fbpx
«Λόγος και εικόνα - εικόνα και λόγος»

«Λόγος και εικόνα - εικόνα και λόγος»

της Ελένης Λαδιά

 

Πολλή συζήτηση έγινε για την αξία του λόγου και της εικόνας: ποιο από τα δύο είναι ισχυρότερο; Η εικόνα που, ως λέγεται, ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις ή ο λόγος, όπου κάθε λέξη μπορεί να μετατραπεί σε χίλιες εικόνες; Λόγου χάρη αν πούμε τη λέξη θάλασσα, ήλιος, καράβι ή οτιδήποτε, η ζωγραφική μπορεί να τα αποδώσει με χίλιους τρόπους (θάλασσα αγριεμένη, γαλήνια, κυματίζουσα κ.ά., ήλιος ανατέλλων, δύων, ακτινοβόλος...) Μάλλον όμως λόγος και εικόνα φαίνονται ισότιμα, μολονότι ανόμοια, οπότε αποκλείεται κάθε μέτρο σύγκρισης. Ο λόγος μάς χαρίζει ωραίες εικόνες αλλά και η εικόνα εμπνέει υπέροχους λόγους.

Ένας θαυμάσιος συνδυασμός αυτών των δύο βρίσκεται στις «Εικόνες» του Φιλόστρατου, του πρεσβυτέρου αρχικώς και του ομώνυμου εγγονού του μετέπειτα. Οι «Εικόνες» είναι έργο του δεύτερου Φιλόστρατου (το όνομα είχαν τέσσερις σοφιστές, όλοι καταγόμενοι από τη Λήμνο) ο οποίος έζησε τον δεύτερο μεταχριστιανικό αιώνα. Σε αυτόν αποδίδεται και το έργο «Τα εις Απολλώνιον τον Τυανέα» που γράφτηκε κατά προτροπή της πεπαιδευμένης αυτοκράτειρας Ιουλίας Δόμνας, συζύγου του Σεπτιμίου Σεβήρου. Είναι μια βιογραφία του ειδωλολάτρη σοφού από τα Τύανα της Καππαδοκίας, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ως αντίπαλον δέος του ανερχόμενου χριστιανισμού.

Οι «Εικόνες» έχουν ως θέματα μυθολογικά επεισόδια και ήρωες, που περιγράφονται στις ζωγραφιές με έναν ακμαίο και εμπνευσμένο λόγο, ο οποίος προτιμά την ουσιαστική λεπτομέρεια.

Αναφέρονται δειγματοληπτικώς μερικές από αυτές, όπως: στους «Έρωτες» που παίζουν με τα μήλα και τα τοξεύουν πάνω στα δένδρα συνιστά ο ίδιος ο συγγραφεύς στον αναγνώστη να προσέχει, διότι σε λίγο θα του έρθει η μυρωδιά των μήλων, στο κεφάλαιο «Άμφιων» περιγράφει την εικόνα με τον Αμφίονα να υψώνει με τη μουσική του δύναμη το τείχος των Θηβών. Η προσοχή του Φιλόστρατου στρέφεται στις πέτρες. Οι λίθοι είναι φιλότιμοι, χαρούμενοι και υπηρέτες της μουσικής. Το τείχος της πόλης είναι πλέον επτάπυλο, όπως και οι χορδές της λύρας. Στον «Φαέθοντα» μας δίνει τη θαυμάσια πληροφορία πως είναι χρυσά τα δάκρυα των θυγατέρων του Ηλίου. Για την κοιμωμένη και προδομένη από τον Θησέα Αριάδνη λέγει με θαυμασμό στον Διόνυσο, που σε λίγο θα την πάρει στην αγκαλιά του: «ω Διόνυσε, πόσο γλυκιά είναι η ανάσα της! Όταν θα τη φιλήσεις θα μας πεις αν αναδίνει μήλων μυρωδιά ή σταφυλιών!» Στον «Αμφιάραο» επίσης αναφέρει ακόμα και το ιερό ρήγμα της γης, όπου μελετούσε ο μάντης. Είναι πάμπολλες οι όμορφες ζωγραφιές που περιγράφει με απαράμιλλη τέχνη και ευαισθησία ο Φιλόστρατος ο πρεσβύτερος. Όμως σπουδαίες είναι και οι περιγραφές του εγγονού, του Φιλόστρατου Δ', ο οποίος συνεχίζει τη μυθολογική θεματολογία του προγόνου του, σχολιάζοντας βεβαίως άλλα ονόματα. Το λεξιλόγιο όμως, η ερμηνεία των ζωγραφιών που εμμένει στη λεπτομέρεια, καθώς και η αναφορά στην τεχνοτροπία της δικής του εποχής, θυμίζουν το έργο του πάππου του. Στους «Κυνηγούς», που συνιστούν μια ομάδα πέντε ανδρών, αφοσιωμένων στην Αγροτέρα Άρτεμη, εντυπωσιάζει η τέχνη να διακρίνεται η ξεχωριστή ιστορία του καθενός, στο κεφάλαιο «ο Ηρακλής στα σπάργανα» τα φίδια απεικονίζονται εξασθενημένα χαράσσοντας στο έδαφος τα ίχνη τους και γέρνοντας τις κεφαλές τους στα χέρια του νηπίου, αφήνοντας να φανεί κάτι από τα δόντια τους, στον «Ορφέα» σημειώνει πως ο ζωγράφος κάνει κάτι ακόμα πιο ρηξικέλευθο• αποσπώντας τα δένδρα από τις ρίζες τους τα φέρνει κι αυτά ν' ακούσουν τον Ορφέα και να σταθούν τριγύρω του. Στη «Μήδεια» η περιγραφή της είναι εντυπωσιακή: ποια είναι αυτή με το βλοσυρό συνοφρύωμα του μετώπου, γεμάτη έγνοιες, με κόμμωση ιερατική, και με βλέμμα δεν ξέρω αν είναι ερωτικό ή ένθεο – αυτή που φανερώνει τη μυστηριώδη όψη του προσώπου; Αυτό είναι βεβαίως το χαρακτηριστικό των Ηλιάδων. Νομίζω πως πρέπει να αναγνωρίσουμε τη Μήδεια, τη θυγατέρα του Αιήτου.

Θα ήταν μακρύς ο κατάλογος για να αναδειχθούν όλα τα θέματα των δύο Φιλόστρατων και ο χώρος δεν επαρκεί. Έχει όμως τεράστια σημασία πως αυτοί οι σοφιστές, και μάλιστα ο πρεσβύτερος, είχαν την εξαίσια ιδέα να περιγράψουν με τον λόγο την εικόνα. Ήταν αποτέλεσμα σκέψης και κατασκευής ή συνέβη εξαίφνης, όπως σε όλα τα σπουδαία έργα;

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.