Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich
Μετά τις σπουδές μου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τμήμα Μέσων και Νέων Ελληνικών) και κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη Γερμανία, εντυπωσιάστηκα από το πλήθος εξαιρετικών εργασιών σχετικών με τη θεωρία της λογοτεχνίας και το πλήθος των επιστημόνων που την υπηρετούσαν. Γρήγορα ήταν για μένα αυτονόητο ότι θα προσανατολιζόμουν προς αυτήν την ειδίκευση. Έτσι άρχισε ένας έρωτας που είναι μέχρι σήμερα διακαής.
Η μελέτη της θεωρίας της λογοτεχνίας με παρακίνησε στην προσπάθεια της εφαρμογής της σε σημαντικά κείμενα της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. Ήταν μια πρόκληση να διερευνήσω αν οι κατηγορίες της θεωρίας, δομιστικής και μεταδομιστικής, με τις οποίες ανέλυαν Ρώσοι, Τσέχοι, Γάλλοι και Γερμανοί θεωρητικοί τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα των γλωσσών τους, θα ίσχυαν και για τη νεοελληνική λογοτεχνία, πράγμα που θα αποδείκνυε ότι και αυτή είναι μέρος του πλατύτερου ευρωπαϊκού λογοτεχνικού φαινομένου.
Η προσπάθειά μου άρχισε φυσικά ήδη κατά τη συγγραφή της διατριβής μου, που γράφτηκε στα γερμανικά στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου (1995) και η οποία πραγματεύεται μυθιστορήματα των Σ. Μυριβήλη, Η. Βενέζη και της Ε. Φακίνου. Ενδελεχής μελέτη των κειμένων αυτών κατέδειξε ότι η θεωρία της λογοτεχνίας, ιδίως το μέρος της που αφορά την πεζογραφία, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την κατανόηση και ερμηνεία και της ελληνικής λογοτεχνίας. Βασική θεωρητική πηγή υπήρξε –και υπάρχει ακόμα για μένα– η Theorie des Erzählens (Θεωρία της αφήγησης) του Franz Stanzel, βιβλίο το οποίο αργότερα μετέφρασα στα ελληνικά (University Studio Press), το Bauformen des Erzählens (Δομές της αφήγησης) του Eberhard Lämmert και αντιστικτικά το Discours du récit (Σχήματα ΙΙΙ) του Gérard Genette. Αυτή η θεωρητική σκευή υποστηρικτικά εμπλουτισμένη και με πολλές άλλες θεωρητικές μελέτες (βλ. βιβλιογραφία) αποτελεί τη σπονδυλική στήλη και των Δοκιμίων μου.
Ευελπιστώ ότι αυτή η συνεισφορά μου στη φιλολογική έρευνα δημιουργεί νέες προσβάσεις στο ελληνικό λογοτεχνικό γίγνεσθαι, ενώ συγχρόνως επιβεβαιώνει τη θέση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής.
Στη διάρκεια του μετέπειτα χρόνου η έρευνά μου επεκτάθηκε σε πολλούς Έλληνες συγγραφείς, για μερικούς από τους οποίους δημιουργήθηκε ένα σώμα εργασιών (Βαλτινός, Μάτεσις, Δημητρίου, Γαλανάκη, Καρυστιάνη), ενώ φυσικά και πολλοί άλλοι συγγραφείς και των δύο φύλων (Γιατρομανωλάκης, Αλ. Πανσέληνος, Καχτίτσης, Δούκα, Σταυρακοπούλου, Δαββέτας κ.ά.) συνεξετάζονται στα κείμενα των Προσεγγίσεων. Η απόλυτη λιτότητα στο έργο του Βαλτινού, που δημιούργησε ένα λογοτεχνικό προηγούμενο, υπήρξε για μένα μια αποκάλυψη, η γοητεία της οποίας διαρκεί μέχρι σήμερα. Στο μεταξύ, υπάρχει ήδη μια τεράστια βιβλιογραφία σχετική με το έργο του. Η συνταρακτική γραφή του Μάτεσι, την οποία λαχταρούσα να αποκωδικοποιήσω, με οδήγησε σε επανειλημμένη επιστροφή στα μυθιστορήματά του. Συγκλονιστικά υπήρξαν για μένα και τα κείμενα της Καρυστιάνη με την ιδιότυπη θεματική και λογοτεχνική τους έκφανση, ενώ η Γαλανάκη πείθει και συναρπάζει με την επιτήδεια ανασύσταση ιστορικών στιγμών και προσώπων μέσα σε μια δυναμικά μεταπλασμένη μυθοπλασία. Τα πεζά της κείμενα, λεπτοδουλεμένα με αγάπη, έχουν τη χάρη και τον ρυθμό της ποίησης. Υπάρχουν βέβαια και άλλα δοκίμιά μου για άλλους συγγραφείς (μερικά μάλιστα για το υστεροβυζαντινό έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα), τα οποία δεν έχουν συμπεριληφθεί στον παρόντα τόμο.
Νεωτερικότητα και μοντερνισμός σφραγίζει τα έργα όλων των δημιουργών, το έργο των οποίων με συγκίνησε και εν μέρει έχω ήδη διδάξει. Είχα την τύχη σε συνέδρια να γνωρίσω μερικούς/μερικές από τους/τις συγγραφείς με τους οποίους ασχολήθηκα επανειλημμένα ή μεμονωμένα, κι αυτό υπήρξε για μένα πάντα μια κορυφαία στιγμή της ζωής μου, η ολοκλήρωση της αναγνωστικής εμπειρίας.
Η εις βάθος διείσδυση και μελέτη των κειμενικών δομών (αφηγηματικά σχήματα, αφηγητής/ενδοσκοπητής, αυτοβιογραφία/μυθοπλασία, ύφος) στα κείμενα όλων των παραπάνω συγγραφέων αναδεικνύει πολλές παραμέτρους, οι οποίες διαφορετικά θα παρέμεναν αφανείς, και επιτρέπει ασφαλέστερα την κατανόηση και ερμηνεία του λογοτεχνικού τους σύμπαντος. Ευελπιστώ ότι αυτή η συνεισφορά μου στη φιλολογική έρευνα δημιουργεί νέες προσβάσεις στο ελληνικό λογοτεχνικό γίγνεσθαι, ενώ συγχρόνως επιβεβαιώνει τη θέση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής.
Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία
Θεωρητικές και ερμηνευτικές
Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich
University Studio Press
344 σελ.
ISBN 978-960-12-2478-7
Τιμή €22,00