fbpx
Θανάσης Ντινόπουλος

Θανάσης Ντινόπουλος

H μακρά ενασχόλησή μου με τη βασική και θεωρητική έρευνα του εγκεφάλου μού δίνει συχνά κάποιον λόγο για να μιλήσω ή να γράψω, να πω τη δική μου αφήγηση για την «πολυπλοκότερη δομή του σύμπαντος». Δεδηλωμένη επιδίωξή μου είναι η εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης για τη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου και η σύνδεση της γνώσης αυτής με τα επιτεύγματα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Δεν είναι εύκολο να φέρει κανείς τους δύο «κόσμους» κοντά. Σε πολλά ερωτήματα που ανακύπτουν στην προσπάθεια αυτή δεν δίνονται οριστικές απαντήσεις. Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι να δημιουργηθούν ακόμη πιο απαιτητικά ερωτήματα. Και έτσι προχωράει η επιστήμη: με τα ερωτήματα, την περιέργεια, τη φαντασία, την επαγωγή, την υπόθεση, την αμφισβήτηση και, φυσικά, την παρατήρηση και το πείραμα.

Η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο για τον εγκέφαλο που να απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη, στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, μου τριβέλιζε το μυαλό για πολλά χρόνια. Οι διακονούντες τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες συχνά θεωρούν εμάς, τους ανθρώπους των θετικών επιστημών, ας μου επιτραπεί η έκφραση, «αγράμματους» όταν δεν γνωρίζουμε την αρχαιοελληνική γραμματεία, όλα τα έργα του Σαίξπηρ και την ποίηση του Τ.Σ. Έλιοτ, του Καβάφη, του Ελύτη και του Σεφέρη. Και δικαίως. Κατά τη γνώμη μου, όμως, εξίσου μεγάλο πρόβλημα είναι οι διακονούντες τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες να μη γνωρίζουν τα στοιχειώδη για τη δομή και τη λειτουργία του σώματός μας. Πού βρίσκεται το συκώτι μας, το ήπαρ, βρε αδερφέ. Και, φυσικά, τα στοιχειώδη για τον εγκέφαλο. Το όργανο που μας κάνει σε μεγάλο βαθμό αυτό που είμαστε, που καθορίζει την ύπαρξή μας, αφού είναι η έδρα της αντίληψης, της μνήμης, της προσοχής, του συναισθήματος, της συνείδησης, όλων των σκέψεων, των ονείρων, των μακροπρόθεσμων στόχων μας και των επιθυμιών μας. Το βιβλίο απευθύνεται, επίσης, στους επιστήμονες με υπόβαθρο σπουδής στη βιολογία, τους ψυχολόγους, τους φιλοσόφους, τους καλλιτέχνες, τους πάσης φύσης και βαθμίδας παιδαγωγούς, τους φοιτητές των τμημάτων ψυχολογίας, παιδαγωγικής, τους καλλιτέχνες, που είναι πάντα ανοιχτοί προς νέες διερευνήσεις. Θα τολμούσα να πω ότι για μια πρώτη επαφή είναι χρήσιμο ακόμη και στους φοιτητές των τμημάτων των σχολών επιστημών υγείας. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τον εγκέφαλο.

Η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο για τον εγκέφαλο που να απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη, στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, μου τριβέλιζε το μυαλό για πολλά χρόνια.

Ωστόσο, ο εγκέφαλος δεν δρα στο «κενό» (ο ίδιος, μάλιστα, είναι κλεισμένος σε ένα μαύρο κουτί – στο κύτος του εγκεφαλικού κρανίου), αλληλεπιδρά άμεσα με το σώμα και το περιβάλλον (στο περιβάλλον συγκαταλέγεται και η ανθρώπινη κοινωνία). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έπρεπε να εξετάσω τον εγκέφαλο στο πλαίσιο του νευρικού συστήματος. Στο εν λόγω βιβλίο, σε 175 μόνο σελίδες περιέγραψα στο Πρώτο Μέρος τα βασικά για τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό, τα νεύρα (εγκεφαλικά και νωτιαία) και τα αισθητήρια όργανα. Στο Δεύτερο Μέρος εξέτασα συμπεριφορές και λειτουργίες όπως είναι η οπτική αντίληψη, η μνήμη, ο κατοπτρικός μηχανισμός και η γλώσσα και, τέλος, τα εν πολλοίς αναπάντητα ερωτήματα για τη συνείδηση και την ελεύθερη βούληση. Ωστόσο, δίνονται απαντήσεις σε απλούστερα και πιο καθημερινά ερωτήματα, όπως είναι τα ακόλουθα: Γιατί ο εγκέφαλος παρουσιάζει αύλακες και έλικες στον άνθρωπο, όχι, όμως, σε άλλα ζώα; Ένας εγκέφαλος αποκομμένος από το σώμα είναι ο ίδιος εγκέφαλος; Ποιος είναι ο ρόλος του συστήματος ανταμοιβής; Πώς αποκρίνεται το σώμα μας σε επικίνδυνες καταστάσεις, λόγου χάριν στη θέα ενός λιονταριού ή ενός ένοπλου ληστή; Γιατί η αίσθηση της όσφρησης, αν και υποτιμημένη, είναι πολύ σημαντική; Πού οφείλεται η λάμψη στα μάτια των ζώων, αλλά όχι των ανθρώπων, όταν στο σκοτάδι προσπίπτει πάνω τους έντονο φως; Γιατί μπορεί κάποιος να βγάζει φυσαλίδες από το μάτι του, όταν είναι βυθισμένος στο νερό; Γιατί ο άνθρωπος είναι δρομέας μεγάλων αποστάσεων (μαραθωνοδρόμος) σε αντίθεση με άλλα ζώα που είναι πολύ ταχύτερα, αλλά δεν έχουν την ίδια αντοχή; Υπάρχει «αρσενικός» και «θηλυκός» εγκέφαλος; Γιατί χρειαζόμαστε περισσότερες από τριάντα οπτικές περιοχές; Πώς ένας εκ γενετής τυφλός μπορεί να γίνει σπουδαίος ζωγράφος; Γιατί οι οδηγοί ταξί του Λονδίνου έχουν μεγαλύτερο ιππόκαμπο (περιοχή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στους μηχανισμούς της μνήμης); Υπάρχει «καθαρή λογική»; Και πολλά άλλα.

Ναι, γράφω για τον εγκέφαλο, επειδή η διερεύνηση της απίστευτης πολυπλοκότητας του εγκεφάλου και της ζωής έχει τη δική της γοητεία, έστω και αν η όποια προσπάθεια είναι καταδικασμένη να είναι ημιτελής. Πιστεύω, επίσης, ότι διερευνώντας τον εγκέφαλο, μπορώ να ανακαλύψω ακόμη κρυμμένες πτυχές της πραγματικότητας. Νιώθω, τέλος, τυχερός, διότι η πνευματική ανάταση που προσφέρει το γράψιμο είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητά μου. Είναι απόλαυση να κάθομαι στο γραφείο μου στο campus του Α.Π.Θ. και να γράφω, βλέποντας την αγγελοπουλική ομίχλη του Θερμαϊκού, τα σκόρπια καράβια με τα κοντέινερ, ιδιαίτερα εκείνα με το χρώμα της ώχρας και της σκουριάς, και, πάνω απ’ όλα, την αστραφτερή χιονισμένη κορυφή του Ολύμπου μετά από βροχή ή βαρδάρη ή και τα δύο μαζί (τον χειμώνα). Ναι, ο Θερμαϊκός με τα πλεούμενά του και απέναντι το βουνό των θεών, η πιο όμορφη θέα του κόσμου, σύμφωνα με τον E. Herbrar, τον αρχιτέκτονα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Θεσσαλονίκης μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917.

Παρόλο που διακρίνω ήδη το τέρμα της διαδρομής, με το γράψιμο νιώθω ότι «ξανακερδίζω τον χαμένο χρόνο» ή, ακόμη, ότι ξορκίζω τον φόβο του θανάτου. Αόριστο φόβο μεν, υπαρκτό δε. «Η τέχνη της αφήγησης γεννήθηκε από τον φόβο του θανάτου», μας λέει ο Eduardo Galeano στις Γυναίκες. Είναι αλήθεια ότι αρκετές φορές προτιμώ άλλες απολαύσεις (το διάβασμα, τον κινηματογράφο και το θέατρο, το τένις, το κυνήγι των μανιταριών), αλλά πάντα γυρίζω στο γράψιμο, για να ξαναπιάσω το νήμα από εκεί που το άφησα.

 

Ας μιλήσουμε για τον εγκέφαλο
Από τους νευρώνες στη συμπεριφορά
Θανάσης Ντινόπουλος
University Studio Press
208 σελ.
ISBN 978-960-12-2459-6
Τιμή €24,00
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Σίσσυ Αγγελάκου

Η νύχτα ακίνητη  είναι μια συλλογή διηγημάτων μέσα από την οποία προσπάθησα να μιλήσω για τη μοναξιά, τον θάνατο, την απώλεια, τους ηττημένους. Έχουμε μάθει να επιβραβεύουμε την επιτυχία. Να μιλάμε μόνο γι’ αυτήν. Οι...

ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Βανέσσα Βαΐτση

Το καλοκαίρι του 2020, κάναμε μαθήματα υποκριτικής με τη Μαρία Αλιφέρη και τον Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο πάνω στη Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ σε μετάφραση της Χαράς Σύρου και του Θανάση Τριαρίδη. Εκείνη την...

ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ
Όλγα Γκαρτζονίκα

Το Λονδίνο στις φλόγες  είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται στην πρωτεύουσα της Μεγάλης Βρετανίας και διαδραματίζεται σε μια εποχή όπου οι απεργίες σε άπειρους επαγγελματικούς κλάδους, οι πορείες και οι συγκεντρώσεις,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.