fbpx
«Νείλος και Πηνειός» της Ελένης Λαδιά

«Νείλος και Πηνειός» της Ελένης Λαδιά

Με την πρώτη ματιά, γράφει ο Φιλόστρατος στις Εικόνες, η ζωγραφιά θυμίζει Αίγυπτο αλλά όμως είναι η Θεσσαλία.[1]

Αλήθεια, γιατί συνδέει ο συγγραφεύς Θεσσαλία και Αίγυπτο; Μήπως επειδή και οι δύο ήταν σιτοβολώνες;

Όχι, οι χώρες αναφέρονται για τους ποταμούς τους. Ο συγγραφεύς περιγράφει τον καθένα ξεχωριστά. Ο Νείλος είναι δώρο της Αιγύπτου. Τριγύρω του λέγει για άλλη εικόνα παίζουν οι Πήχεις [2], για τους οποίους χαίρεται υπερβολικά διότι κηρύσσουν τον ερχομό του και μετρούν την ποσότητα που πλημμυρίζει την Αίγυπτο. Στο κολοσσικό άγαλμα του Νείλου της αλεξανδρινής πλαστικής, που βρίσκεται στο Βατικανό της Ρώμης, ο ποταμός απεικονίζεται σαν γενειοφόρος άνδρας ημιξαπλωμένος και στηριγμένος σε μια αιγυπτιακή Σφίγγα, κρατώντας το κέρας της Αμαλθείας γεμάτο άνθη και καρπούς, ενώ γύρω του παίζουν 16 μικρά παιδιά, άλλα κοντά στον σβέρκο του κι άλλα σκορπισμένα στο μεγαλόπρεπο σώμα του, οι λεγόμενοι Πήχεις, που συμβολίζουν τη στάθμη των υδάτων του. Η βάση του αγάλματος φέρει ανάγλυφα που εικονίζουν τη ζωή στο νερό και στις όχθες του με κροκοδείλους, υδρόβια πτηνά, βόσκουσες αγελάδες. Ο Φιλόστρατος φαίνεται πως ερμηνεύει το συγκεκριμένο άγαλμα του ποταμού, όταν γράφει πως μερικά από τα παιδιά κάθονται στους πλοκάμους του, άλλα κοιμούνται στην αγκαλιά του ενώ άλλα χορεύουν στο στέρνο του. Ο ανθρωποποιημένος ποταμός τούς δίνει άνθη για να πλέξουν στεφάνια και να κοιμηθούν πάνω τους. Τα παιδιά σκαρφαλώνουν το ένα πάνω στο άλλο κουνώντας τα αιγυπτιακά σείστρα, με τον γνωστό στον ποταμό ήχο. Περιγράφεται κι εδώ νειλωτικό τοπίο.

Ο Πηνειός, αντιθέτως, γράφει ο Φιλόστρατος, δεν άφηνε στους Θεσσαλούς να έχουν γη, διότι οι πεδιάδες, περικλειόμενες από όρη, συνεχώς πλημμύριζαν. Ο ποταμός δεν είχε εκβολές. Τότε ο Ποσειδών τεμάχισε με την τρίαινά του τα βουνά και δημιούργησε διέξοδο στον Πηνειό. Το χέρι του θεού σηκώνεται, αλλά προτού να δεχτούν το χτύπημά του τα όρη χωρίζονται, για να περάσει ο ποταμός. Ο Ποσειδών δεν ζωγραφίζεται βαθυγάλανος ως θεός της θαλάσσης, αλλά ως στεριανός. Έτσι χαιρετά τις πεδιάδες που έγιναν ομαλές και πλατιές σαν θάλασσες. Ο Πηνειός χαίρεται όταν ελευθερώθηκε και πήρε τη συνήθη στάση των ποταμών, που στηρίζονται στον αγκώνα τους. Όταν ο ποταμός κατακάθισε, ανασηκώθηκε η Θεσσαλία έχοντας κόμη από ελιές και στάχια, και πιάνει ένα πουλάρι που σηκώνεται μαζί της. Μετά θα δεχτεί κι άλλο δώρο του Ποσειδώνος, τον ίππο, διότι ένα από τα προσωνύμια του θεού είναι Ίππιος.

Μια ωδή στον Πηνειό αποτελεί το μακρύ και αριστουργηματικό ποίημα του Ηλία Κεφάλα.[3] «Άλογα με μαγνητικές οπλές και χάμουρα ανθισμένων σπάρτων/ παιανίζουν τον ελαφρό κυματισμό σου/ γιατί άναρχος φανερώνεσαι μέσα από μυστικές πηγές/ κουβαλώντας το χιόνι από τα ασυγκράτητα ύψη/ κι αποκαλύπτοντας τις μαρμαρυγές του χαλαζία/ και του θαμπού χαλκού». Στίχοι μεγαλοπρεπείς, ανάλογοι του Φιλοστράτειου κειμένου, θαυμάσιοι όπως το άγαλμα του Νείλου με τους υγρούς βοστρυχωτούς πλοκάμους. Ο Πηνειός ποταμός δεν έχει άγρια και ήμερα ζώα, αλλά είναι ανθρωποποιημένος και αυτός... «Τα μπράτσα σου αναδίνουν άρωμα ηλιοκαμένου τριφυλλιού/ γεύση στυφού κυδωνιού πλανιέται στο στόμα σου/ και το ψωμί γλυκαίνει στο φύλλο της κολοκυθιάς/τυλιγμένο με το μαλακό τυρί και την ομίχλη». Κι ύστερα, ο ποιητής προτρέπει τον ποταμό: «Φύγε, φύγε μ' όλο το κλέος της μνήμης που στεφανώνει το μήκος σου./ Φύγε μ' όλο το δίκιο της θλίψης που αγγίζει τη μοίρα σου».

Εδώ δεν υπάρχουν οι Πήχεις, τα παιδάκια-πλούτος με τα θορυβώδη σείστρα τους, αλλά ενυπάρχει μια αρχαιοελληνική θλίψη, μια δωρική σχεδόν αρμονία, εδώ είναι ο Πηνειός, και ο ποιητής που γίνεται βρέφος, ένα συγκεκριμένο βρέφος. «Κι εγώ να 'ρθω μέσα στα μουχλιασμένα γένια σου/ σαν βρέφος που γέρασε πρόωρα χωρίς να χορτάσει το κλάμα του/ σαν αποδημητικό πουλί που γύρισε και βρήκε γκρεμισμένη τη φωλιά του/ και σ' όλο το ποτισμένο από ιώδιο στέρνο σου/ να γίνω ατμός των εκβολών και άρτυμα κρυσταλλικό του αλατιού σου».

Ο Νείλος της γονιμοποιημένης γης, της μαύρης αιγυπτιακής γης, κι ο Πηνειός του ελληνικού πεπρωμένου φαίνεται πως κάπου συγκλίνουν: ίσως γι' αυτό με την πρώτη ματιά βλέπουμε τη Θεσσαλία, μέχρι να αποκαλύψουμε πως είναι η Αίγυπτος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Φιλοστράτου Είκόνες, κεφ. Θεσσαλία, εκδ. Κάκτος.
[2] Αυτόθι, κεφ. Πήχεις, εκδ. Κάκτος.
[3] «Πηνειός», από τη συλλογή Τα μνήστρα της αβύσσου, εκδ. Γαβριηλίδης.


 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.