Διατηρώ μια ομολογημένη, και στο παρελθόν, νεοϋορκέζικη λόξα, ποιος θα προλάβει να δει πρώτος τις καινούργιες ταινίες της εβδομάδας, κάποιοι κινηματογράφοι ανοίγουν τις αίθουσές τους για το κοινό από τις έντεκα το πρωί, κι ελάχιστες φορές έχασα την πρώτη προβολή.

Για την ταινία Under my skin (Κάτω από το δέρμα μου – δεν ξέρω τον ελληνικό τίτλο), είχα βάλει στόχο τουλάχιστον τη δεύτερη, κατά τις τρεις το απόγευμα, εξαιτίας της υποψίας ότι θα φοβόμουν να γυρίσω αργά στο διαμέρισμά μου ή ότι δεν θα κοιμόμουν τη νύχτα. Με προδιέθετε ο τίτλος.

Είχα πάθει κι εγώ αυτό που λέγεται lyme disease, ένα ιατρικό επεισόδιο όταν μπήκε κάτω από το δέρμα μου ένα ζωύφιο, που παραλίγο να μου στοιχίσει τη ζωή.

Η μέρα ήταν κατάλληλη για τον κινηματογράφο, έβρεχε, αλλά και λιακάδα να είχε δεν θα άλλαζα τη συνήθειά μου. Δεν είχα διαβάσει τίποτα για την ταινία, όπως συνήθως, και όταν έσβησαν τα φώτα της αίθουσας, βρέθηκα μπροστά σ' ένα κενό, χωρίς καμιά νύξη ή περιβαλλοντική υποψία, όπου συνέβαινε η μεταμόρφωση μιας όμορφης νέας γυναίκας.

Ακολούθησε στο ίδιο άδειο πλάνο ένα μάτι που θύμιζε αυτό που εικονογραφείται στον θόλο μιας εκκλησίας ή τη ρήση: έστι δίκης οφθαλμός ος το πανθ' ορά, που σε προετοιμάζει ότι τις πράξεις σου κάποιος τις βλέπει, και ακολουθεί η αποδοχή ή η τιμωρία.

Η μουσική, αν και κάπως υποβλητική, παρέχει κάποιους κραδασμούς.

Η γυναίκα με τη σύγχρονη, πλέον, εμφάνιση, τα ψηλά τακούνια και τα καυτά σορτς διασχίζει πολυσύχναστους δρόμους και εμπορικά κέντρα, χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση.

Ο χώρος όπου εκτυλίσσεται η ιστορία γίνεται φανερός από δυο στοιχεία.

Η πρωταγωνίστρια, Σκάρλετ Γιόχανσον, ύστερα από λίγο οδηγεί ένα βαν με το τιμόνι δεξιά, τα χέρια της μερικές φορές φαίνονταν μεγάλα σαν ανδρικά, μιλάει αμερικανικά, ενώ οι άλλοι μιλάνε αγγλικά με τη δική τους προφορά.

Το σκοτεινό, γκρίζο, κρύο, βροχερό, χωρίς ήλιο τοπίο, κι όταν ακόμα η γη ήταν σκεπασμένη με καταπράσινο απάτητο γρασίδι, τα άγρια κύματα και βράχια, τα χιονισμένα βουνά και οι πλαγιές, με προέτρεψαν να συνειδητοποιήσω ότι επρόκειτο για τη Σκοτία, ενώ μου θύμισε έναν φίλο που, δεκάδες χρόνια πριν, μου είχε πει το εξής ανέκδοτο: Όταν πήγε ο Μέγας Αλέξανδρος στη Σκοτία, αναφώνησε: Ω τι σκότος! «Με ωμέγα ή με όμικρον;» τον είχα ρωτήσει.

Σ' ένα τέτοιο φυσικό, μάλλον απειλητικό, περιβάλλον, η φαντασία μπορεί να παίρνει άλλες διαστάσεις.

Η πρωταγωνίστρια δεν έχει όνομα, προέλευση, παρελθόν, αλλά και ως εξωγήινη, alien, μιλάει αγγλικά, μια άλλη κατάκτηση του ιμπεριαλισμού διά της γλώσσας. Ή πιθανόν να μην υπήρξε ακόμα σε κάποιον πλανήτη ένας Όμηρος και αφού δεν υπάρχει γραφή, δεν μπορούμε να διαβάσουμε την ιστορία του/της. Το λεξιλόγιό της περιορίζεται στην ίδια ερώτηση για μια κατεύθυνση, η ίδια τη γνωρίζει, υποβάλλεται μόνο σε άνδρες που επιλέγει παραμένοντας στο τιμόνι, τους οποίους, τελικά, παρασύρει εκεί όπου θα τους αφανίσει, αφού τους βιάσει.

Ο βιασμός των ανδρών από γυναίκα είναι μια πρωτοτυπία, ή μια εκδίκηση της γυναίκας για όλους τους βιασμούς γυναικών που έχουν προηγηθεί, ενώ, στο μεγαλύτερο ή συγκλονιστικό ποσοστό, έχουν παραμείνει άγνωστοι και ατιμώρητοι;

Μήπως ο βιασμός δεν αφορά τη Δικαιοσύνη; Σε ποιο βαθμό εγκληματικότητας εντάσσεται για τους νομικούς, ή δεν είναι παράνομος; Ή είναι η πάλη των φύλων που επιφέρει στον βιαστή μια αίσθηση φυσικής υπεροχής και αρχέγονης ηδονής;

Η βιαστής διατηρεί σε όλη τη διάρκεια της ταινίας την ίδια εμφάνιση μιας όμορφης σύγχρονης γυναίκας, με βαμμένο, ανέκφραστο πρόσωπο, ασυγκίνητη για την οποιαδήποτε τροπή πάρει ο βιασμός.

Αρχικά, ο θεατής νομίζει ότι η ίδια ενεργεί αφ' εαυτού της, ώσπου συνειδητοποιεί ότι η μηχανή που την ακολουθεί, με τρομακτική ταχύτητα και οδηγό έναν ένστολο, δεν είναι τίποτε άλλο από ένα χειριστήριο, όπως αυτό που αλλάζει τα κανάλια στην τηλεόραση και επομένως και τη διάθεσή του, ή σαν εκείνο που πρωτοείδα, δεκαετίες πριν, στη λίμνη του Σέντραλ Παρκ, όπου ένα παιδάκι είχε ρίξει ένα παιχνίδι/βαρκούλα και ο μπαμπάς του άλλαζε την κατεύθυνσή του μ' ένα μηχανάκι στην παλάμη του.

Περισσότερο με τρόμαξε το τοπίο με το χιόνι και τον αέρα που λυσσομανούσαν πάνω στα ορεινά έλατα μ' έναν τρομακτικό ρυθμό.

Γύρισα σπίτι κάτω από δυνατή βροχή και τη νύχτα δεν κοιμήθηκα όχι από τον φόβο μου, αλλά από τα ερωτηματικά μου: Τελικά τι είναι ο κινηματογράφος;

Διασκέδαση, ψυχαγωγία, υποκριτική, αναπαράσταση, μεταφυσική, τέχνη που την είχαν ονομάσει έβδομη –δεν ξέρω αν ισχύει ακόμα αυτός ο όρος, γιατί η τεχνολογία έχει εισχωρήσει βαθιά μέσα της– μια πλατιά γλώσσα, όπως τη χαρακτήρισε ο Λένιν, 10/4/1870 – 21/1/1924, (η ηλικία του κινηματογράφου δεν είχε συμπληρώσει καν τριάντα χρόνια όταν το είπε) ή ένα μέσον προπαγάνδας;

Την ίδια εβδομάδα που έκανε πρεμιέρα η ταινία αυτή, η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε ένα εκτενέστατο άρθρο: Πώς η CIA (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών) χρησιμοποίησε ή μάλλον εκμεταλλεύτηκε την ταινία Δόκτωρ Ζιβάγκο για προπαγάνδα στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, που δεν τελείωσε ακόμα, απλώς πήρε άλλη μορφή.

Αναρωτιόμουν αν η προσέλευσή μας στον κινηματογράφο είναι μια πολυεδρική έλξη, να βρεθούμε σε μια σκοτεινή αίθουσα με ολόγυρά μας άγνωστους ανθρώπους, να δούμε τους ηθοποιούς με τις υψηλότατες αμοιβές, πρόσωπα πέρα από την καθημερινότητά μας, να παρακολουθήσουμε μια προσωποποιημένη ιστορία, να ακούσουμε διαλόγους, να γίνουμε μάρτυρες ενός ή περισσότερων εγκλημάτων και πολέμων πέραν των θαλασσών, ή αιματηρών εμφυλίων, να απολαύσουμε τον έρωτα κάποιων ξένων και το ευτυχισμένο τους τέλος, έναν χολιγουντιανό γάμο, και άλλα πολλά.

Μια ασθένεια όμορφη και κολλητική.

Και αν η ταινία βασίζεται σ' ένα βιβλίο; Είναι το βιβλίο μια καταγραφή, περιγραφή, διήγηση, φαντασία, συντακτική σύνθεση συμβάντων, φαντασιώσεων, εμπειριών, πλαστικότητας γλώσσας, νοημάτων, μεταβίβαση ιδεών, μιας σύλληψης πέρα από το πραγματικό, που η εικονοποίησή του με γρηγορότερους ρυθμούς είναι προκλητική και για τους σκηνοθέτες και τους θεατές;

Ο Γουίλιαμ Σαρογιάν, συγγραφέας και διηγηματογράφος, όταν πήγε να δει μια ταινία βασισμένη σ' ένα δικό του διήγημα, δεν το αναγνώρισε καθόλου. Είναι ένα αληθινό περιστατικό, που είχε και συνέχεια.

Και αν μια ταινία είναι βασισμένη σ' ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας, όπως έχει επικρατήσει ο όρος, τότε τι είναι; Η μεταφορά της λέξης σε εικόνα;

Ναι, αλλά πώς μπορείς να κινηματογραφήσεις ένα κύμα, αν δεν δεις πρώτα το κύμα;
Αν προϋπάρχει το υλικό σχηματισμένο αντικείμενο πριν του αποδοθεί το όνομα, τότε πόσο ισχύει η γνωστή πρώτη φράση της Βίβλου: Εν αρχή ην ο λόγος; Μήπως έκανε λάθος ο γραφιάς/μεταφραστής ή ο λόγος υπονοεί τη λογική;

Οι ερωτήσεις είναι περισσότερες.

Αγάπησα το βιβλίο, ιδιαίτερα το μυθιστόρημα, από τα πρώτα μου γυμνασιακά χρόνια. Παρακαλούσαμε τα αγόρια να μας δώσουν κάτι βιβλιαράκια, σε χαρτί εφημερίδας, όπως η Μάσκα ή η Μαύρη Χειρ, που τα διαβάζαμε, μάλλον, κρυφά από γονείς και δασκάλους. Τα παιδικά βιβλία, ούτε καν τα λέγαμε εξωσχολικά, δεν είχαν καμιά σχέση με τα σημερινά ούτε σε σχήμα, ούτε σε κείμενο και κυρίως σε εικονογράφηση, που μερικές φορές είναι αρκετά περίτεχνη. Αν θυμάμαι καλά, επρόκειτο για τις Εκδόσεις Πεχλιβανίδη κα ίσως οι βιτρίνες στις οποίες έβλεπα τα εξώφυλλα να βρίσκονταν στην οδό Κοραή.

Τον κινηματογράφο τον αγάπησα, όπως και πολλά άλλα παιδιά, ως κυριακάτικη ψυχαγωγία, περιμένοντας να δούμε τη Σίρλεϊ Τεμπλ, για τα μπουκλάκια της, τον Μίκι Ρούνι, που πέθανε τον Απρίλη σε ηλικία 93 χρόνων, να τραγουδάει με την Τζούντι Γκάρλαντ ή να χορεύουν, ενώ αγνοούσαμε τι θα πει χορογραφία και ότι γινόταν ειδικά για εμάς τα παιδιά.
Ένα βιβλίο μπορεί να είναι και όπλο, μόνο που η έκρηξή του ακούγεται δυνατά σε μια ταινία στον κινηματογράφο.

Η κύρια ερώτηση, ποιος μας κατευθύνει, παραμένει.

ΥΓ.1: Εντελώς συμπτωματικά, το κείμενο γράφτηκε στις 10 Απριλίου –γενέθλια του Λένιν– 2014.
ΥΓ.2: Στο τέλος της προβολής, διαβάζοντας τα πολλά ονόματα των συντελεστών ανακάλυψα δυο φορές ένα ελληνικό επίθετο, μου διέφυγε, και το Νικόλαος Ζήσιμος.

Twitter