Σε αντίθεση με τους εβραίους της Θεσσαλονίκης, που όταν μπαίνανε στα τρένα υποτίθεται ότι γνώριζαν πως φεύγανε για την Πολωνία, και συγκεκριμένα για την Κρακοβία, για την οποία ο αρχιραβίνος Κόρετς έλεγε ότι: «Η μεγάλη κοινότης της Κρακοβίας θα επαγρυπνήσει για την εκεί εγκατάστασή μας» ή για το Λούμπιν της Σιλεσίας, όπως μαρτυρεί ο Χάιντς Σαλβατώρ Κούνιο, οι εβραίοι που ξεκινούσαν από το Παρίσι το 1942 για το ταξίδι του θανάτου δεν γνώριζαν το τέρμα του ταξιδιού, ούτε τους εφοδίασαν με ζλότυ, το πολωνικό νόμισμα της εποχής, όπως η τοπική ναζιστική σπείρα της Θεσσαλονίκης, έναν χρόνο αργότερα, έκανε στους εβραίους την παραμονή της αναχώρησής τους.

Ωστόσο, κάποιες φήμες κυκλοφορούσαν μεταξύ των εβραίων της Γαλλίας ότι θα τους πήγαιναν στην Πολωνία. Έτσι, οι κρατούμενοι στο στρατόπεδο του Drancy στο Παρίσι επινόησαν (με κάποια ποιητική διάθεση, όπως σημειώνει ο André Monan) τον φανταστικό τόπο «Πιτσιπόι» ως σημείο τελικού προορισμού και εγκατάστασης, όπου «το να προσδιορίσει κανείς το Πιτσιπόι σε κάποιο χάρτη προϋπέθετε γνώσεις μεταφυσικής γεωγραφίας, αφού η λέξη αυτή υπονοούσε τον πρώτο σιδηροδρομικό σταθμό πέραν του κόσμου τούτου».

Ανάμεσα στους δεκάδες χιλιάδες εβραίους με προορισμό τον «ου τόπο» Πιτσιπόι κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής της Γαλλίας 1942-1944, βρίσκονταν και χιλιάδες με ελληνική υπηκοότητα και καταγωγή, οι περισσότεροι γεννημένοι στη Θεσσαλονίκη, για τους οποίους η ιστοριογραφία στην Ελλάδα επέδειξε μέχρι τώρα μια αξιοσημείωτη σιωπή.

Πράγματι, ο λόγος για τον οποίο ασχολήθηκα με την έρευνα και τη συγγραφή αυτής της μελέτης εδράζεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα ελάχιστα είναι γνωστή η τύχη των εβραίων που είχαν μεταναστεύσει από την Ελλάδα για να εγκατασταθούν πριν απ’ τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γαλλία, οι οποίοι συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν από το 1942 μέχρι το 1944 στο Άουσβιτς και σε άλλα μικρότερα στρατόπεδα εξόντωσης, ακολουθώντας ακριβώς την ίδια μοίρα με τους ομοθρήσκους τους της Ελλάδας, δηλαδή την εξολόθρευσή τους.

Πράγματι, ο λόγος για τον οποίο ασχολήθηκα με την έρευνα και τη συγγραφή αυτής της μελέτης εδράζεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα ελάχιστα είναι γνωστή η τύχη των εβραίων που είχαν μεταναστεύσει από την Ελλάδα για να εγκατασταθούν πριν απ’ τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γαλλία, οι οποίοι συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν από το 1942 μέχρι το 1944 στο Άουσβιτς και σε άλλα μικρότερα στρατόπεδα εξόντωσης, ακολουθώντας ακριβώς την ίδια μοίρα με τους ομοθρήσκους τους της Ελλάδας, δηλαδή την εξολόθρευσή τους. Οι μέχρι τώρα εκδόσεις βιβλίων για τον ελληνικό εβραϊσμό, όπως και τα πρακτικά διαφόρων συνεδρίων για το ίδιο θέμα, δεν ασχολούνται με αυτό το «άλλο» Ολοκαύτωμα. Καμία αναφορά γι’ αυτούς δεν υπάρχει ούτε στις δυο επίσημες εκδόσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, για τους Έλληνες εβραίους και για τους Έλληνες στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, εκδόσεις των ετών 1999 και 2009 αντίστοιχα. Ακόμα, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι, σε αντίθεση με τους εβραίους που εκτοπίστηκαν από την Ελλάδα και κυρίως τους Σαλονικιούς, οι εκτοπισθέντες από τη Γαλλία σεφαραδίτες Ελληνοεβραίοι, πλην ενός (του Μωρίς Μπενρουμπί), δεν κατέγραψαν τις μαρτυρίες τους από την απέλασή τους στα στρατόπεδα του Τρίτου Ράιχ (σε αντίθεση με αρκετά βιβλία με μαρτυρίες εβραίων εκτοπισθέντων από τη χώρα αυτή, άλλων εθνικοτήτων) και έτσι η ιστοριογραφία στο σημείο αυτό χωλαίνει από την απουσία δημοσιευμένων μαρτυριών, που θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμες.

Το ζήτημα των Ελληνοεβραίων της Γαλλίας έγινε γνωστό πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Ιωσήφ Νεχαμά, που το αναφέρει στο κεφάλαιο V του Β’ Τόμου του βιβλίου In Memoriam (έκδοση της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης), με τίτλο «Παρισινές Εκατόμβες», όπου αφηγείται, με κάποια σχετική αριθμητική υπερβολή «την εξόντωση πέντε χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων – Θεσσαλονικέων στη μεγίστη πλειοψηφία των, που συνελήφθησαν στο Παρίσι τον Νοέμβριο 1942...Υπολογίζουν ότι το τρίτο των Εβραίων της Ελλάδος που διέμεναν στο Παρίσι, χαθήκαν στα στρατόπεδα του θανάτου». Βεβαίως, η αρχειακή έρευνα την εποχή που γραφόταν το In Memoriam δεν είχε ξεκινήσει ακόμα. Και σίγουρα, πέρασαν αρκετά χρόνια μετά τον Πόλεμο σε συνδυασμό με τη βασανιστική επιμονή του Γαλλοεβραίου δικηγόρου Serge Klarsfeld και της συζύγου του Beate (του οποίου ο ρουμανικής καταγωγής πατέρας εκτοπίστηκε και «χάθηκε» στο Άουσβιτς), για να αποκαλυφθούν όλα όσα διαδραματίστηκαν στη Γαλλία κατά τη ναζιστική Κατοχή, που οδήγησαν στην εξολόθρευση περίπου 80.000 Γαλλοεβραίων, κι ανάμεσά τους 2.100 περίπου κυρίως Σεφαραδιτών εβραίων από την Ελλάδα, μαζί με τα παιδιά τους, που είχαν μεταναστεύσει στη Γαλλία τα πρώτα 40 χρόνια του 20ού αιώνα. Έτσι, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα Kadish, ένα μνημόσυνο για τους «δικούς μας» Γάλλους εβραίους που κατάγονταν από την Ελλάδα και η «μοίρα» το έφερε να εκτοπιστούν βίαια από τον τόπο όπου επέλεξαν να μετεγκατασταθούν για να αφανιστούν στο Άουσβιτς και τα άλλα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Σε ό,τι αφορά τους Ελληνοεβραίους μετανάστες στη Γαλλία, η δίωξή τους ξεκίνησε από το 1941, αλλά κορυφώθηκε τον Νοέμβριο του 1942. Πράγματι, τη νύχτα της 5ης Νοεμβρίου 1942, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Παρίσι, οργανώθηκε μια ακόμη μεγάλη αστυνομική επιχείρηση «σκούπα», δηλαδή τελικά μια «επιχείρηση ανθρωπομαζώματος», στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων «εκτοπίσεων» –και τελικά αφανισμού– των θεωρουμένων αλλοδαπών, Ελλήνων ως προς την υπηκοότητα, μεταναστών στη Γαλλία εβραίων, στην πλειονότητά τους Θεσσαλονικέων, από τους Ναζί. Μέχρι το πρωί, η επιχείρηση φέρεται να έχει στεφθεί από επιτυχία: η αστυνομία είχε καταφέρει μέσα στη νύχτα εκείνη να συγκεντρώσει και να οδηγήσει στο στρατόπεδο κράτησης του Drancy 1.064 εβραίους ελληνικής υπηκοότητας μαζί με τα παιδιά τους, τα περισσότερα από τα οποία είχαν τη γαλλική υπηκοότητα. Η πλειονότητά τους θα επιβιβαστεί στα τρένα της λεγομένης «Αποστολής Νο 44» (Convoy Νο 44) στις 9 Νοεμβρίου, ενώ οι υπόλοιποι, δύο μέρες αργότερα, με την «Αποστολή Νο 45» (Convoy Νο 45) θα ξεκινήσουν για το Άουσβιτς. Η «Αποστολή 44» περιλάμβανε συνολικά 1.000 «επιβάτες», από τους οποίους οδηγήθηκαν πάραυτα στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς οι 900. Εξ αυτών, επιζήσαντες το 1945 ήσαν μόνον 16. Η επόμενη «Αποστολή 45» περιλάμβανε 745 άτομα, εκ των οποίων 599 με την άφιξή τους στο Άουσβιτς οδηγήθηκαν σε θαλάμους αερίων. Εξ αυτών επέζησαν το 1945 μόνον 2. Δηλαδή, από τις δύο αποστολές είχαν επιζήσει συνολικά μόνον 18 άτομα.

Αυτή είναι λίγο-πολύ η άγνωστη ιστορία των εβραίων της Γαλλίας με καταγωγή από την Ελλάδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για την οποία δεν υπάρχει αναλυτική μνεία στη σχετική ιστοριογραφία, και στην οποία είναι αφιερωμένο το βιβλίο αυτό που έγραψα.

Ο αφανισμός των Ελληνοεβραίων της Γαλλίας 1942-1944
Ένα Kadish για τους δικούς μας «Γάλλους»
Γιάννης Καρατζόγλου
Επίκεντρο
338 σελ.
Τιμή € 18,00

Twitter