Πότε πότε οι κινηματογραφικές ταινίες χτίζονται γύρω από ένα ποίημα. Όταν συμβαίνει αυτό, συγκλονίζομαι μ' έναν τρόπο που δύσκολα περιγράφεται. Το πλησιέστερο που θα μπορούσα να πω προς απόπειρα αναπαράστασης του προκαλούμενου συναισθήματος είναι πως βιώνω το φιλμ ως βιογραφικό της δικής μου ζωής, κι ας είναι ξένο το ποίημα, κι ας είναι ξένες οι καταστάσεις, τα πρόσωπα, οι συνθήκες. Όταν ζεις για τον στίχο, έχεις γράψει όλους τους στίχους κι όλοι οι στίχοι γράφτηκαν για σένα. Τα έργα φέροντα ποίημα (ή αποσπάσματα ποιημάτων, για να ακριβολογήσω) στον πυρήνα τους είναι τριών ειδών: το ποίημα έχει γράψει ποιητής εγνωσμένης αξίας, το ποίημα έχει γραφτεί για τις ανάγκες του έργου και, τέλος, το ποίημα ανήκει σ' έναν ποιητή που λησμονήθηκε.

Στην πρώτη κατηγορία ευρίσκεται το εξαίρετο φιλμ Equilibrium του σκηνοθέτη Kurt Wimmer. Το έργο παρουσιάζει μια μελλοντική κατάσταση κατόπιν ενός ολέθριου Γ' Παγκοσμίου Πολέμου, στην οποία η ανθρωπότητα ελέγχει φαρμακευτικά τα συναισθήματά της (μίσος, οργή, θλίψη, φθόνος, έρωτας) προς αποφυγήν μίας ακόμη πολεμικής σύρραξης που θα την αφανίσει, αλλά και προς περιφρούρηση μιας κοινωνίας της οποίας τα μέλη συνυπάρχουν και συλλειτουργούν αρμονικά και ειρηνικά. Στο καθεστώς αυτό αντιτίθενται οι λεγόμενοι «παραβάτες της αίσθησης», οι οποίοι αρνούνται να λάβουν τη φαρμακευτική αγωγή που θα εκχερσώσει τον συναισθηματικό τους κόσμο και οι οποίοι έρχονται σε ένοπλες συγκρούσεις με τις μονάδες καταστολής του καθεστώτος. Ο John Preston (τον οποίον υποδύεται ο έξοχος Christian Bale) και ο Partridge (τον ρόλο του οποίου έχει αναλάβει ο πολύ καλός Sean Bean) είναι ανώτερα στελέχη των μονάδων καταστολής του καθεστώτος και συνεργάζονται στις εκκαθαρίσεις των «παραβατών της αίσθησης» αλλά και στις καταστροφές όλων των αντικειμένων (λογοτεχνικά βιβλία, δίσκοι βινυλίου, ζωγραφικοί πίνακες, διακοσμητικά αντικείμενα) που εγείρουν το συναίσθημα και που βρίσκονται στα χέρια των ανταρτών. Κατόπιν μιας τους εξόρμησης, ο Partridge δεν παραδίδει ως όφειλε ένα βιβλίο με ποιήματα του Yeats στις αρμόδιες αρχές, ο δε Preston αντιλαμβάνεται την παρατυπία και τρέχει να τον συναντήσει – κι εκεί, στη συνάντηση αυτή, ο Partridge, προτού εκτελεσθεί, διαβάζει στον συνεργάτη του τους στίχους:

Όμως εγώ, φτωχός ων, έχω μόνον τα όνειρά μου˙
τα όνειρά μου έχω σκορπίσει κάτω από τα πόδια σας˙
βαδίστε απαλά, γιατί βαδίζετε στα όνειρά μου.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει το έργο The Grey του σκηνοθέτη Joe Carnahan. Πρόκειται για ένα φιλμ επιβίωσης μιας ομάδας εργατών στα αφιλόξενα όρη της Αλάσκας, έπειτα από ένα αεροπορικό δυστύχημα. Ο Ottway (τον οποίον υποδύεται ο υπέροχος Liam Neeson) μιλά στην ομήγυρη ένα βράδυ για τον πατέρα του: «Ο πατέρας μου δεν ήταν χωρίς αγάπη. Όταν, όμως, ήθελε γινόταν ο κλασικός Ιρλανδός καριόλης. Πότης, καβγατζής και τα σχετικά. Ποτέ δεν έχυσε ένα δάκρυ, παντού έβλεπε αδυναμίες. Είχε ωστόσο ένα θέμα με την ποίηση, τα ποιήματα –τα διάβαζε, τα ανέφερε– μάλλον νόμιζε ότι αυτό τον στρογγύλευε, ξέρεις. Ήταν, υποθέτω, ο τρόπος του να απολογείται. Ένα από αυτά κρεμόταν πάνω από το γραφείο του στο δωμάτιό του, και μόνον όταν είχα μεγαλώσει αρκετά κατάλαβα ότι το είχε γράψει ο ίδιος. Ήταν άτιτλο, τέσσερις στίχοι. Το διάβασα στην κηδεία του:

Ακόμη μια φορά μες στη φιλονικία
Μες στον τελευταίο καλό καβγά κάποτε θα μάθω
Ζήσε και πέθανε αυτή τη μέρα
Ζήσε και πέθανε αυτή τη μέρα.

Στην τρίτη και πλέον προσφιλή μου κατηγορία ανήκει η ταινία Mask του σκηνοθέτη Peter Bogdanovich. Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, το έργο παρακολουθεί τον τελευταίο χρόνο της ζωής του Rocky Dennis, ενός εφήβου που έπασχε από μια σπανιότατη ασθένεια, συνέπεια της οποίας ήταν (μεταξύ άλλων) η παραμόρφωση του προσώπου, η οφειλόμενη στην εναπόθεση μεγάλων ποσοτήτων ασβεστίου στα οστά του κρανίου. Στην ταινία αναγιγνώσκεται ένα ποίημα που έγραψε ο ίδιος ο Rocky Dennis κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, το οποίο έχει ως ακολούθως:

Αυτά τα πράγματα είναι καλά:
παγωτό και κέικ
μια βόλτα με τη Χάρλεϊ
να βλέπω μαϊμούδες στα δέντρα
η βροχή στη γλώσσα μου
κι ο ήλιος να λάμπει στο πρόσωπό μου.
*
Αυτά τα πράγματα είναι χάλια:
σκόνη στα μαλλιά μου
τρύπες στα παπούτσια μου
καθόλου λεφτά στην τσέπη μου
κι ο ήλιος να λάμπει στο πρόσωπό μου.

Με αυτά φθάνω στο προκείμενο, που δεν είναι άλλο από μια συμβουλή στον νέο και φιλόδοξο ποιητή. Το να δεις ένα έργο που χτίστηκε γύρω από ένα ποίημα ποιητή εγνωσμένης αξίας είναι φαινόμενο σπάνιο. Το να δεις ένα έργο που χτίστηκε γύρω από ένα ποίημα γραμμένο για τις ανάγκες του έργου είναι φαινόμενο σπανιότερο. Το να δεις ένα έργο που χτίστηκε γύρω από ένα ποίημα λησμονημένου ποιητή είναι φαινόμενο μοναδικό (και προκαλώ τους απανταχού επαΐοντες να μου υποδείξουν άλλο πέραν της Μάσκας). Όσο για μένα, τις αράδες αυτές έγραψα για να τις αφιερώσω σε αυτούς... τους ποιητές που δεν μιλήθηκαν ποτέ.

Twitter