Άρχισα να διαβάζω Σεφέρη πολύ νέος. Πρώτα τα ποιήματα, ύστερα τα πεζά του, ημερολόγια, δοκίμια, αλλά και τις μεταφράσεις του. Αργότερα, σε όλες μου τις περιπλανήσεις στο εξωτερικό σαν διπλωμάτης, τα βιβλία του με συνόδευαν, σ’ ένα συνεχές ταξίδι χωρίς τελικό προορισμό, όπως το έζησε κι εκείνος. Όσο περνούσαν τα χρόνια, ένιωθα βαθύτερα τα ποιήματά του, ιδίως τα πιο δύσκολα και σημαντικά. Ακόμα περισσότερο όταν άρχισα να γράφω κι εγώ. Συνειδητοποιούσα σταδιακά ότι το επάγγελμα του διπλωμάτη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ποίησή του κι ότι αυτό, παρ’ όλη την τεράστια βιβλιογραφία γύρω από τον Σεφέρη, δεν είχε μελετηθεί αρκετά. Έτσι, αποφάσισα να γράψω για την επίδραση της διπλωματικής ζωής στην ποίηση, με τις συνεχείς μετακινήσεις, τις εμπειρίες από άλλους πολιτισμούς, την απόσταση από την καθημερινότητα της Ελλάδας, την ενασχόληση με το πώς λειτουργεί ο κόσμος.

Ο ίδιος ο Σεφέρης όλη του τη ζωή προσπαθούσε να ξεχωρίσει τη διπλωματική από τη λογοτεχνική ιδιότητά του. Μόνο προς το τέλος αναγνώρισε την αλληλεπίδραση των δύο πλευρών της προσωπικότητάς του. Όμως άλλοι διπλωμάτες-λογοτέχνες ήταν σαφέστεροι. Από τον παλαιότερο ίσως, τον Σατομπριάν, που δεν ήθελε καμιά διάκριση ανάμεσα στα δύο, μέχρι τους επτά διπλωμάτες που τιμήθηκαν με Νόμπελ: ο Saint-John Perse, που έφτασε να αναλάβει και Γενικός Γραμματέας του Γαλλικού Υπουργείου Εξωτερικών, ο Ivo Andrić, από τη Γιουγκοσλαβία, ο Miguel Angel Asturias (Γουατεμάλα), o Pablo Neruda και η Gabriela Mistral από τη Χιλή, ο Octavio Paz (Μεξικό) και ο Πολωνός Czesław Miłosz. Αλλά και πολλοί ακόμα αξιόλογοι λογοτέχνες που έζησαν τη ζωή του διπλωμάτη, χωρίς να πάρουν Νόμπελ.

Βασίστηκα έτσι στην ανάλυση της ποίησής του μέσα από τις τρικυμίες της ζωής του, με τον παγκόσμιο πόλεμο, τον εμφύλιο, την κρίση του Κυπριακού, τις δύο δικτατορίες, κι ύστερα προσπάθησα να ανιχνεύσω σε ένα-ένα τα ποιήματά του την επίδραση της ιδιότυπης διπλωματικής ζωής.

Σίγουρα η διπλωματία δεν τον έκανε ποιητή. Νομίζω όμως ότι τον έκανε τον ποιητή που ήταν, ή τουλάχιστον συνέβαλε σ’ αυτό.

Από την άλλη μεριά, αναρωτήθηκα αν η υπηρεσιακή του γλώσσα ήταν τόσο διαφορετική, όσο ισχυριζόταν, από την ποιητική. Άραγε, δεν έχουν κοινά χαρακτηριστικά; Μπορεί η ανθρώπινη προσωπικότητα να διχοτομηθεί τόσο απόλυτα όσο το επεδίωξε ο Σεφέρης; Έτσι, ερεύνησα τα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών για να εντοπίσω τα υπηρεσιακά διπλωματικά γραπτά του. Προσπάθησα να συγκρίνω και με άλλους παλιότερους πρέσβεις, επίσης λογοτέχνες. Στο δοκίμιο παραθέτω αντίγραφα από αποχαρακτηρισμένα τηλεγραφήματα και έγγραφά του από το Λονδίνο, τη Βηρυτό και την Κορυτσά, όπου υπηρέτησε, αλλά και από την εξορία της Μέσης Ανατολής.

Σίγουρα η διπλωματία δεν τον έκανε ποιητή. Νομίζω όμως ότι τον έκανε τον ποιητή που ήταν, ή τουλάχιστον συνέβαλε σ’ αυτό. Ο ποιητής γεννιέται. Και κανένας δεν το περιγράφει αυτό καλύτερα από τον Οδυσσέα Ελύτη, που γράφει για τον Σεφέρη:

…Το γράψιμο γι’ αυτόν ήταν αλήθεια ένας καημός που έφτανε από πολύ μακριά κι από πολύ βαθιά, ένα μεράκι βουβό που αυλάκωνε την όψη του κι άφηνε κάτι σκοτεινό να κατακαθίσει, όπως η άμμος από το ποτάμι, στα μεγάλα ζεστά μελαγχολικά του μάτια…

Διπλωματία και ποίηση: Η περίπτωση του Γιώργου Σεφέρη
Βασίλης Παπαδόπουλος
Ίκαρος
448 σελ.
ISBN 978-960-572-319-4
Τιμή €18,90

Twitter