Η πρόσκληση να διαλέξουμε 5 και 1 βιβλία από το πρόγραμμα του φθινοπώρου μάς δημιουργεί μεγάλη αμηχανία, την απάντηση στο ερώτημά σας καλείται να τη δώσει, και να τη μεταδώσει, ο κάθε αναγνώστης ατομικά. Επικεντρώνοντας λοιπόν στα πρώτα βιβλία του φθινοπώρου και στην ελληνική λογοτεχνία μόνο, που νιώθω πως έχει την τιμητική της, θα σας μιλήσω για τα πρώτα πέντε βιβλία του εκδοτικού μας προγράμματος, προσθέτοντας ένα βιβλίο από πολλές απόψεις μοναδικό, τις Συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου με τη Νατάσα Μπαστέα και τον Μάκη Προβατά, που θα κυκλοφορήσει, ελπίζω, ως το τέλος Οκτωβρίου.

Ο Τζίμης στην Κυψέλη του Χρήστου Χωμενίδη, που κυκλοφόρησε στις 30 Σεπτεμβρίου, είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που ζει σήμερα στην Κυψέλη. Που ζει όμως, όπως από την αρχή νιώθει ο αναγνώστης, κι όπως, οδυνηρά, διαπιστώνει ο ίδιος στην πορεία, ανάμεσα σε δύο εποχές. Ο Χωμενίδης το συνοψίζει πολύ ωραία, νομίζω: ένας αναλογικός άνθρωπος σε ένα ψηφιακό σύμπαν, στου οποίου το πρόσωπο οι επερχόμενες γενιές παίρνουν αιματηρή εκδίκηση από τις προηγούμενες. Την επιχειρούμενη, με κατά βάση καλές προθέσεις, άνοδο αυτού του ανθρώπου στην Αθήνα των τελευταίων χρόνων παρακολουθούμε, και την πτώση του.

«…Ιδού λοιπόν η αµαρτία µου. Πως βρίσκω την απόλαυση στα πιο απλά. Στα πιο απτά. Πως πιτσιρίκος –το ορφανό της θυρωρίνας–, αντί να µιζεριάζω, να βαρυγκωµάω, να επωάζεται µέσα µου φθόνος, µίσος, πηγαινοερχόµουν για τα θελήµατα σφυρίζοντας. “Γεια σου, ρε Τζίµη τροµερέ!” µου τσίµπαγαν το µάγουλο στο ασανσέρ οι αδελφές Αχλιόπτα και µε κερνούσαν τσίχλες...»

Περί της εαυτού ψυχής του Ισίδωρου Ζουργού.

Βρισκόμαστε στο Βυζάντιο, στα μέσα του 12ου αιώνα. Σε μια ακτή της Προποντίδας ο, γηραιός πλέον, νοτάριος και αντιγραφέας Σταυράκιος Κλαδάς, κεντρικός ήρωας του νέου μυθιστορήματος του Ισίδωρου Ζουργού, και βασικός του αφηγητής, θυμάται τη ζωή του. Τον ξεριζωμό και το θανατικό της παιδικής ηλικίας διαδέχεται, ευτυχώς, η ζωή του προικισμένου αντιγραφέα που σκύβει με έμπνευση και πάθος πάνω από τα συναξάρια των αγίων και τις διατριβές των γραμμάτων. Κι αυτή η γραφίδα, το ήθος και το πνεύμα που διαμορφώθηκε μέσα από τη συνάφεια, την κοινή ζωή με τα κείμενα που καλείται να σώσει, να διαδώσει, είναι που αφηγείται σε μας και τη δική του ζωή: μια ιστορία εφηβικής μοναξιάς και χειρογράφων, μια περιδίνηση σε διανοητικά διλήμματα, διωγμούς, έρωτες και αγωνίες στην αυγή της δυναστείας των Κομνηνών στα τέλη του 11ου αιώνα, ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα οικογένειας, περιπέτειας και ελευθερίας για το άλλο Βυζάντιο, ένα βιβλίο για αυτή την ορμή που απαιτεί να αγιογραφήσουμε τα όνειρα με την ανάσα μας, να ονοματίσουμε τα πράγματα του κόσμου εξαρχής με ανάδοχο τη δική μας ψυχή.

Η κυρία Τασία και ο Γουλιέλμος Καταβάθος είναι η «επιστροφή» της Μαρίας Μήτσορα, επτά χρόνια μετά το τελευταίο της βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων Από τη μέση και κάτω. Μια μετακόμιση σε μια νέα γειτονιά (που δεν είναι και τόσο μακριά από την προηγούμενη), που όμως πυροδοτεί μια περιπέτεια σε έναν κόσμο που εκρήγνυται, κάτω από τη μύτη μας, στα πιο γνώριμα δρομάκια του δικού μας κόσμου, που η Μαρία μάς αποκαλύπτει πόσο παράξενος, ανοίκειος και πολυπρισματικός μπορεί να είναι.

Στο καινούριο αυτό σπίτι, το πίσω δωμάτιο βλέπει σ’ έναν μικρό κήπο, περίκλειστο από έναν αρχαίο μαντρότοιχο. Εδώ οι αέρηδες μιλάνε ξένες γλώσσες κι ένα νηπενθές, μια ντατούρα, συχνά πυκνά ψιθυρίζει κάτι σχεδόν ακατάληπτο... ίσως: «Μαζί με τη βασίλισσα πέθαναν!» Σ’ αυτή τη γειτονιά συμβαίνουν διάφορα παράξενα. Ένας άνδρας παχύς με μακρύ παλτό φωνάζει κάθε απόβραδο «ΒΟΗΘΕΙΑ, ΝΥΧΤΩΝΕΙ». Πουλιά, ασυνήθιστα πολλά, πετάνε χαμηλά, καρακάξες, κοτσύφια, κοράκια, κοκκινολαίμηδες, αλλά κι ένα άλλο άγνωστο, μαύρο με θαυμάσιους μπλε φραμπαλάδες στην ουρά. Στον γωνιακό φούρνο συζητιέται πως είναι ένα πουλί κατά 50% μηχανικό. Λίγα τετράγωνα παρακάτω, γωνία Ασκληπιού και Βατάτζη, βγαίνει το φάντασμα της κυρίας Τασίας από μια τρύπα στην άσφαλτο, πλάι στον κάδο της ανακύκλωσης. Η κυρία Τασία κάποτε, όταν ζούσε, ήταν μοδίστρα. Τώρα που δε ράβει πια, μαζί με έναν γάτο άσπρο, σχεδόν άυλο –που ακούει στο όνομα Γουλιέλμος Καταβάθος– έχουν στήσει ένα Πρακτορείο Ευρέσεως Φαντασμάτων. Ποιος ξέρει; Ίσως για να διασκεδάζουν τις ώρες εξόδου τους από τον κάτω κόσμο. Αυτοί οι δύο θα στήσουν στο πίσω κηπάκι το Δείπνο της Εκάτης.

Είδες να μαδάνε την κότα του Γιώργου Δενδρινού.

Είναι το πρώτο βιβλίο του Γιώργου Δενδρινού στις Εκδόσεις Πατάκη, ένα βιβλίο-ποταμός, που παρακολουθεί την περιπετειώδη διαδρομή δύο αδελφών από τη γέννησή τους στις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1980. Η δίνη της Ιστορίας: βαλκανικοί θρίαμβοι, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική Καταστροφή, ριζοσπαστικές κοινωνικές μεταλλάξεις, μεταξική νιρβάνα, αλβανικό έπος, κατοχική πείνα, παρεξηγημένη Αντίσταση, μισαλλόδοξος Εμφύλιος. Ο Γιώργος Δενδρινός, ορμώμενος από την άγνωστη στον ίδιο, για πάρα πολλά χρόνια, ζωή του πατέρα του, ξετυλίγει μια ελληνική οικογενειακή σάγκα όπου η ζωή των κεντρικών προσώπων έρχεται αντιμέτωπη με τη μεγάλη Ιστορία. Και μέσα από αυτό το κυρίαρχο πλαίσιο μιλάει και για τις μεγάλες και τις μικρές προσδοκίες, για τους ανεκπλήρωτους έρωτες, τα ανθρώπινα πάθη, την τυφλή βία, τις ολέθριες πολιτικές επιλογές.

«Έκπληκτος ανακαλύπτει ο ανυποψίαστος αφηγητής του Γιώργου Δενδρινού πως ο πατέρας του στα νιάτα του είχε μια ζωή για την οποία ουδέποτε είχε μιλήσει. Ήταν απόλυτη η σιωπή που σε πολλές ελληνικές οικογένειες κάλυψε τα πεπραγμένα του αιματηρού Εμφυλίου. Αυτή την ιστορία ξετυλίγει τώρα αντλώντας από τα καταχωνιασμένα πατρικά ημερολόγια, καθώς και από την ενδελεχή έρευνα και τις συνομιλίες του με επιζώντες της ολέθριας περιπέτειας. Κι όπως και στα άλλα πεζογραφικά έργα του, με ευαισθησία, χιούμορ και μια γλώσσα που αναπτύσσεται πολύτροπα ‒ πλαστική, πολύχρωμη, χυμώδη». Ελισάβετ Κοτζιά

Μισό παιδί. Ιστορία μυστηρίου του Αύγουστου Κορτώ.

Ένα ηλιόλουστο πρωινό του Σεπτέμβρη, ένας δεκαεφτάχρονος μαθητής μπαίνει οπλισμένος στην αίθουσα του μονοθεσίου σχολείου του στο Χρυσοδέντρι, χωριό διακοσίων κατοίκων «σκαρφαλωμένο στη Ρούσσα, μια χούφτα κυνηγοί και κτηνοτρόφοι, φαμίλιες με κοινό, λιμνάζον αίμα, σπίτια χτισμένα σαν ανεκπλήρωτα όνειρα πέριξ της μοναδικής πλατείας…». Ο Αντώνης Ράπτης ανοίγει πυρ, σκοτώνει εν ψυχρώ τον δάσκαλο κι όλους σχεδόν τους φίλους του και στη συνέχεια αυτοπυρπολείται. Το μακελειό συνταράσσει το ακριτικό χωριουδάκι, η αστυνομία κλείνει γρήγορα τον φάκελο.

Το τι συνέβη ήταν φως φανάρι: άλλο ένα πειραγμένο σκατόπαιδο που, με αφορμή μια ερωτική απογοήτευση, έκανε τη ζήλια του φονικό όπλο. Όμως ο άνεμος της ενοχής τραντάζει ακόμα τα δέντρα του χωριού. Η μάνα του δράστη ξέρει ότι ο δολοφόνος κι ο γιος της δεν ήταν το ίδιο πρόσωπο. Το μόνο θύμα της επίθεσης που έχει ακόμα τις αισθήσεις του πασχίζει να αρθρώσει την αλήθεια. Κι οι ψυχές των νεκρών μαθητών φωνάζουν, σκυλοτρώγονται, κρατούν καλά το μυστικό τους. Ο Φίλιππος Σέξτος, συλλέκτης μαρτυριών κι επίδοξος γραφιάς, ταξιδεύει στο χαροκαμένο Χρυσοδέντρι. Κάτι στην όλη υπόθεση δεν τον αφήνει σε ησυχία: πρέπει να μιλήσει με τους γονείς, με τα αδέρφια, με τη Μάρω, την πλέον τραγική απ’ τις μητέρες. Όταν ένα παιδί σκοτώνει άλλα παιδιά εξακολουθεί να ’ναι παιδί; Κι όταν το αίμα χύνεται άδικα, ποια είναι η πρώτη αδικία, η ρίζα του κακού; Μια ιστορία μυστηρίου, ένα κυνηγητό για την αλήθεια. Ποιος σκότωσε πρώτος και ποιο θύμα ξεχάστηκε;

Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος πορευόμενος. Συνομιλίες με τη Νατάσα Μπαστέα και τον Μάκη Προβατά.

Από το φθινόπωρο του 2018 ως το φθινόπωρο του 2020, η Νατάσα Μπαστέα και ο Μάκης Προβατάς, σε μια σειρά συνομιλιών στην Αθήνα και στα Τίρανα, κατέγραψαν τις σκέψεις του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιου για την πορεία του, τη ζωή του από τα παιδικά του χρόνια ως σήμερα και τις εξελίξεις στον κόσμο γύρω μας. Αυτές είναι οι συντεταγμένες του βιβλίου αυτού, στην τελική μορφή του οποίου ο Αναστάσιος δουλεύει ως την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές. Διευκρινίζει, σημειώνει, ψάχνει και βρίσκει καινούργια τεκμήρια και ενθυμήματα, φωτογραφίες, σκέψεις, κείμενα.

«Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης πορείας μου προσπάθησα να συνδυάσω τη θεολογική γνώση και τη θρησκειολογική έρευνα με την ιεραποστολική και ποιμαντική διακονία, με την κοινωνική ευαισθησία και προσφορά. […] Κάποιος με ρώτησε αιφνιδιαστικά, τι θα έβαζα ως περιληπτικό τίτλο της πορείας μου. Στη σχετική αμηχανία μου θυμήθηκα τη σύντομη προσευχή που ψιθύρισα το 1964, στην πρώτη φάση της ελονοσίας: “Θεέ μου, μπορείς να έχεις πολλά παράπονα από εμένα, αλλά γνωρίζεις ότι προσπάθησα να Σε αγαπήσω”. Τότε ήμουν 35 ετών. Και είχα πάρει την απάντηση: “Προσπάθησε να αγαπάς όλες τις εικόνες Μου, όλους τους ανθρώπους, που κινούνται γύρω σου, ιδιαίτερα όσους είναι αδικημένοι ή αναζητούν το Πρόσωπό Μου. Και τότε θα Με αγαπήσεις πιο πολύ”. Αυτό με βοήθησε να Τον διακονήσω σε συνθήκες σκληρές σε διάφορες χώρες».

Η Άννα Πατάκη είναι εκδότρια.

Twitter