Πριν από κάμποσα χρόνια διάβασα «τυχαία» για την αληθινή ιστορία ενός ιαπωνικού εμπορικού ατμόπλοιου με το όνομα Τοκέι Μαρού, που έσωσε εκατοντάδες πρόσφυγες κατά την καταστροφή της Σμύρνης το ’22 πετώντας ολόκληρο το πολύτιμο φορτίο μεταξιού στη θάλασσα. Την ίδια στιγμή, όλα τα «συμμαχικά» πολεμικά πλοία ήταν αγκυροβολημένα στον κόλπο της Σμύρνης λες και παρακολουθούσαν κάποια θεατρική παράσταση. Αλλά δεν ήταν παράσταση. Ήταν μια ακόμα ήττα της ανθρωπότητας, από αυτές τις πολλές που μετράμε έως σήμερα.

Δυστυχώς, όταν κανείς γράφει ιστορικά μυθιστορήματα παρατηρεί ότι εμείς οι άνθρωποι κουβαλάμε μεγάλη μαυρίλα μέσα μας. Επειδή τα ιστορικά μυθιστορήματα δεν γράφονται έτσι απλά, αλλά ξεριζώνονται απ’ την ψυχή μας. Τόλμησα, λοιπόν, να γράψω. Όμως έπρεπε αρχικά να διαβάσω. Το Αλμυρό Μετάξι είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα με πάνω από 60 βιβλία στη φαρέτρα της βιβλιογραφίας του, με 350 παραπομπές και ένα ξεκάθαρο και δίχως περικοπές «κατηγορώ» για τους υπαιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής. Επειδή τα ελληνικά μεταγωγικά ήταν αγκυροβολημένα στη Χίο και τη Σάμο με διαταγή να μην παραλάβουν κανέναν πρόσφυγα από τις μικρασιατικές ακτές. Επειδή υπήρχε νόμος με τη «βούλα» του Ελληνικού Κράτους, που απαγόρευε κάθε διευκόλυνση μετακίνησης προσφύγων στην Ελλάδα.

Όταν γράφουμε για τη Σμύρνη, πρόκειται για ιεροπραξία και δεν σηκώνει αερολογίες προς τέρψη του κοινού. Η Σμύρνη δεν είναι δίσκος που περιφέρεται στην εκκλησία προς αναζήτηση κερμάτων. Η Σμύρνη δεν είναι επιτάφιος. Είναι ολοζώντανη και πυρπολεί τις ψυχές μας. Δεν χρειαζόμαστε άλλα δάκρυα αλλά μαθήματα ανθρωπιάς, ενώ ερχόμαστε πάντα μα πάντα αδιάβαστοι.

Το Αλμυρό Μετάξι είναι ένα ταξίδι στη γέφυρα ενός εμπορικού ατμόπλοιου αλλά και στους δρόμους της κοσμοπολίτικης Σμύρνης. Παράλληλοι κόσμοι που θα συναντηθούν κάτω από συνθήκες καταστροφής, πόνου αλλά και ελπίδας.

Μια οικογένεια με τρία παιδιά, ένας φίλος καλός και ένας τρελός που ουρλιάζει παραπέρα, είναι τα πρόσωπα που θα κουβαλήσουν στις πλάτες τους την ιστορία ολόκληρης της πόλης, που θα καεί από ανθρώπινα χέρια σε στιγμές ντροπής για την ανθρωπότητα. Και αυτές οι στιγμές φαίνεται να είναι πολλές και να μην τελειώνουν. Και μέσα σε αυτή τη θολούρα της ιστορίας θα συναντηθούν με ένα τσούρμο ναυτικούς από τη μακρινή Ιαπωνία. Ναυτικούς με μαυρισμένα απ’ το κάρβουνο χέρια, με τα δικά τους βάσανα και ελπίδες. Ναυτικούς με ολοφώτεινες καρδιές. Ναυτικούς που καταστράφηκαν μα έγιναν οι άγγελοι κάποιων ανθρώπων, και το άγγελοι χωρίς εισαγωγικά.

Η Σμύρνη δεν είναι επιτάφιος. Είναι ολοζώντανη και πυρπολεί τις ψυχές μας.

Και τι δε θα ’δινα να γνωρίσω εκείνον τον πλοίαρχο που δεν ξέρουμε ούτε το όνομά του, να έβλεπα τα μάτια του την ώρα που έδινε τη διαταγή αψηφώντας όπλα, κανόνια και φωτιά: «Όλο το φορτίο μεταξιού στη θάλασσα! Οι άνθρωποι δεν είναι διαβατήρια!»

Το ατμόπλοιο Τοκέι Μαρού σώζει 825 ανθρώπους από τη φωτιά σε αυτή την προκυμαία του χαμού. Είναι απ’ αυτές τις στιγμές που μας κρατούν όρθιους μέσα στα αποκαΐδια και τα ματωμένα απομεινάρια των πολέμων μας. Είναι απ’ αυτές τις στιγμές που τα ηνία τους τα κρατά η μοίρα. Γιατί, μονάχα η μοίρα δένει τις παραξενιές του κόσμου, σμίγοντας ανθρώπους που απέχουν χιλιάδες μίλια μακριά, διπλώνοντας τον παγκόσμιο χάρτη καταπώς ορίζουν οι νόμοι του ουρανού. Και οι νόμοι του ουρανού είναι και θα παραμείνουν παντοτινά αδιευκρίνιστοι.

Μέχρι και σήμερα αγνοείται η τύχη του πλοίου, του καπετάνιου και του πληρώματος. Είναι κάμποσοι που ψάχνουν το όνομά του σε Ελλάδα και Ιαπωνία, μα για εμένα είναι όλοι οι Ιάπωνες ναυτικοί, καθώς ένας είναι ο κώδικας τιμής ενώ μυριάδες εκείνοι που τον υπογράφουν.

Την αξία του «φορτίου» που επιβίβασαν στο πλοίο τους την ξέρουμε. Ήταν 825 άνθρωποι.

Οι Ιάπωνες λένε: «Τύλιξε την ευγένειά σου με πευκοβελόνες», επειδή οι ευγενικές πράξεις δεν χρειάζονται ακριβά περιτυλίγματα.

Αυτή είναι η ιστορία των ανθρώπων που σαν ειρωνεία και χλεύη επαναλαμβάνεται λες και λουφάζει σ’ έναν ατέρμονο και βασανιστικό τροχό. Αυτό είναι το Αλμυρό Μετάξι.

Αλμυρό Μετάξι
Η ιστορία ενός ιαπωνικού πλοίου στη φλεγόμενη Σμύρνη το 1922
Πέτρος Πουρλιάκας
Εκδοτική Αθηνών
314 σελ.
ISBN 978-960-213-474-0
Τιμή €18,00

Twitter