Στην ελληνική Ιστορία, όπως τη διδαχτήκαμε στο σχολείο, και από τη δραματουργία, απ' όσο έχω παρακολουθήσει θέατρο, δεν θυμάμαι αν υπάρχει άλλη Μήδεια, πριν και μετά από αυτή του Ευριπίδη, και ίσως αυτή η τραγωδία να παρήγαγε τη λέξη παιδοκτόνος. Μια παιδοκτόνος που δεν είναι Ελληνίδα, αλλά από χώρα βαρβάρων, την Κολχίδα, κόρη βασιλιά, που έχει ξενιτευτεί στην Κόρινθο ακολουθώντας τον άνδρα της Ιάσονα με τα παιδιά τους. Ο μύθος είναι γνωστός και του έχουν αποδοθεί διάφορες ερμηνείες, με επικρατέστερη το ενδιαφέρον του Ευριπίδη για τα προβλήματα και τη θέση της γυναίκας σ' έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.

Παρακολουθώντας την ταινία Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια, ένιωθα τον χρόνο, ή μάλλον τη διαχρονική ιστορία, να συρρικνώνεται και να γίνεται μια τελεία. Η βία του παρελθόντος και η βία του παρόντος να διατρέχουν τον χρόνο και να συμπυκνώνονται σε μια τελεία.

Πρόκειται για την αντίθετη μορφή της σύνθεσης των τεχνών, του λόγου –αν και στην ταινία δεν αρθρώνεται–, της μουσικής, της κίνησης.

Οι συμβολισμοί μπορεί να είναι και αυθαίρετοι. Αν αποκαλούμε τη γη «μάνα γη» και έτσι επίσης χαρακτηρίζουμε τη χώρα όπου γεννηθήκαμε, πατρίδα μάνα, και αν εξαιτίας των πολέμων, των συγκρούσεων, των συνθηκών της προδοσίας, της απιστίας, την κατηγορούμε σαν μάνα που σκοτώνει τα παιδιά της, τότε οι εμβόλιμες σκηνές επιβεβαιώνουν τις ρήσεις.

Στην ταινία δεν υπάρχουν λεκτικοί διάλογοι. Έχουν αντικατασταθεί από τη διαδοχή των εικόνων και την εκτέλεση του πενταγράμμου. Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη για την ομώνυμη όπερα, με την οποία επενδύεται η ταινία, εκτελείται από την ορχήστρα της Ακαδημίας της Πετρούπολης. Η κάθε νότα γίνεται κίνηση, μια ταύτιση που δεν διαχωρίζεται από καμιά σπάθα, όσο κοφτερή και αν είναι.

Οι άκρες των δαχτύλων των αόρατων μουσικών, που ακουμπούν τα όργανα για να παραχθεί ο ήχος, και οι άκρες των άκρων των ορατών χορευτών, πηγάζουν από το βαθύτερο αίσθημά τους και εκτείνονται στο άπειρο για να ενωθούν μαζί του. Η οπτική ταύτιση του χορού, με κορυφαία τη Μαρία Κουσούνη (Μήδεια), με την ακουστική συνοδεία είναι τόσο έντονη και αρμονική, που δεν προκαλεί μόνο τον θαυμασμό, αλλά έναν εσωτερικό πόνο.

Την ομορφιά της εικόνας και την αρμονία της μουσικής, μια τελεία, τη διακόπτουν ή την ανατρέπουν προσωρινά οι εξωτερικές σκηνές της βίας, της σύγκρουσης των εξεγερμένων πολιτών κατά της εφαρμοσμένης οικονομικής πολιτικής, με την εξουσία να οπλίζει και να προτρέπει κάποια από τα παιδιά της να βάλουν σε κίνδυνο της ζωής τους τα άλλα της παιδιά, στα οποία συμπαραστέκεται με τις στιγμιαίες εμφανίσεις του ο Μίκης Θεοδωράκης. Θα μπορούσε να είναι ένα σκηνοθετικό εύρημα αντίθετο από εκείνα όπου, όταν κορυφώνεται η αντοχή του θεατή/ακροατή, παρεμβαίνει κάποιο στοιχείο χαλάρωσης για να δώσει χρόνο στο κοινό να αναπνεύσει και να επανέλθει, για να αντέξει μέχρι την ολοκλήρωση του τραγικού έργου.

Η ταινία, γυρισμένη στο Απολλώνειο Θέατρο –το αποκαλούμενο Δεύτερη Σκάλα– στην Ερμούπολη της Σύρου, και κυριολεκτικά πάνω στη σκηνή, με τον χορογράφο Ρενάτο Ζατέλα, διευθυντή του μπαλέτου της Λυρικής Σκηνής, να διευθύνει τον χορό, είναι μια σύμπτυξη χρόνου, μουσικής, κίνησης, αισθημάτων, αγάπης, μίσους, ζωής και θανάτου, από το 431 π.Χ. που παρουσιάστηκε η Μήδεια του Ευριπίδη μέχρι το αίσιο έτος 2014 που παρουσιάζεται η Μήδεια του Αστέρη Κούτουλα, που συλλαμβάνει την αντίθεση εξέγερσης και καταστολής.

Μέσα από αυτή την πανδαισία εικόνας, ήχου, χρώματος και κίνησης, που δεν μεταφέρεται με λόγια, όπως η γεύση της πίκρας ή της γλύκας που παράγει κάποιο είδος, αλλά προσλαμβάνεται με τη φυσική ικανότητα των αισθήσεών μας, αναδύονται αισθήματα, σκέψεις και προσδοκίες για μια κάποια στροφή των εκφραστικών μέσων των τεχνών, και του κινηματογράφου, του επονομαζόμενου «έβδομη τέχνη».

Ενίοτε θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό.

Twitter