Την άφιξη του προέδρου της Γαλλίας, κυρίου Ολάντ, στην Αθήνα, εκείνη τη βροχερή μέρα της 19ης Φεβρουαρίου, την είδα εντελώς τυχαία.

Παρακολουθούσα στην τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ για τη μεγάλη ερευνητική προσωπικότητα του δρα Γεωργίου Παπανικολάου (1883-1962), παγκοσμίως γνωστού από το Τεστ Παπ (Pap test), που έσωσε εκατομμύρια γυναίκες από τον καρκίνο, και μεταφερόμουν από την Κύμη της Εύβοιας στο Μόναχο, στη Νέα Υόρκη, σε πρόσωπα και γλώσσες.

Η Κύμη, με ιστορία αιώνων, πράσινη, αμφιθεατρική, υπήρξε στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού μια κωμόπολη με λιμάνι στο ανατολικό Αιγαίο· το Μόναχο, ένας άλλος τόπος κλειστός και μοναχικός, με γλώσσα άγνωστη, όπου ο Παπανικολάου, για να την κατακτήσει, έβαλε το αγαπημένο του βιολί, που δεν το αποχωριζόταν ποτέ, στη θήκη και στην άκρη, υποσχόμενος στον εαυτό του να μην το πιάσει στα χέρια του προτού η γλώσσα δεν είναι εμπόδιο για την είσοδό του στο πανεπιστήμιο· το Μονακό, όπου προφανώς δεν είχε πρόβλημα γλώσσας όταν επιδόθηκε σε ωκεάνιες έρευνες· η Νέα Υόρκη, ένας άλλος τόπος με ουρανοξύστες, ανοιχτή στους ξένους, με μια άλλη γλώσσα, που επιτρέπει διαφορές προφοράς στην εκφορά της, πρόσφορη για κάθε καινοτομία, επιστημονική έρευνα και συνεισφορά στην πολυπολιτισμική ανάπτυξη.

Καρέ καρέ η συγκίνησή μου εντεινόταν, οι τόποι με ταξίδευαν, τα πρόσωπα μετατρέπονταν σε προσωπικότητες και μου προκαλούσαν θαυμασμό, οι γλώσσες μια επικοινωνία ικανή για πλατιά διάδοση της ανθρώπινης δραστηριότητας, ευρηματικότητας και, στην περίπτωση του Παπανικολάου, ταπεινότητας.

Και ξαφνικά, προτού ολοκληρωθεί το ντοκιμαντέρ, η ζωή του Παπανικολάου διακόπτεται από το γαλλικό προεδρικό αεροπλάνο που προσγειώνεται στο αεροδρόμιο μέσα σ’ ένα αττικό γκρίζο τοπίο.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας υποδέχεται τον Γάλλο πρόεδρο μιλώντας του στη γλώσσα του, οι περισσότεροι υπουργοί παραταγμένοι κατά μήκος του κόκκινου τάπητα τον καλωσορίζουν επίσης στα γαλλικά, και ο πρόεδρος δεν το παραβλέπει, αναφέρεται στη γλώσσα του σαν μια πολιτισμική κατάκτηση, αλλά δεν τη συνδέει με τη γαλλική αποικιοκρατία.

Στα μαθητικά χρόνια της γενιάς μου, γενικά και στις πιο μέτριες οικονομικά οικογένειες, πρώτα μαθαίναμε γαλλικά, τα γερμανικά εξαιτίας του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου είχαν εξοστρακιστεί για αρκετά χρόνια, τα αγγλικά ήρθαν αργότερα.

Στην Καλλιθέα υπήρχε η Alliance Française, όπου πηγαίναμε τις απογευματινές ώρες, φορώντας ακόμη τις μπλε ποδιές μας και τους άσπρους γιακάδες –τα φορέματα ήταν για τις Κυριακές και τις γιορτές– και δεχόμασταν τις επιρροές του γαλλικού επεκτατισμού διά μέσου της γλώσσας, χωρίς βέβαια να τον αναγνωρίζουμε.

Με την είσοδο των αγγλικών στρατευμάτων άνοιξε το πρώτο φροντιστήριο Αγγλικών, στην οδό Μαντζαγριωτάκη και Εσπερίδων σ’ ένα ισόγειο δωμάτιο. Τα περισσότερα παιδιά που καθίσαμε στις καρέκλες του μπροστά σ’ ένα μαυροπίνακα –ο μόνος εξοπλισμός του– ήμασταν τα ίδια που πηγαίναμε και στην Alliance. Και τα δυο ιδιωτικά, που σήμαινε ότι οι γονείς πλήρωναν δίδακτρα, και μεικτά, δηλαδή θήλεα και άρρενα στα ίδια θρανία.

Ο πληθυσμός της Καλλιθέας δε θα ξεπερνούσε τις 40.000 και τα παιδιά γνωριζόμασταν μεταξύ μας, έστω και εξ όψεως, όπως λέγαμε.

Αυτό που δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ήταν οι τρομερές οικονομίες των γονιών μας, κυρίως των μανάδων μας, που τις έκαναν για να μάθουμε εμείς τα παιδιά τους γαλλικά ή αγγλικά ή και τα δύο, και τι προέβλεπαν. Οι ίδιοι, αν δε ζούσαν υστερημένες ζωές, ζούσαν κατά το δυνατόν περιορισμένες, με αναμονές και φτιάχνοντας όνειρα για τα παιδιά τους.

Δεν τους έλειπε ούτε ο κινηματογράφος, η κυριακάτικη διασκέδαση των παιδιών τους, στο Ετουάλ της Καλλιθέας ή το Κρυστάλ στη Χαροκόπου, που συνήθως την αξία του εισιτηρίου την έδινε η μητέρα.

Από εκείνα τα παιδιά προήλθαν προσωπικότητες που διέπρεψαν στον τόπο τους ή σε άλλους τόπους, διέδωσαν το ελληνικό πνεύμα, και συνέβαλαν στην ανέλιξη των επιστημών και του πολιτισμού σε διάφορες μορφές και εκφράσεις.

Ίσως αυτή η προσέγγιση να είναι περισσότερο εξιδανικευμένη παρά πλήρως ιστορικά αντιπροσωπευτική, αφού μέσα σ’ εκείνες τις δεκαετίες μεσολάβησαν πολιτικές διώξεις, εμφύλιος πόλεμος, φυλακές, εξορίες και αργότερα η μετανάστευση.

Όμως η μεταλαμπάδευση της γνώσης δε σταμάτησε ούτε στα ξερονήσια, όπου οι εξόριστοι έδιναν μαθήματα ελληνικών, αφού κάποιοι δεν ήξεραν ούτε ανάγνωση, ξένων γλωσσών, ακόμα και φιλοσοφίας και φυσικής.

Το ερωτηματικό που παραμένει είναι αν η εκάστοτε εξουσία μέτρησε σωστά τις δυνατότητες του λαού μας, πώς συμπεριφέρθηκε και πώς την αξιοποίησε.

Twitter