Ο γαλανός ουρανός του Μανχάταν βάθαινε στο δικό του μοναδικό βαθύ μπλε κι εγώ βιαζόμουν να φτάσω εγκαίρως και Πριν τα μεσάνυχτα, προς χάρη της νότιας Πελοποννήσου.

Ήμουν εκεί στο άνοιγμα της ταινίας, και απροσδόκητα, στον Αερολιμένα Καλαμάτας – Βασίλης Κωνσταντακόπουλος. Τα μάτια μου θάμπωσαν και δε θυμάμαι αν διάβασα «Καπετάνιος».

Καλαμάτα, η γενέθλια πόλη μου, και νιώθω τρομερή αμηχανία επειδή τη γνωρίζω μόνο από μονοήμερες επισκέψεις μου ή σύντομες διαμονές σε ξενοδοχεία.

Ένιωσα και πάλι πως η μαμά μου ήταν μαζί μου. Με συνόδευε στις αναμνήσεις μου.

Πολλές φορές όταν βρισκόμασταν μαζί, στο Διαβολίτσι Άνω Μεσσηνίας, επισκεπτόμασταν τη μητέρα του Καπετάνιου. Ακούγονταν σαν δυο παλιές καλές φιλενάδες. Δεν τις είχα ρωτήσει αν είχαν κάποια συγγένεια.

Τον ίδιο τον Καπετάνιο δεν τον θυμάμαι ούτε σαν παιδί στο Διαβολίτσι, όταν με τις αδελφές μας πηγαίναμε τα καλοκαίρια στον παππού μου, ούτε μεγαλύτερο. Θυμάμαι, όμως, ξεκάθαρα την αδελφή του Ζαμπιό (;) με ερωτηματικό.

Οι αναμνήσεις μου είναι άλλες.

Τη δεκαετία του ’80, μετά την έκδοση του μυθιστορήματός μου Μπαζαγιάζι, είχα συναντήσει τον αδελφό του Καπετάνιου, τον Φάνη, ο οποίος μου είχε πει ότι είχε διαβάσει το βιβλίο και είχα κάποιες παραλείψεις για τη δεκαετία του ’40. Δεν τον αντέκρουσα αφού ούτε εκείνη τη δεκαετία, ούτε την επόμενη, ούτε καν την τρίτη –δηλαδή του ’60– δεν είχα βρεθεί στο χωριό. Εξάλλου, ήταν μυθιστόρημα τοποθετημένο σε κάποιο χωριό, που κάλυπτε τα χρόνια 1936 –δικτατορία Μεταξά– μέχρι τον Ιούλιο του 1974 –πτώση της δικτατορίας του 1967–, όταν επέστρεψα στην Ελλάδα και επισκέφθηκα το Διαβολίτσι, που ήταν η βάση του.

Πριν από πολύ λίγα χρόνια συνάντησα τον Φάνη Κωνσταντακόπουλο στο ανοιχτό θέατρο του χωριού, αντίγραφο της Επιδαύρου, όπου είχε συνοδεύσει τον κύριο Θέμελη, ο οποίος θα μιλούσε για τις αρχαιότητες της Μεσσηνίας.

Με αυτή την ευκαιρία έμαθα από τους κατοίκους του χωριού τις πολλές και πλούσιες κοινωνικές δωρεές του Καπετάνιου στο χωριό, το ενδιαφέρον του για τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, που τους ενισχύει, και γενικά για τις δραστηριότητές του στη Μεσσηνία, την Κόστα Μάρε, την Κόστα Ναβαρίνο και την αγάπη του για την πατρίδα.

Την τελευταία φορά που συνάντησα τον Φάνη, μια βροχερή μέρα του 2011, ήταν πάρα πολύ θλιμμένος για το θάνατο του Καπετάνιου στις 25 Ιανουαρίου του ίδιου έτους. Τον ρώτησα γιατί η μαμά μου ήθελε να συναντάει τη δική του μητέρα, υπήρχε συγγένεια; Μάλλον όχι, είπε, αλλά η δική του είχε γεννηθεί στο ίδιο χωριό, το Μαντζάρι, δυο χιλιόμετρα μακριά από το Διαβολίτσι, στο οποίο είχε γεννηθεί και ο μπαμπάς μου. Μου φάνηκε πολύ τρυφερό.

Δεν του είπα τίποτα για το αυτοβιογραφικό μου βιβλίο, Ο τόπος μου είναι παντού, και τις πολλές αναφορές στο Διαβολίτσι.

Η ημέρα των γενεθλίων του Καπετάνιου, 29 Ιουνίου 1935, ελπίζω ότι θα γιορτάζεται στους κινηματογράφους οπουδήποτε προβάλλεται το φιλμ Πριν τα μεσάνυχτα.

Η ταινία, χωρίς δράση, φειδωλή στην προβολή της θάλασσας, του τοπίου, του χωριού, και άλλων σημείων που θα έδειχναν και τη ζωή των άλλων, περιορίζεται σ’ ένα ζευγάρι που συνομιλεί ακατάπαυστα.

Οι πρωταγωνιστές δεν ήρθαν σ’ επαφή ούτε με τους ντόπιους ούτε με άλλους επισκέπτες ή τουρίστες σε αυτό το νότιο πανέμορφο άκρο της Μεσσηνίας, και ο κινηματογραφικός χρόνος καλύφθηκε, κατά ένα μεγάλο μέρος, με τον δικό τους ανιαρό διάλογο, χωρίς καμιά έξαρση, και μάλλον έδινε την εντύπωση ότι επαναλαμβανόταν ακόμα μια φορά από δυο ανθρώπους που ζουν μαζί μερικά χρόνια.

Η ερωτική σκηνή ανάμεσά τους, όπου φάνηκε ένα μικρό μέρος από την υπέροχη σουίτα που τους είχε προσφέρει σαν δώρο ο Έλληνας φίλος τους, ήταν μια αποτυχία εξαιτίας της γκρίνιας ή έλλειψη έλξης, τουλάχιστον εκείνη την ώρα.

Είναι δύσκολο και ίσως αντικινηματογραφικό να προσπαθεί ο συγγραφέας μιας ταινίας να αποδείξει, διά μέσου του ήρωά του που έχει γράψει δυο βιβλία, ότι είναι διανοούμενος.

Τα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών μια φοιτήτρια από τη Χιλή, που βρισκόταν στην πανεπιστημιούπολη Λουντ της Σουηδίας, με πλησίασε και μου είπε με δειλή φωνή: «Θα ήθελα να σε ρωτήσω κάτι, αλλά ντρέπομαι».

Πολιτική εξόριστη, αλλά υπερτερεί ο καθολικισμός της και η γυναικεία της φύση, σκέφτηκα και την κοίταξα ερωτηματικά.

«Τι θα πει ιμπεριαλισμός; Δε ρωτάω ούτε τον άντρα μου, τον Χοσέ».

«Ποιος απ’ όλους;»

«Πόσοι υπάρχουν;» με ρώτησε ανοίγοντας διάπλατα τα μάτια της.

«Ο πρώτος που γνώρισα ήταν ο γερμανικός όπως εκφραζόταν με την κατάκτηση της πατρίδας μου από τα ναζιστικά στρατεύματα του Χίτλερ και τα φασιστικά του Μουσολίνι. Δεν πρόλαβαν να τον εδραιώσουν, τους πρόλαβε η πτώση του ναζισμού το Μάιο του 1945.

»Ο δεύτερος», συνέχισα τη δική μου εκδοχή, «ήταν γλωσσικός. Μαθήτρια της γαλλικής γλώσσας στη Σχολή Καλογραιών (βρισκόταν στην οδό Χαριλάου Τρικούπη, ανάμεσα στην Πανεπιστημίου και την Ακαδημίας), είχα διαισθανθεί τον ιμπεριαλισμό στη γλώσσα που μάθαινα και μιλιόταν και σε χώρες της Αφρικής, ή αλλού, δηλαδή σε αποικίες.

»Στην εποχή μας –ήταν τα χρόνια του πολέμου στο Βιετνάμ και των δικτατοριών στη Λατινική Αμερική και της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα– είναι το μείγμα του οικονομικού και του πολιτικού-στρατιωτικού πλέγματος».

Κάποτε ο Σόμερσετ Μομ έδωσε συνέντευξη Τύπου στο παλάτι του στην Κυανή Ακτή. Κάποιος δημοσιογράφος είπε: «Κύριε Μομ, είσαστε τόσο καλός συγγραφέας, ώστε σας αξίζουν όλα αυτά που αποκτήσατε».

Κι εκείνος απάντησε: «Όχι, δεν ήμουν καλός συγγραφέας, αλλά έγραφα στ’ αγγλικά».

Έμεινα στον κινηματογράφο μέχρι που άναψαν τα φώτα. Αποζημιώθηκα από τα πολλά ελληνικά ονόματα που διάβασα ως συντελεστές στο γύρισμα της ταινίας.

Έφυγα με τον απόηχο της φωνής της Χαρούλας Αλεξίου.

Τα Μεσάνυχτα θα φέρουν κάποτε ένα άλλο ξημέρωμα, μια άλλη αφύπνιση, δε θα μείνουν στο πριν.

Twitter