ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Αναφορά-αίτηση απέστειλαν προς τους υπουργούς Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, κ. Χατζηδάκη, και Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Παναγιωτόπουλο, η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου και η Εταιρεία Συγγραφέων, την Τετάρτη 14/5/2014, αναφορικά με το φλέγον ζήτημα της ενιαίας τιμής του βιβλίου. Παραθέτουμε το κείμενο της αναφοράς-αίτησης:
Με την εισαγωγή το 1997 στην Ελλάδα του συστήµατος ενιαίας τιµής βιβλίου (ν. 2557/1997), ως συστήµατος διατίµησης και προώθησης του βιβλίου στην αγορά, µε καθορισµό από τον εκδότη ορισµένης λιανικής τιµής πωλήσεων των βιβλίων που εκδίδει και µε ισχύ της τιµής αυτής έναντι πάντων, καθιερώνοντας ταυτοχρόνως δικαίωµα στους λιανοπωλητές να εφαρµόζουν, επί της ανωτέρω οριζόµενης υπό του εκδότου λιανικής τιµής, περιορισµένο όριο έκπτωσης, αναγνωρίσαµε ότι για πρώτη φορά εκφράστηκε ρητά µέσω νοµοθετικού κειµένου η βούληση να περιοριστούν και να αποτραπούν φαινόµενα αθέµιτου ανταγωνισµού στην ευαίσθητη αγορά του βιβλίου και επιπλέον να υπάρξει προστασία σε αυτόν τον φορέα πνευµατικών αξιών προς όφελος όλης της κοινωνίας. Η ψήφιση από το σώµα της Βουλής του Ν.4254/2014, όπως δηµοσιεύθηκε στο τεύχος Α' υπ' αριθµόν 85/7-4-2014 Φύλλο Εφηµερίδας της Κυβερνήσεως και ισχύει από 7/4/2014, σκοπεύει, όπως αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον ανωτέρω Νόµο, να αναθεωρήσει την υπάρχουσα πολιτική προστασίας της λιανικής τιµής, που εφάρμοζε η Ελλάδα σε κάθε κατηγορία βιβλίου, η οποία οδηγούσε σε προστασία της λιανικής τιµής κάθε βιβλίου υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις. Αν και η είσοδος του νέου ανωτέρω νόµου στο νοµοθετικό ρυθµιστικό πλαίσιο για την ενιαία τιµή του βιβλίου, παρά τους περιορισµούς της ως άνω προστασίας που επιφέρει, παρουσιάστηκε ως αρωγός της προσπάθειας διατήρησης του προστατευτικού καθεστώτος έστω µόνο για τα λογοτεχνικά βιβλία, καθώς και της ενθάρρυνσης για παραγωγή και διάθεση νέων έργων έστω µόνο λογοτεχνίας, εκ του αποτελέσµατος προκύπτει ότι η εφαρµογή των νέων διατάξεων ανακόπτει οποιαδήποτε παραγωγή νέων έργων ακόµη και λογοτεχνίας, αλώνοντας το ήδη υπάρχον νοµοθετικό καθεστώς µε αόριστες και υπέρµετρες δεσµεύσεις.
Ενεργούντες υπό την ιδιότητά µας ως εκδότες, υπηρετούντες δε τον χώρο του βιβλίου εδώ και δεκαετίες, πάντα θα χαιρετίζουµε οποιαδήποτε ρύθµιση προστατεύει το βιβλίο και προάγει την ποιοτική εκδοτική πολιτική, και πάντα θα εκφράζουµε τη δυσαρέσκειά µας κάθε φορά που θα γίνεται προσπάθεια µείωσης αυτής της προστασίας θεωρώντας ότι οφείλουµε από τη θέση του ο καθένας να προασπίζουµε το βιβλίο ως όχηµα πολιτισµού, όπου συγκλίνουν διαφοροποιά στοιχεία, πνευµατικά, υλικά, διανοητικά και συναισθηµατικά. Ωστόσο, από τη µελέτη του νέου νοµοθετικού ρυθµιστικού πλαισίου περί ενιαίας τιµής βιβλίου, πέραν του ύφους των διατάξεων, από όπου σαφώς συνάγεται ότι το ίδιο το βιβλίο αντιµετωπίζεται ως αµιγώς εµπορικό και όχι ως πολιτιστικό προϊόν, οι δε εκδοτικοί οίκοι ως επιχειρήσεις και όχι ως εστίες πολιτισµού, διαπιστώνουµε ότι ανακύπτουν δυσεπίλυτα θέµατα και καίρια ερωτήµατα σχετικά µε το ισχύον νοµοθετικό καθεστώς, τα οποία δηµιουργούν σκιώδεις περιοχές στον χώρο δράσης των εκδοτών, κωλύοντας και ουχί διευκολύνοντας τον στόχο εισαγωγής του νέου νόµου, που είναι η ίση πρόσβαση των πολιτών στα βιβλία και η αποφυγή φαινοµένων συγκεντρώσεως στην εν λόγω αγορά του βιβλίου, µε την αποτροπή φαινοµένων αθέµιτου ανταγωνισµού. Επί αυτής της βάσεως, θέτουµε υπόψη σας τα κάτωθι ερωτήµατα και ̟προβληµατισµούς:
Α. Ο όρος «βιβλίο» στο ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο και η διάκρισή του σε λογοτεχνικό και µη λογοτεχνικό βιβλίο.
Ειδικότερα, µε την ψήφιση του Ν. 4254/2014, απωλέσθη µία ακόµα ευκαιρία να αποσαφηνισθεί και προσδιορισθεί σε ρητό, αυστηρό πλαίσιο ο όρος «βιβλίο», όπου ο όρος αυτός αναφέρεται στον νόµο. Συγκεκριµένα, ο όρος «βιβλίο» χρησιµοποιείται για να αποδώσει το βιβλίο ως είδος, διακρινόµενο σε σχετικές κατηγορίες, ως τίτλο, προσδιοριζόµενο από την ταυτότητά του που ορίζεται µε το ISBN, ως συγκεκριµένο αντίτυπο έκδοσης ή ως περιεχόµενο; Ελλείψει δε σαφούς προσδιορισµού του ανωτέρω όρου, καθίσταται ακόµα πιο δυσχερής η περαιτέρω διάκριση του βιβλίου σε λογοτεχνικό και µη λογοτεχνικό, καθώς η αναπαραγωγή της διατάξεως της παραγράφου 1 του άρθρου 33 του Ν. 2121/1993, αναφέρει συγκεκριµµένες κατηγορίες βιβλίων εντάσσοντάς τες στην κατηγορία των λογοτεχνικών, δεν εξαντλεί ωστόσο όλες τις υπάρχουσες κατηγορίες βιβλίων, παράλληλα δε δεν οριοθετεί την κατηγορία των µη λογοτεχνικών βιβλίων, αφήνοντας, τελικώς, τον προσδιορισµό στη νοµολογία.
Μέσα, λοιπόν, στο ασαφές αυτό πλαίσιο, το οποίο θεωρούµε ότι εσφαλµένα διατηρείται ακόµα και σήµερα, παρά τις συνεχείς νοµοθετικές αλλαγές και τροποποιήσεις, πιστεύουµε ότι υφίσταται και η νοµοθετική και η εκτελεστική βούληση από την πλευρά σας, ώστε να επιλέξετε ως έγκυρη και ισχύουσα τη διασταλτική ερµηνεία κυρίως των όρων «δοκίµιο» και «παιδικό βιβλίο».
Η ανωτέρω δε διάκριση σε λογοτεχνικά και µη λογοτεχνικά βιβλία είναι καθοριστική και ουσιώδης για την εφαρµογή του ανωτέρω νόµου, καθώς από το συνδυασµό των διατάξεων του Ν. 2557/1997 και των διατάξεων του Ν. 4254/2014 που αφορούν την ενιαία τιµή βιβλίου προκύπτει ότι διατηρείται το προστατευτικό καθεστώς για τα λογοτεχνικά βιβλία, για τα οποία η λιανική τιµή θα παραµένει εντός των προδιαγεγραµµένων από τον εκδότη ορίων, ήτοι έως 10% έκπτωση επί της ορισµένης από τον εκδότη λιανικής τιµής ενώ, αντίθετα, αίρονται οι υφιστάµενοι περιορισµοί ως προς τα µη λογοτεχνικά βιβλία.
Β. Από τις διατάξεις του νέου νόµου, πέραν των άλλων, δεν ορίζεται µε σαφήνεια αν και κατά πόσο έχουµε τη δυνατότητα να µην ορίσουµε λιανική τιµή για βιβλία που δεν εµπίπτουν στο ρυθµιστικό πλαίσιο αυτού, όπως για παράδειγµα, για σχολικά βιβλία ή γενικά για όσα χαρακτηρίζονται ως µη λογοτεχνικά.
Επίσης, για όσα νέα βιβλία είναι ήδη ενταγµένα στην ενιαία τιµή βιβλίου, κατόπιν εξαντλήσεως της πρώτης έκδοσής τους, υπάρχει υποχρέωση ορισµού λιανικής τιµής; Και βεβαίως το ίδιο ερώτηµα τίθεται και για τα παλαιά βιβλία που έχουν ήδη εξέλθει του συστήµατος διατίµησης και βρίσκονται σε απόθεµα. Περαιτέρω, τι ισχύει µε όσα παλαιά βιβλία ανατυπώνονται;
Γ. Σχετικά µε την ερµηνεία του όρου «µεταφράσεις στην ελληνική γλώσσα». Από τη διατύπωση του νόµου και συγκεκριµένα στο σηµείο όπου αναφέρεται ότι «στο λογοτεχνικό βιβλίο ανήκει και η µετάφραση στην ελληνική γλώσσα αντίστοιχων έργων», δεν διασαφηνίζεται αν λογοτεχνικό βιβλίο θεωρείται µόνο η µετάφραση ξενόγλωσσου έργου στην ελληνική ή και η µετάφραση αρχαίου κειµένου στη νεοελληνική γλώσσα.
∆. Σαφής προσδιορισµός του χρονικού σηµείου από το οποίο άρχεται η διετία, θέτοντας σε ισχύ τους περιορισµούς του ισχύοντος νόµου.
∆υνάµει της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του Ν. 2557/1997, εκδόθηκε η υπ' αριθµόν 7666/1998 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β 306/1998), όπου στην παράγραφο 3 περιείχε, ως συµπληρωµατική της ανωτέρω διατάξεως, ρύθµιση σύµφωνα µε την οποία, προκειµένου να καθορισθεί η διετία µετά την πάροδο της οποίας δεν ισχύουν οι περιορισµοί της παραγράφου 3 του άρθρου 1 του Ν. 2557/1997, λαµβάνεται υπόψη η ηµεροµηνία έκδοσης ή επανέκδοσης ή ανατύπωσης που αναφέρεται στην ταυτότητα του βιβλίου (µήνας και έτος). Αν δεν αναφέρεται ο µήνας, τότε η διετία θεωρείται ότι αρχίζει από 1/1 του εποµένου έτους από αυτό που αναγράφεται ως έτος έκδοσης. Με την έναρξη ισχύος του Ν. 4254/2014 σχετικά µε τις διατάξεις που αφορούν την ενιαία τιµή βιβλίου, εύλογα τίθεται η απορία αν η προηγούµενη ως άνω αναφερθείσα ΚΥΑ εξακολουθεί να ισχύει και να δεσµεύει ως προς τον προσδιορισµό του χρονικού σηµείου ενάρξεως της διετίας. Σε περίπτωση δε που η ανωτέρω ΚΥΑ έχει απολέσει τη δεσµευτική της ισχύ, από πότε άρχεται, µετά την ισχύ του νέου νόµου η διετής προθεσµία και δυνάµει ποιου νοµοθετήµατος;
Ε. Τέλος, οι διατάξεις του νέου νόµου ρητά ορίζουν ότι απαγορεύεται η διάθεση λογοτεχνικών βιβλίων στο κοινό από τον ίδιο τον εκδότη ή από τρίτο σε τιµή που υ̟ερβαίνει την τιµή που καθορίστηκε από τον εκδότη ή είναι µικρότερη του ενενήντα τοις εκατό της τιµής αυτής. Ωστόσο, σε κανένα σηµείο του νοµοθετήµατος δεν αναφέρεται ούτε συνάγεται µε σαφήνεια αν ισχύει αντίστοιχη απαγόρευση για όσους τίτλους βιβλίων δεν υπάγονται στο καθεστώς προστασίας του νόµου, όπως τα µη λογοτεχνικά βιβλία ή τα λογοτεχνικά βιβλία είτε µετά την παρέλευση διετίας από την έκδοσή τους είτε µετά την πρώτη έκδοση, τα οποία µεταπωλούνται στο κοινό από τρίτο σε ίση ή µικρότερη από αυτή που τα προµηθεύθηκε τιµή. Η ανωτέρω παρατήρηση αναδεικνύει την αντιφατικότητα που υφέρπει στην εφαρµογή των κείµενων διατάξεων µε τον σκοπό και το πνεύµα του νόµου, καθώς επιτρέπει τα φαινόµενα συγκέντρωσης στην αγορά λιανικής πώλησης βιβλίων, δίνοντας τη δυνατότητα, για παράδειγµα, διενέργειας υπερβολικών εκπτώσεων σε βιβλία, δυνατότητα που πρακτικά έχουν µόνο µεγάλες ε̟ιχειρήσεις λιανικής πώλησης βιβλίων, καταστρατηγώντας ταυτοχρόνως κείµενες διατάξεις περί αθεµίτου ανταγωνισµού, καθόσον δεν εξασφαλίζουν την ίση πρόσβαση των πολιτών στα βιβλία, τα οποία δεν πωλούνται στην ίδια τιµή σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Μια άλλη σηµαντική ασάφεια: Ο νόµος ορίζει ότι, αν υπάρχει δεύτερη έκδοση, το λογοτεχνικό βιβλίο οποιαδήποτε στιγµή εξέρχεται από το καθεστώς προστασίας. Ερωτάται αν όλα τα αντίτυπα ενός βιβλίου εξέρχονται από το καθεστώς προστασίας και αυτά της πρώτης έκδοσης που παραµένουν απούλητα είτε στα καταστήµατα είτε στις αποθήκες του εκδότη, ή µόνο τα αντίτυπα των υπόλοιπων µετά την πρώτη έκδοση εκτυπώσεων. Εκ των ανωτέρω συνάγεται και η τραγικότητα που δηµιούργησε η ως άνω νοµοθετική ρύθµιση. Συµβαίνει π.χ. από µη επιτυχή υπολογισµό του εκδότη ένα βιβλίο να εξέλθει από το καθεστώς προστασίας σε δέκα ηµέρες µετά την κυκλοφορία του, γιατί ο εκδότης δεν προέβλεψε να τυπώσει µεγάλο αριθµό αντιτύπων, πράγµα που οφείλεται στο γεγονός ότι ο τίτλος αυτός έκρυβε τη δυναµική του. Αντίθετα, κάποιος άλλος εκδότης τύπωσε µεγάλο αριθµό αντιτύπων ενός τίτλου, τα οποία δεν εξαντλήθηκαν ούτε σε µία διετία. Η αιτία; Ο εκδότης υπερεκτίµησε τη δυναµικότητα του τίτλου αυτού. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό δείγµα των ατελειών του νόµου αυτού. Νοµίζουµε ότι εσείς ως φορέας εξουσίας, αν µη τι άλλο, έχετε την ελάχιστη υποχρέωση στον κόσµο του βιβλίου και κυρίως στον πολιτισµό αυτής της χώρας να ορίσετε τα δύο έτη ως ένα ελάχιστο όριο παραµονής των βιβλίων στο καθεστώς προστασίας, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη ο αριθµός των εκδόσεων/εκτυπώσεων κάθε τίτλου. ∆είξτε τουλάχιστον το ίδιο ενδιαφέρον και την ίδια σπουδή που δείξατε µε την υποβολή της τελευταίας τροποποίησης του προσφάτως ψηφισθέντος νόµου σας. Αλήθεια, γιατί τόση βιασύνη πριν καν στεγνώσει η µελάνη στο κείµενο του νέου νόµου; Και τι εξυπηρετεί αυτή η νέα τροπολογία;
Επειδή οι ανωτέρω αναδεικνυόµενες ασάφειες δηµιουργούν προβλήµατα ως προς την εφαρµογή των διατάξεων σύµφωνα µε το κείµενο νοµοθετικό καθεστώς, πρέπει δε να αρθούν και να διευκρινιστούν το συντοµότερο δυνατόν προς διασφάλιση των συµφερόντων τόσο των επιχειρούντων στον χώρο του βιβλίου όσο και του καταναλωτικού κοινού,
Επειδή θέλουμε να πιστεύουμε πως βούλησή σας είναι η προάσπιση του βιβλίου και των πολιτιστικών αρχών µας και πως κοινωνούμε των ίδιων αγωνιών για τον ευαίσθητο αυτό χώρο στον οποίο δραστηριοποιούµαστε και τον οποίο υπηρετούµε, µε την παρούσα αναφερόµαστε ενώπιόν σας, προκειμένου να µας γνωστοποιήσετε εγγράφως τις απαντήσεις σας στα ανωτέρω ερωτήµατά µας και προτάσεις µας.
