Ντίνος Οικονόμου: «Θα πεθάνεις, Αν χρειαστεί» του Μ. Γ. Μερακλή
Ίσως ο Καστανιώτης καθιέρωσε στην πεζογραφία μια σειρά noir, αν κρίνω από την αναγραφή στο εξώφυλλο. Πάντως ολοένα μεγαλύτερο μέρος της τωρινής κοινωνικής δραστηριότητας «μεταγράφεται» εύκολα σε «μαύρες» ιστορίες, που η πλοκή τους –άλλοτε ξεδιαλύεται, άλλοτε μένει αξεδιάλυτη– συνδέεται με πολλές και διάφορες περιπτώσεις ανομίας και παρανομίας.
Εξάλλου, το μυθιστόρημα αντικαθρεφτίζει πιο πιστά απ' όλα τα άλλα λογοτεχνικά είδη τα συμβαίνοντα στην κοινωνία και, άρα, μια τέτοια σειρά μυθιστορημάτων που εγκαινιάζεται(;), στον χώρο βέβαια της σοβαρής λογοτεχνίας (ο κύριος Οικονόμου είναι ένας από τους καλύτερους μυθιστοριογράφους σήμερα) μπορεί να κερδίσει κανονικότατα μια θέση στη σύγχρονη μυθιστορική παραγωγή.
Η επταετία της δικτατορίας στάθηκε κι ένας χρόνος επώασης πλειόνων κοινωνικών εκτροπών, με πρώτη την αστυνόμευση («Έτσι και σηκώσεις το χαλί που σκεπάζει τα άπλυτα κάθε χώρου», σκεφτόταν, «πρέπει να το πάρεις απόφαση ότι ανοίγεις πάρε δώσε μαζί του»). Σε συμπόρευση με την αστυνόμευση βρέθηκε ο χαφιεδισμός, καθώς και μια ευρύτερη κλίση συκοφαντίας ή κατασυκοφάντησης των πολιτών. Παρ' όλες τις γιορτές και τις παράτες, είχε γερά στηθεί μια όντως μαύρη εποχή (ως επανάληψη, αν θέλει ο αναγνώστης μιας κάποιας ηλικίας, προγενέστερων ανάλογων περιόδων).
Δεν έχει ακόμα μελετηθεί, με τον τρόπο μάλιστα της λογοτεχνίας, η πλευρά που τη λέω «Ιστορία των ηθών». Και γι’ αυτήν είναι κατάλληλοι και αρμόδιοι μόνο οι μυθιστοριογράφοι, προπάντων εκείνοι που έχουν τη στόφα του κυρίου Οικονόμου.
Η εποχή της δικτατορίας είναι σκόπιμο να περιγραφεί και να εξεταστεί περισσότερο. Κι όχι μόνο από (γεω)πολιτική πλευρά. Αυτά είναι τα εύκολα κι έχουν, νομίζω, προ πολλού ξεκαθαριστεί. Δεν έχει ακόμα μελετηθεί, με τον τρόπο μάλιστα της λογοτεχνίας, η πλευρά που τη λέω «Ιστορία των ηθών». Και γι' αυτήν είναι κατάλληλοι και αρμόδιοι μόνο οι μυθιστοριογράφοι, προπάντων εκείνοι που έχουν τη στόφα του κυρίου Οικονόμου. Παράδειγμα τέτοιας γραφής είναι το Θα πεθάνεις, αν χρειαστεί, με αναφορά στην περίοδο εκείνη. Η δράση του αναπτύσσεται αφορμώμενη από ένα δημόσιο νοσοκομείο (ο ίδιος ανήκει ενεργά στον ιατρικό κλάδο, είναι αναισθησιολόγος). Ευρηματική είναι και η σύνδεση του τωρινού βιβλίου με ένα μυθιστόρημα του 2008, Το μνημόσυνο της χελώνας, με κέντρο δράσης πάλι κρατικό νοσοκομείο στα χρόνια της Επταετίας (είναι σαν να άσκησε λοιπόν τα χρόνια εκείνα κι ένα είδος «επιτόπιας έρευνας»), και αφού μεσολάβησε το 2010 ένα άσχετο προς το περιεχόμενο των άλλων δύο.
Οι περιγραφές σκηνών στο χειρουργείο δίνουν ένταση και σε πιο εξειδικευμένους όρους, που ωστόσο συναθρώνονται θαυμάσια με την όλη αφήγηση, η οποία φορτίζεται επίσης και με τα «εκτός» χειρουργείου, που συνωστίζονται στη διαταραγμένη σκέψη και στις φαντασιώσεις ενός κεντρικού, τυχοδιωκτικού πρωταγωνιστικού προσώπου.
Ίσως θα προχωρήσει ο κόσμος «σε μια εποχή που οι αναμάρτητοι (θα) έχουν τελειώσει οριστικά», λέει αυτός, που όμως είναι ένας αμοραλιστής φαρισαίος, που κάνει ό,τι μπορεί για να «τελειώσει» ο κόσμος από τώρα.
Αλλά με επιτυχία πλάθονται και «ηθικά και αμόλυντα» πρόσωπα. Αν την υπεροπλία έχουν χαφιέδες, καιροσκόποι και τιποτένιοι, αυτό οφείλεται στο ότι τούτοι έχουν τη μεγάλη πλειοψηφία.
