fbpx
Δημήτρης Υφαντής

Δημήτρης Υφαντής

Το έργο του Άρθουρ Σοπεγχάουερ Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις κι αυτό για τρεις λόγους: διότι συνιστά το κύριο έργο και την επιτομή του στοχασμού του μεγάλου αυτού φιλοσόφου· διότι συγκαταλέγεται, αναμφίβολα, στα σπουδαία κλασικά έργα της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας· και διότι άσκησε βαθύτατη επίδραση σε πολλούς μεταγενέστερους φιλοσόφους καθώς και σε κορυφαίους καλλιτέχνες και επιστήμονες, μάλιστα όχι μόνο με το φιλοσοφικό του «σύστημα», αλλά ίσως ακόμη περισσότερο με την πεσιμιστική του αντίληψη για τον κόσμο και τον ανθρώπινο βίο.

Δεδομένης της πολύ μεγάλης σημασίας του έργου, του πρωτοδημοσιευμένου πριν από 200 και πλέον χρόνια, εκπλήσσει ασφαλώς το γεγονός ότι δεν έχει ουσιαστικά υπάρξει μέχρι σήμερα καμία συνολική μετάφραση και έγκυρη έκδοσή του στα ελληνικά. Τούτο οφείλεται πιθανόν αφενός στον όγκο του (1.200-1.400 σελίδες στις γερμανικές εκδόσεις του) και αφετέρου στον απαιτητικό από πολλές απόψεις φιλοσοφικό του λόγο. Προκύπτει έτσι το παράδοξο ότι, ενώ δεν διαθέτουμε μια τέτοια έκδοσή του, διαθέτουμε πλείστες μεταφράσεις αποσπασμάτων του, καθώς και άλλων μικρών σοπεγχαουεριανών κειμένων ελάσσονος συγκριτικά σημασίας, που όχι μόνο δεν εισάγουν πραγματικά τον αναγνώστη στον στοχασμό του φιλοσόφου, αλλά και παράγουν τη στρεβλή εικόνα ενός στοχαστή που απλώς διαθέτει οξύ κριτικό πνεύμα και αρέσκεται να γράφει κατά τρόπο συχνά προκλητικό ή πολεμικό.

Η δομή του έργου έχει συνοπτικά ως εξής: Το μέρος Α’ περιλαμβάνει 4 «βιβλία» και ένα εκτενές «παράρτημα». Το «βιβλίο» Α’ εκθέτει τη γνωσιολογία του Σοπεγχάουερ. Ο κόσμος εμφανίζεται εδώ ως το σύνολο των φαινομένων όπως αυτά συγκροτούνται βάσει των τυπικών μορφών που διαθέτει ο γνωστικός μηχανισμός του υποκειμένου (του χώρου, του χρόνου και της αιτιότητας). Το «βιβλίο» Β’ εκθέτει τη μεταφυσική του φιλοσόφου. Εδώ, γίνεται φανερό ότι η γνωσιακή δεν είναι η μοναδική στον κόσμο πρόσβαση που διαθέτουμε. Την έτερη πρόσβαση σ’ αυτόν μας την παρέχει η βούληση, η οποία μας φανερώνει τον κόσμο όχι ως φαινόμενο, αλλά καθ’ αυτόν. Το «βιβλίο» Γ’ εκθέτει τη μεταφυσική ερμηνεία της τέχνης, την «αισθητική» του Σοπεγχάουερ: Η τέχνη συλλαμβάνει και παρουσιάζει τις «ιδέες», ήτοι τις διαφορετικές βαθμίδες «εξαντικειμενίκευσης» της βούλησης· συνιστά δε η ίδια ταυτόχρονα την πρώτη μορφή λύτρωσης από τη δυστυχία της ύπαρξης. Το «βιβλίο» Δ’ εκθέτει την πεσιμιστική κοσμοαντίληψη του φιλοσόφου και την ηθική του (ως τη δεύτερη βαθμίδα λύτρωσης), εν τέλει δε και την ολική άρνηση της βούλησης (ως την τρίτη και τελική βαθμίδα λύτρωσης). Το δε «παράρτημα» εκθέτει αναλυτικά την κριτική του Σοπεγχάουερ στον Καντ, η οποία αποτελεί, υπό ορισμένη έννοια, οργανικό μέρος του έργου. Το μέρος Β’, τέλος, διαρθρωμένο κι αυτό σε τέσσερα «βιβλία», αντίστοιχα εκείνων του μέρους Α’, προσφέρει, υπό μορφή αυτοτελών εν πολλοίς δοκιμίων, τις συμπληρώσεις, επεξηγήσεις και προεκτάσεις του «συστήματος» που αναπτύσσεται στο μέρος Α’.

Η μεταγλώττιση ενός τέτοιου φιλοσοφικού έργου αποτελεί αφ’ εαυτής και μια γενική πρόταση για τη μεταφορά του φιλοσοφικού λόγου σε άλλη γλώσσα.

Δεδομένης της πολύ μεγάλης σημασίας του έργου, του πρωτοδημοσιευμένου πριν από 200 και πλέον χρόνια, εκπλήσσει ασφαλώς το γεγονός ότι δεν έχει ουσιαστικά υπάρξει μέχρι σήμερα καμία συνολική μετάφραση και έγκυρη έκδοσή του στα ελληνικά.

Αυτό ισχύει πρώτα απ’ όλα για τη φιλοσοφική ορολογία. Η μεταγλώττιση του Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση, το οποίο πραγματεύεται λίγο-πολύ όλα σχεδόν τα κύρια αντικείμενα του φιλοσοφικού στοχασμού, απαιτεί όντως την απόδοση και όλης σχεδόν της γερμανικής φιλοσοφικής ορολογίας, όπως αυτή ήταν διαμορφωμένη στα μέσα του 19ου αιώνα. Για πολλούς βέβαια όρους, υπάρχει ήδη καθιερωμένη απόδοση, την οποία, στις περισσότερες περιπτώσεις, υιοθέτησα. Για ορισμένους ωστόσο όρους, θεώρησα πρόσφορο να προτείνω αποδόσεις λιγότερο ή περισσότερο πρωτότυπες. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι δύο: α) Η καθιερωμένη απόδοση είναι κάποιες φορές μάλλον άστοχη· δεδομένου ότι η φιλοσοφική ορολογία δεν είναι στα νέα ελληνικά ακόμη τόσο καθιερωμένη όσο στις κύριες γλώσσες της νεότερης φιλοσοφίας, αξίζει –πιστεύω– ακόμη να αποτολμώνται επιλεκτικά ορισμένες διορθώσεις· β) η συνολική μεταγλώττιση ενός τόσο σύνθετου έργου καθιστά ενίοτε αναγκαία την απόκλιση από τα ειωθότα, προκειμένου η απόδοση της ορολογίας του να έχει χαρακτήρα συστηματικό και συνεπή.

Ισχύει όμως επίσης και για τη γλώσσα του μεταφράσματος συνολικά. Η μεταγλώττιση ενός τέτοιου έργου απαιτεί, στο μέτρο που ο μεταφραστής σέβεται το έργο του και τον αναγνώστη, αξιοποίηση όλου του εύρους της ελληνικής γλώσσας, τόσο της πιο λόγιας όσο και της πιο κοινής. Η αξιοποίηση ειδικά των συντακτικών δυνατοτήτων της λόγιας γλώσσας, διαχωρισμένων από γραμματικούς τύπους πλέον παρωχημένους, επιτρέπει συχνά τη διατύπωση των σύνθετων περιόδων του κειμένου κατά τρόπο συντακτικά, εν τέλει δε και νοηματικά, διαυγέστερο απ’ ό,τι στο πρωτότυπο.

Η πρωτοβουλία για την ελληνική έκδοση του έργου ανήκει στον εκδότη Λευτέρη Καρτάκη. Από το 2009, όταν μου ανέθεσε τη διεύθυνση της φιλοσοφικής σειράς των εκδόσεών του, με προέτρεπε τακτικά να αναλάβω το εγχείρημα αυτό. Η εργασία ωστόσο, εξαιτίας αντίξοων εξωτερικών περιστάσεων, ξεκίνησε τελικά το 2018 (με εξασφαλισμένη πλέον την υποστήριξη του Ινστιτούτου Γκαίτε, το οποίο και επιθυμώ επ’ ευκαιρία να ευχαριστήσω). Ο τόμος Α’ (μέρος Α’, «βιβλία» Α’ και Β’), με συμμεταφράστρια εδώ τη Βάλια Κακοσίμου, κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2020, ο τόμος Β’ (μέρος Α’, «βιβλία» Γ’ και Δ’) τον Ιούνιο του 2022, ενώ ο τόμος Γ’ (μέρος Α’, «παράρτημα») πρόκειται να κυκλοφορήσει τους πρώτους μήνες του 2023. Με τον τόμο αυτόν ολοκληρώνεται η έκδοση του μέρους Α’, εκείνου που εκθέτει τη φιλοσοφία του Σοπεγχάουερ συνολικά και συστηματικά. Ακολούθως, προγραμματίζεται η σταδιακή έκδοση και του μέρους Β’. Κάθε τόμος περιλαμβάνει μια εκτενή εισαγωγή, που επιχειρεί να «μυήσει» τον αναγνώστη στα όσα πρόκειται να διαβάσει, σύντομες υποσελίδιες επεξηγήσεις και χωριστά εκτενή σχόλια, που αποσκοπούν στο να υποβοηθήσουν την κατανόηση του περιεχομένου, καθώς και ένα επίμετρο, που τοποθετεί το έργο σε ευρύτερο φιλοσοφικό και ιστορικό πλαίσιο· περιλαμβάνει δε επιπλέον βιβλιογραφία και αναλυτικό γλωσσάριο, καθώς επίσης ευρετήρια εννοιών και κυρίων ονομάτων.

Θα ήταν τέλος παράλειψη αν δεν έκανα ειδική μνεία στους εκδότες Λευτέρη και Ανδρέα Καρτάκη για το ότι, σε καιρούς χαλεπούς και υπό συνθήκες αντίξοες, υλοποιούν απαρέγκλιτα το εκδοτικό σχέδιο που εκπονήσαμε από κοινού πριν από πολλά χρόνια, το σχέδιο να προσφέρουμε στον Έλληνα αναγνώστη, σε μεταφράσεις αξιόπιστες και εκδόσεις απαιτητικές, σημαντικά έργα της νεότερης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, τόσο κάποια διάσημα (όπως το κύριο έργο του Σοπεγχάουερ) όσο και κάποια λιγότερο μεν γνωστά, όμως από πολλές απόψεις σημαντικά, προκειμένου έτσι να συμβάλουμε, όσο το επιτρέπουν οι δυνάμεις μας, στην καλλιέργεια της φιλοσοφικής παιδείας στην Ελλάδα.

 

Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση
Μέρος Α’: Βιβλία Α’ και Β’
Arthur Schopenhauer
Μετάφραση: Βάλια Κακοσίμου – Δημήτρης Υφαντής
Εισαγωγή – Σχόλια – Επίμετρο – Επιμέλεια: Δημήτρης Υφαντής
Ροές
464 σελ.
ISBN 978-960-283-499-2
Τιμή €25,44
001 patakis eshop

 




Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση

Μέρος Α’: Βιβλία Γ’ και Δ’
Arthur Schopenhauer
Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια – Επίμετρο: Δημήτρης Υφαντής
Ροές
552 σελ.
ISBN 978-960-283-517-3
Τιμή €29,68
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Αντώνης Ε. Χαριστός

Τρούμπα· ένα όνομα στο οποίο περικλείονται κοινωνιολογικοί όροι, εμπειρίες, ο ρόλος του νόμου, οι ταξικές διαφοροποιήσεις, η επιφάνεια των πραγμάτων, αλλά και η ουσία των ανθρωπίνων σχέσεων, από την...

ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Νικόλαος Ζαχαριάς

Με την ευκαιρία της παρουσίασης των δυο νέων συλλογικών τόμων, Αρχαιομετρία. Απόλυτες χρονολογήσεις και αναλύσεις  και Πολιτιστική κληρονομιά και νέες τεχνολογίες  των Εκδόσεων Παπαζήση, επιτρέψτε μου να κάνω δύο παρατηρήσεις και...

ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Βίλια Χατζοπούλου

Το μυθιστόρημά μου ξεκίνησε ως βίωμα. Πολύ νεότερη, περνούσα τα καλοκαίρια μου έξω, σε παραλίες ερημικές. Με τον σύντροφό μου αναζητούσαμε ένα συγκεκριμένο είδος παραλίας, καθώς επιθυμούσαμε να...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.