fbpx
«Γράψτε και διαβάστε όσo περισσότερα καλά βιβλία μπορείτε» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

«Γράψτε και διαβάστε όσo περισσότερα καλά βιβλία μπορείτε» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

1

Κατά βάθος, πιστεύω ότι ένας συγγραφέας δεν χρειάζεται να κάνει κάτι ιδιαίτερο προκειμένου να ενθαρρύνει τους αναγνώστες να έρθουν σε επαφή με το έργο του, πέρα από το να γράφει όσο καλύτερα μπορεί. Φυσικά, δίνω συνεντεύξεις στα μέσα ενημέρωσης, παρουσιάζω σε βιβλιοπωλεία και πολιτιστικούς χώρους τα βιβλία μου και, γενικά, σπανίως αφήνω τις ευκαιρίες για δημοσιότητα να πάνε χαμένες. Ωστόσο, ποτέ μου δεν είδα κάποιο έργο, δικό μου ή ξένο, να διαβάζεται από πολλούς χάρη σε όλα αυτά. Αντιθέτως, όταν το έργο ελκύει τους αναγνώστες, ακόμη κι αν ο συγγραφέας του κρύβεται, που λέει ο λόγος, κάτι τέτοιο δεν το εμποδίζει να φτάσει στους αποδέκτες του.

Κατά έναν ανάλογο τρόπο, αμφιβάλλω και για την υποστήριξη που μπορεί να χρειάζεται ένας συγγραφέας από εκδότες και βιβλιοθήκες προκειμένου να συνεχίσει να γράφει και να είναι δημιουργικός. Οι εκδότες οφείλουν να εκδίδουν και να προβάλλουν όσο καλύτερα μπορούν ένα αξιόλογο βιβλίο, ακόμη κι αν δεν έχει πιθανότητες να γνωρίσει ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία. Όσο για τις ελάχιστες υπάρχουσες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, μακάρι να διοργάνωναν συστηματικά παρουσιάσεις βιβλίων, έτσι ώστε να εξοικειώσουν το αναγνωστικό κοινό ιδίως με τους νεότερους συγγραφείς. Και, κυρίως, μακάρι να είχαν πάντα τα βιβλία μας διαθέσιμα για όσες και όσους δεν μπορούν να τα προμηθευτούν αλλιώς.

Ακόμη και χωρίς τη βοήθεια εκδοτών και βιβλιοθηκών, όμως, πιστεύω ότι οι συγγραφείς θα εξακολουθήσουν να γράφουν και να δημιουργούν, κόντρα σε όλα τα εμπόδια και τις αντιξοότητες. Οι δημιουργοί είναι άκρως μοναχικά πλάσματα και, συνήθως, δεν κινδυνεύουν από κανέναν άλλον εκτός από τον εαυτό τους.

2

Η δημιουργικότητα των συγγραφέων παραμένει η ίδια αρχαία ιστορία, που ξεκινάει με την έμπνευση και καταλήγει σε σκληρή, κυριολεκτικά χειρωνακτική, δουλειά. Η μόνη αλλαγή που βλέπω στις μέρες μας, ιδίως στην Ελλάδα, είναι η τερατώδης αύξηση των δημιουργών και των δημιουργημάτων τους, σε βαθμό που το αναγνωστικό κοινό να βρίσκεται αντιμέτωπο με μια Βαβέλ.

Προφανώς, αυτή η χαώδης κατάσταση επηρεάζει και την ίδια τη δημιουργικότητα, ή θα την επηρεάσει στο μέλλον. Από πολλές πλευρές, είναι σαν να επιστρέφουμε σε μια μεσαιωνική φάση, όπου πλήθη δημιουργών, ανώνυμων κατά βάση, λειτουργούν τρόπον τινά όπως η λαϊκή μούσα. (Δες και την αυξανόμενη κατάργηση των πνευματικών δικαιωμάτων στον ψηφιακό κόσμο, μέσω των παράνομων ηλεκτρονικών βιβλίων, των αναδημοσιεύσεων σε ιστότοπους που δεν καταβάλλουν καμία αμοιβή, των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.)

Ωστόσο, επειδή ακριβώς έκανα τα πρώτα μου βήματα σε μια περίοδο όπου οι συγγραφείς ήταν πολύ λιγότεροι, δεν αποκλείεται να αδικώ τη σημερινή περίοδο. Ίσως συνήθισα να βλέπω τα πράγματα πιο εκλεκτικά και η οπτική γωνία μου τείνει να αποτελέσει, σήμερα πια, ένα είδος αναχρονισμού.

3

Υπό μία έννοια, οι αναγνώστες, όπως ακριβώς και οι δημοσιογράφοι, κυριολεκτικά ψοφάνε να ανακαλύπτουν νέα ταλέντα στον χώρο της λογοτεχνίας. Ίσως επειδή ο άνθρωπος πάντα θα ψάχνει για το καινούργιο, ευελπιστώντας ότι δεν θα αποτελεί μια επανάληψη του παλαιού, και μάλιστα συνήθως χλωμή, αλλά κάτι ολόφρεσκο, μοναδικό και ανεπανάληπτο. Και εννοείται ότι πρόκειται για αυταπάτη ή για ευσεβή πόθο. Εν ολίγοις, δεν βλέπω καμία δίψα, πείνα, απαίτηση για νέα ταλέντα, καμία εκτός από την παλαιά, αιώνια επιθυμία για μια ανανέωση ριζική και καθολική, που δεν θα έρθει μάλλον ποτέ.

Από κει και πέρα, υπάρχει ασφαλώς και η αναζήτηση του καινούργιου όπου καταγράφεται το παρόν – και, για την ακρίβεια, οι διαφορές του από το παρελθόν. Ας μην ξεχνάμε ότι η τέχνη αποτελείται, πάντα, κατά ένα μέρος από άφθαρτες, διαχρονικές αξίες και κατά ένα μέρος από εφήμερες κι επικαιρικές. Και τις μεν πρώτες μπορεί κανείς να τις βρει και στην καλλιτεχνική παραγωγή του παρελθόντος, οι δε δεύτερες συναντώνται αποκλειστικά και μόνο στα έργα τέχνης των ημερών μας.

4

Παραδόξως, στην ψηφιακή εποχή το να γίνουν γνωστοί οι νέοι συγγραφείς έγινε πολύ πιο εύκολο και, ταυτόχρονα, πολύ πιο δύσκολο. Ειδικά στην Ελλάδα, η ψηφιακή εποχή συμπίπτει με την αλματώδη εμπορευματοποίηση του βιβλίου και τη συνεπαγόμενη αύξηση της παραγωγής. Το σημαντικότερο στοιχείο, λοιπόν, είναι ο πολλαπλασιασμός των συγγραφέων-δημιουργών, ένα κλίμα ακραία ατομικιστικό που κυριαρχεί, όπου οι υποψήφιοι διαγκωνίζονται με σκοπό την καθιέρωσή τους. Υπ’ αυτή την έννοια, τα πράγματα είναι σαφώς δυσκολότερα σήμερα.

Υπό μία άλλη, είναι ευκολότερα, επειδή τα κριτήρια έκδοσης έγιναν πολύ λιγότερο αυστηρά και απαιτητικά, ο πήχης χαμήλωσε. Ωστόσο, η καθιέρωση εξακολουθεί να είναι ένα λαχείο, και το να υπάρχουν άπειροι δημιουργοί δεν αλλάζει και πολλά κατά βάθος. Όσο για τις ευκολίες για δημοσίευση που παρέχει το διαδίκτυο, από τις ιστοσελίδες και τα ιστολόγια μέχρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μου φαίνονται δίκοπο μαχαίρι: μπορεί πια να αρκεί το πάτημα ενός πλήκτρου για να δημοσιεύσεις ηλεκτρονικά το έργο σου· πόσοι θα το διαβάσουν, όμως, όταν τα δημοσιευμένα κείμενα ξεπερνούν τους κόκκους της άμμου;

Κι άλλο ένα παράδοξο: πολλοί νέοι συγγραφείς, αντί να απευθύνονται στο κοινό, απευθύνονται στο κύκλωμα που δημιουργούν μεταξύ τους. Αν μπορούσα να τους συμβουλεύσω (δεν μπορώ· εκείνοι βιώνουν μια τελείως διαφορετική κατάσταση απ’ αυτήν που αντιμετώπισα στην αρχή της δικής μου πορείας), θα τους έλεγα: αναζητήστε το κοινό σας, γράψτε γι’ αυτό, δημιουργήστε το, μη σας νοιάζει η γνώμη των συναδέλφων σας ή των κριτικών, μην κλείνεστε σε ένα κουκούλι ή καβούκι, βγείτε προς τα έξω, επικοινωνήστε, απευθυνθείτε σε πλατύτερες μάζες αναγνωστών, κι ας μη σας διαβάσουν οι μάζες ποτέ· αυτό ας είναι το ζητούμενό σας.

5

Ως προς τον τρόπο με τον οποίο ανακαλύπτουμε και διαβάζουμε βιβλία ή, αλλιώς, ως προς το πώς διαμορφώνεται το αναγνωστικό γούστο, ίσως είναι λιγότερο κατευθυνόμενα σήμερα πια τα πράγματα, από μια πλευρά τουλάχιστον. Η ιλιγγιώδης αύξηση της βιβλιοπαραγωγής επιτρέπει στο κοινό να δημιουργεί από μόνο του μόδες και να τις επιβάλλει από στόμα σε στόμα. Είναι σχεδόν αδύνατον να προκαλέσουν ανάλογες χιονοστιβάδες αναγνωστικής συμπεριφοράς οι συνηθισμένοι ύποπτοι στον χώρο του βιβλίου. Και εννοώ τους κριτικούς και τους δημοσιογράφους / πολιτιστικούς συντάκτες, τους εκδότες με τα τμήματα δημοσίων σχέσεών τους και τη διαφήμιση στην οποία προβαίνουν, αλλά και τα βραβεία, κρατικά ή ιδιωτικά. Ίσως κάνω λάθος, αλλά μάλλον ζούμε σε μια από τις πιο ελεύθερες εποχές, από αυτή την άποψη.

Όμως, επειδή υπάρχει πάντα ένα «όμως», το πρόβλημα είναι τι την κάνουν αυτή την ελευθερία οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες. Όταν το κοινό είναι πια σε απίστευτο βαθμό συντηρητικοποιημένο, όταν έχει διαμορφώσει ένα είδος ποιοτικά χαμηλού, σχεδόν χυδαία εμπορικού γούστου, τι νόημα έχει η όποια ελευθερία επιλογής; Με άλλα λόγια, τη μαζική παραγωγή βιβλίων την υποδέχεται ένα εξίσου μαζικό κοινό, τυποποιημένο σε μεγάλο βαθμό, με προβλέψιμες κι ελαφρώς ανούσιες απαιτήσεις και ανάγκες.

Οι δημιουργοί είναι άκρως μοναχικά πλάσματα και, συνήθως, δεν κινδυνεύουν από κανέναν άλλον εκτός από τον εαυτό τους.

6

Είμαι πολύ αισιόδοξος σχετικά με το μέλλον της ανάγνωσης και της συγγραφής, όσο απαισιόδοξος κι αν ακούγομαι ώρες ώρες. Πιστεύω βαθιά στην πορεία εξισορρόπησης των πραγμάτων, στην τάση της Φύσης και της φύσης μας να γεννούν ένα κλίμα θερμό, όταν το πράγμα παραγίνεται κρύο, και αντιστρόφως. Μακροπρόθεσμα, λοιπόν, συμπεριφορές και στοιχεία που θεωρούνται υπό εξαφάνιση, ίσως παλινορθωθούν κι επανέλθουν δριμύτερα.

Όσο για το ίδιο το γράψιμο και το διάβασμα, παρότι έχουμε επανειλημμένα ακούσει και διαβάσει τον επικήδειό τους, μια χαρά ζουν και βασιλεύουν, και είμαι πεπεισμένος ακράδαντα ότι θα εξακολουθήσουν να το κάνουν στον αιώνα τον άπαντα. Μάλλον αγγίζουν θεμελιώδεις χορδές του ανθρώπινου ψυχισμού, τις αγγίζουν και θα τις αγγίζουν όσο υπάρχουν άνθρωποι, οπότε ουδείς λόγος ανησυχίας για το άμεσο ή το απώτερο μέλλον.

7

Προκειμένου να εξακολουθήσουν να εμφανίζονται και να διαβάζονται νέοι συγγραφείς, τόσο οι εκδότες και οι βιβλιοθήκες όσο και διάφοροι άλλοι φορείς οφείλουν να κάνουν τη δουλειά τους στοιχειωδώς, αυτό μου φαίνεται υπεραρκετό.

Στις υποχρεώσεις εκδοτών και βιβλιοθηκών αναφέρθηκα προηγουμένως, οπότε ας δούμε και μερικές άλλες κατηγορίες εμπλεκόμενων με το βιβλίο. Φερειπείν, οι κριτικοί και οι βιβλιοπαρουσιαστές ή οι πολιτιστικοί συντάκτες που ασχολούνται με το θέμα, οφείλουν να επιδεικνύουν γενναιοδωρία και ανοιχτομυαλιά απέναντι στα έργα, να ενημερώνονται ακατάπαυστα και να μην καταδέχονται να παραδίδονται στις ευκολίες και στους αυτοματισμούς τους.

Όπως και οι βιβλιοπώλες θα πρέπει να μην προβάλλουν αποκλειστικά και μόνο τα ευπώλητα βιβλία, από τα οποία προσδοκούν σημαντικό οικονομικό όφελος, να παραμένουν διαρκώς ενήμεροι για τη βιβλιοπαραγωγή και να βοηθούν τους πελάτες τους να διευρύνουν τους αναγνωστικούς ορίζοντές τους.

Και, βεβαίως, εννοείται ότι και οι συγγραφείς οφείλουν να κάνουν όσο καλύτερα μπορούν τη δουλειά τους, να γράφουν όσο καλύτερα βιβλία γίνεται. Με άλλα λόγια, γράψτε και διαβάστε όσo περισσότερα καλά βιβλία μπορείτε, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό το «καλά», όσο υποκειμενικό κι αν είναι.

8

Οι γονείς, τα σχολεία και, γενικά, όλοι όσοι έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τα παιδιά από την τρυφερή τους ηλικία, οφείλουν να τα ωθήσουν στο διάβασμα. Όχι μόνο προκειμένου να δημιουργηθούν οι αυριανοί επαρκείς αναγνώστες, αλλά και επειδή, στις περισσότερες των περιπτώσεων, συγγραφέας που δεν διαβάζει, δεν υπάρχει. Επομένως, καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία, καλλιεργούμε ταυτόχρονα και τη δημιουργία συγγραφέων, επειδή σχεδόν αναπόφευκτα, από τις τάξεις εκείνων που διαβάζουν πολύ, θα γεννηθούν και οι συγγραφείς.

Θα μπορούσε κανείς να συμπεριλάβει κι άλλους φορείς ή θεσμούς, που έχουν τη δυνατότητα να αναλάβουν σχετικές πρωτοβουλίες, μέσω των οποίων αφενός θα καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία και αφετέρου θα επωαστούν δημιουργοί. Ωστόσο, καλύτερα να σταματήσω κάπου εδώ, γιατί έχω την αίσθηση ότι παρόμοια λόγια συνιστούν ένα είδος ευχολογίου που χαϊδεύει αυτιά και αποκοιμίζει συνειδήσεις, αλλά ελάχιστα από πρακτικής απόψεως επιτυγχάνει.

9

Ως γνωστόν, η Ελλάδα είναι μια χώρα με τόσο πολλές ιδιαιτερότητες, ώστε από ορισμένες πλευρές να αποτελεί και η ίδια μια ιδιαιτερότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι τη θεωρούν και την αποκαλούν ανάδελφη χώρα. Πολύ φοβάμαι, λοιπόν, ότι ακόμη και στον τομέα των βιβλιοθηκών η Ελλάδα παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα.

Με δυο λόγια, στη χώρα μας απουσιάζει σε δραματικό βαθμό η κουλτούρα της βιβλιοθήκης. Ο Νεοέλληνας όχι μόνο έχει πολύ λίγες βιβλιοθήκες στη διάθεσή του, αντικειμενικά μιλώντας, σε επίπεδο αριθμών· όχι μόνο οι πραγματικά ελάχιστες αυτές βιβλιοθήκες είναι πλημμελώς ενημερωμένες, επειδή ακριβώς δεν υπάρχουν επαρκή κονδύλια και διάθεση από τους πολιτικούς και το κράτος για αγορές βιβλίων· επιπλέον, στερείται από τα χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης την κουλτούρα της βιβλιοθήκης, η οποία θα τον εθίσει στους ναούς του βιβλίου, θα τον εξοικειώσει, συσχετίσει, συνδέσει, ενσωματώσει σ’ αυτούς.

Χωρίς μία νέα, επαναστατική προσέγγιση του θέματος σε εθνικό επίπεδο, ακόμη κι αν δημιουργούνται υπέροχες καινούργιες βιβλιοθήκες, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, η κακοδαιμονία δεν θα σταματήσει, και άσπρη μέρα στον εν λόγω τομέα ως χώρα δεν πρόκειται να δούμε.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τις έξι τελευταίες μέρες του φετινού Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 85ο Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών και Ιδρυμάτων (IFLA). Πρόκειται για το κορυφαίο βιβλιοθηκονομικό γεγονός στον κόσμο, όπου συμμετείχαν 3.500 σύνεδροι από 135 χώρες. Στο κείμενο που προηγήθηκε, βασίστηκαν οι απαντήσεις μου στη διάρκεια του συνεδρίου.IFLA2


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΑΠΟΨΕΙΣ
«Για “Τα γενέθλια” της Ζωρζ Σαρή: Μικρή βιωματική ανάγνωση» της Εριφύλης Μαρωνίτη

Αν ζούσε εκείνος –ο νονός, ο μπαμπάς– θα έκλεινε φέτος τον Απρίλη τα 95. Η Άννα, η βαφτισιμιά, θα γινόταν 65. Στη ζωή και στο βιβλίο. Το νήμα, ωστόσο, των κοινών γενεθλίων στις 22 Απριλίου των...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Η “εφαρμοσμένη” διαλεκτική επιστήμης και “ποίησης” στο έργο του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη» της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού

Για τον γλωσσολόγο ως φορέα επιστημονικού λόγου με αντικείμενο τη γλώσσα, εν αρχή ην ο Λόγος. Αν αναρωτηθούμε πότε και με ποια κυρίαρχη συνθήκη γεννιέται συνειδητά το ανθρώπινο πλάσμα, η απάντηση...

ΑΠΟΨΕΙΣ
«Χουάν Χέλμαν (1930-2014), η φωνή και η συνείδηση της Αργεντινής» του Πάνου Νιαβή

Τον περασμένο Νοέμβριο, το Diastixo.gr δημοσίευσε δυο ποιήματα του Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) σε δική μου απόδοση στα ελληνικά (δείτε εδώ). Μ’ εκείνη τη δημοσίευση, επιχείρησα να συστήσω στους λάτρεις της ποίησης έναν από τους...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.