα, αλλά με τη χάρτινη φιγούρα του Καραγκιόζη και όλων των ηρώων του θιάσου με σενάριο βασισμένο στο Γάμο του Καραχμέτη του Παπαδιαμάντη, όπου ακολούθησε το «δραμάτιον» Ο Καραγκιόζης νεκροθάπτης.

Το κατεξοχήν τολμηρό εγχείρημα είταν η παράσταση που είδα πρόσφατα, με τον τίτλο που υπάρχει και στο παρόν σημείωμα. Είπα το εγχείρημα τολμηρό, εξαιτίας του συγκερασμού κωμικού και σοβαρού ή, ορθότερα, ίσως, κοσμικού και ιερού.

Κόρη αθηναϊκής αρχοντικής οικογένειας, η Φιλοθέη ίδρυσε ενδεχομένως, σημειώνει ο Βιβιλάκης, «στην καρδιά του αστικού κέντρου το πρώτο εκπαιδευτήριο θηλέων της Ευρώπης, το μοναστήρι της κυρά Φιλοθέης». Αυτή με έξοδά της το οικοδόμησε, όπως και νοσοκομεία και ξενοδοχεία για αρρώστους και φτωχούς, κοντά στο μοναστήρι. Ακόμα και κατατρεγμένους Τούρκους και Έλληνες που κινδύνευαν έκρυψε.

Ένας παλαιός Αθηναιογράφος έγραψε ότι το 1845 ζούσαν στο μοναστήρι οι τελευταίες καλόγριες, ανυφάντρες, που έβγαζαν με την υφαντική τα προς το ζην. Και μνημόνευε την τελευταία μοναχή, την Ασήμω, η οποία εκοιμήθη 115 ετών.

Ομολογώ ότι δάκρυσα, γελώντας όμως συγχρόνως και συμμετέχοντας στο γέλιο των θεατών που έφθανε ως τον ουρανό.

Είπα πιο πάνω τολμηρό τον συνδυασμό ιερού και κοσμικού έως αστείου και κωμικού. Αλλά οι λέξεις γενικά δεν αγκυλώνονται απόλυτα στην πρωταρχική κυριολεξία τους. Πραγματοποιούν μιαν υπέρβαση (συχνά ποικίλλουσα) της αρχικής σημασίας τους. Όπως η λέξη, ο χαρακτηρισμός «τολμηρός». Αυτόματα ήρθαν στο νου μου οι εξαίρετοι στίχοι του Κάλβου: «θέλει αρετήν και τόλμην/ η ελευθερία».

Αυτή η «ελευθερία» έχει την τόλμη να κάνει κάποιος κάτι, που δεν το πράττουν άλλοι. Σε μιαν εποχή όπου το ιερό εξορθολογίζεται έως το σημείο να διακωμωδείται ή, καλύτερα, να ευτελίζεται, επιστρατεύει ο Βιβιλάκης τον κλασικόν άλλοτε λαϊκό και παραδοσιακό Καραγκιόζη, για να βοηθηθεί από αυτόν. Όπως βοηθούσε τα χρόνια της ακμής του ένα λαό, που ένιωθαν ποιος λίγο ποιος πολύ, ότι αυτός απομυθοποιούσε τους βεζίρηδες και όλους τους δυνατούς, με την ανεπανάληπτη ρητορική του και τις χειρονομίες του. Με αυτόν το λαϊκό ήρωα συνέζευξε ο Βιβιλάκης τη θαυμαστή Φιλοθέη, για την οποία ο σύγχρονος λαός δεν γνωρίζει παρά τον συνονόματο Δήμο με την ωραία ρυμοτομία του.

Κάπου στη μέση της παράστασης σαν ένα ιντερμέδιο εμφανίστηκαν οι μνηστήρες για το γάμο της Φιλοθέης, που χωρίς διόλου τη θέλησή της, τον θέλουν οι γονείς της μετά τον πρώτο άτυχο γάμο της. Υποψήφιοι γαμπροί είναι: ο Διονύσιος, ο Μορφονιός, ο Μπαρμπα-Γιώργος. Ο Καραγκιόζης μένει ήσυχος και μετρημένος ως υπηρέτης και, τώρα, τελετάρχης στο αρχοντικό των γονέων της Φιλοθέης. Έως τη στιγμή που ζητούν οι γελοίοι να κάνουν τη Φιλοθέη γυναίκα τους. Τους διώχνει κλωτσηδόν με την αγριοφωνάρα του τόσο αυθεντική, ώστε βρέθηκα ύστερα από πάρα πολλά χρόνια, μικροσκοπικό παιδί, στις παραστάσεις του Κώστα Μάνου κάτω στην πατρίδα μου. Δεν ήταν όμως τώρα ο Μάνος, αλλά με ταυτόσημη φωνή ο Άθως Δανέλλης, που με τον Νικόλα Τζιβελέκη έγιναν όλες οι φωνές της παράστασης! Πολύ ταιριαστοί στην παράσταση και οι μουσικοί.

Ομολογώ ότι δάκρυσα, γελώντας όμως συγχρόνως και συμμετέχοντας στο γέλιο των θεατών που έφθανε ως τον ουρανό. Γέλια αθώα και καθαρά της παράδοσης.

Μου έδωσε μεγάλη χαρά η παρουσία ιερωμένων, μεταξύ των οποίων και ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου. Συμμετείχαν έκδηλα ικανοποιημένοι από τη μυσταγωγική αυτή, τολμώ να πω, παράσταση Καραγκιόζη που ταίριαζε, μπορώ να πω ακόμη, με το «σπουδογέλοιόν» της, για να χρησιμοποιήσω αυτή την πολυσήμαντη αρχαία ελληνική λέξη.


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.