«Νίκος Καββαδίας, o τελευταίος αποχαιρετισμός»
Ο αποχαιρετισμός-επικήδειος που ακολουθεί εκφωνήθηκε στον τάφο του Νίκου Καββαδία στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, στις 11 Φεβρουαρίου 1975, από τον Χρήστο Παντελίδη, ναυτικό, φίλο του ποιητή. Δημοσιεύτηκε στην Αυγή και στον Ριζοσπάστη στις 12 Φεβρουαρίου, καθώς και στη Ναυτεργατική, εφημερίδα των ναυτεργατών του ΚΚΕ, στις 13 Φεβρουαρίου. Αργότερα αναδημοσιεύτηκε σε άλλα έντυπα, καθώς και σε βιβλία. Σήμερα, το κείμενο* βρίσκεται στο Διαδίκτυο σε διάφορες ιστοσελίδες.
Αγαπημένε μας, σύντροφε ποιητή! Ο χθεσινός άνεμος, έφερε σε μας τους ναυτικούς το πιο θλιβερό ρεπόρτο... Το φορτηγό που περίμενες να σε πάρει, καθυστέρησε. Είναι τραβερσομένο καταμεσής του Ωκεανού, ζωσμένο στο πούσι. Στα ποστάλια τελείωσαν τα ματσακονίσματα, οι ναύτες κρεμασμένοι στις σκαλωσιές βάφουν τις άγκουρες, τραγουδώντας τα δικά σου τραγούδια. Οι καπετάνιοι δοκιμάζουν την μπουρού. Το σερβέι σε λίγο τελειώνει […] Ένας μαρκόνης ανήσυχος, χθες αργά έστειλε το ραπόρτο στ’ αγαπημένα σου μαραμπού να μη γρυλλίζουν πια.
«Αν ο Κολόμπος ανακάλυψε την Αμερική, εμείς, δεν βρήκαμε τη δικιά μας Ήπειρο να ξεμπαρκάρουμε ...», μας έλεγες. Μα εσύ τι βρήκες; Ποιο τσακισμένο καραβοφάναρο σε πέταξε σ’ αυτές εδώ τις στεργιές; Πες μας αν είναι αυτό το λιμάνι που άθελά σου φουντάρισες, ετοίμασε και για μας ένα ντοκ να δέσουμε πριμάτσα...
Ο Μάρτης! Αχ αυτός ο Μάρτης! Ξαναγεννιόσουν κάθε Μάρτη! Άργησε φέτος, όπως άργησε και το φορτηγό που θα αποχαιρετούσες τους γνωστούς απ’ όλα τα λιμάνια του κόσμου […] Όλα άργησαν για σένα φέτος. Μονάχα εσύ βιάστηκες για το ταξίδι το αλαργηνό. Αγαπημένε μας ποιητή, καλό ταξίδι. Δεν κουνάμε τα μαντήλια μας. Αυτό είναι για αταξίδευτους στεριανούς. Εμείς τα δικά μας τα πλέξαμε σαλαμάστρα και θα δέσουμε τις καινούργιες παντιέρες στα ξάρτια, τις παντιέρες που στο κέντρο τους θάχουν την γαλάζια σου ζωγραφιά.
Αδελφέ μας ποιητή! Ξεκουράσου στην τελευταία σου κουκέτα, στην πιο μικρή καμπίνα που γνώρισε ποτέ ναυτικός […] Εμείς θα πάμε για σκάντζα βάρδια. Ένα καράβι, που πλέει αλάργα χωμένο στο πούσι, αν βρει την ρότα του θα μας πάρει. Για κατευόδιο, εμείς οι ναυτεργάτες σύντροφοί σου, σου αφήνουμε λίγο φιλτραρισμένο, απὸ τα μάτια μας, θαλασσένιο νερό. Είναι μαζεμένο απ’ της θάλασσας τον καθάριο βυθό...
Φωτογραφία: Βασίλης ΒασιλειάδηςΠριν από χρόνια, ο Χρήστος Παντελίδης είπε στον γράφοντα: «Εγώ αν έμπλεξα με τη θάλασσα, έμπλεξα εξαιτίας του Καββαδία. Όταν ήμουν στα Γιαννιτσά, στην πατρίδα μου, έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο Μαραμπού και Πούσι, Εκδόσεις Γαλαξία. Το είχε ξεχάσει στο μαγαζί όπου δούλευα, ένα βιβλιοπωλείο, κάποιος ναυτικός. Μέχρι τότε δεν είχα δει θάλασσα στη ζωή μου. Το διάβασα, γοητεύτηκα και αποφάσισα να γίνω ναυτικός. Πήγα στη Θεσσαλονίκη κι έβγαλα ναυτικό φυλλάδιο. Μετά κατέβηκα στον Πειραιά κι άρχισα να ψάχνω για δουλειά. Μπαρκάρισα σαν τζόβενο στο Πολικός του Καβουνίδη που έκανε τη γραμμή Κρήτη-Κέρκυρα. Ήθελα να ζήσω περιπέτειες και να γίνω σαν τους ήρωες του βιβλίου του Καββαδία· τότε μάλιστα έγραψα κι ένα ποίημα, “Το τελευταίο σαλπάρισμα”».
Ο Χρήστος Παντελίδης υπήρξε ένας από τους τελευταίους σημαντικούς φίλους που έκανε ο Καββαδίας στη στεριά. Μαζί πήγαιναν βόλτες, μαζί έμπαιναν σε θέατρα και κινηματογράφους. Συζητούσαν για πολιτική και ταξίδια, επισκέπτονταν σπίτια και ταβερνάκια. Μολονότι το ήθελαν, δεν έτυχε να συνταξιδέψουν. Κάποτε συναντήθηκαν στη Μασσαλία, στο επιβατηγό Απολλωνία, όπου ο Καββαδίας ήταν ασυρματιστής. Ο Παντελίδης είχε ξεμπαρκάρει από άλλο καράβι κι ανέβηκε για να τον γνωρίσει. «Σε σένα χρωστάω που έγινα ναυτικός», του είπε, αναφέροντας το περιστατικό με το ξεχασμένο βιβλίο.
Τον Μάρτιο του 1975, οι δυο τους ετοιμάζονταν να μπαρκάρουν μαζί ή στο πλοίο Ακουάριους, κρουαζιερόπλοιο της εταιρείας Ελληνικές Μεσογειακές Γραμμές, ή σε πλοίο της εταιρείας Δαλακούρα. To Σάββατο 8 Φεβρουαρίου είχαν δώσει ραντεβού στον Πειραιά. Ο Καββαδίας δεν πήγε. Υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου.
Μέχρι να βρουν καράβι, ο Καββαδίας περνούσε άσχημα, εκείνον τον χειμώνα στη στεριά υπέφερε πολύ, λέει ο Παντελίδης. Μπορεί να τον σκότωσε το άγχος του που αργούσε να μπαρκάρει. Έτσι, το κοινό ταξίδι τους δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Ο Παντελίδης, την ημέρα που δημοσιεύτηκε στη Ναυτεργατική ο τελευταίος αποχαιρετισμός-επικήδειος, έγραψε στο ίδιο φύλλο το κείμενο «Ο θάνατος του Μαραμπού, το θλιβερότερο ρεπόρτο» με την υπογραφή Αλέξανδρος Πέλλας. Σε αυτό διαβάζουμε τα εξής ποιητικά:
Μια μικρή λίμνη από τ’ αλμυρά δάκρυα των ναυτεργατών έγινε ο τάφος του Κόλια. Σ’ αυτή τη μικρή λίμνη, ξαπλωμένος στην τελευταία του κουκέτα, θα ταξιδεύει για πάντα ο Μπωντλαίρ των ελληνικών γραμμάτων. Ο ανήσυχος μαρκόνης. Ο τραγουδιστής της γαλάζιας έκτασης, εκεί που δεν υπάρχουν σύνορα και ζουν λεύτεροι όλοι οι καταφρονεμένοι ήρωες. Οι ήρωες του Νίκου Καββαδία. Οι συνάδελφοί του ναυτεργάτες...
Έκτοτε ο Παντελίδης συμμετέχει σε διάφορα πάνελ για τον Καββαδία, παίρνει μέρος σε τηλεοπτικές εκπομπές, απαντάει σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις. Κάθε χρόνο, ανελλιπώς, στις 10 Φεβρουαρίου, παίρνει ένα λουλούδι στο χέρι και επισκέπτεται τον τάφο του Καββαδία στο Πρώτο Νεκροταφείο, είτε μόνος του είτε με άλλους φίλους. Ξέρει καλά πως οι φίλοι φεύγουν και χάνονται, μα οι φιλίες μένουν…
*Το τυπωμένο κείμενο έχει μερικά τυπογραφικά λάθη. Π.χ. η σωστή λέξη είναι ραπόρτο και όχι ρεπόρτο.
