Ξεκινώντας να γράψω για μια παράσταση που «κατέβηκε» πριν από μερικές ημέρες, αναρωτήθηκα αρχικά και η ίδια γιατί το κάνω. Η απάντηση είναι, μάλλον, απλή. Είναι ωραίο να μιλά κανείς για κάτι που είδε και ακούμπησε στις αισθήσεις του. Κι είναι, ίσως, πιο σημαντικό να μιλά εκ των υστέρων. Ο λόγος για την παράσταση Ο Αδαής και ο Παράφρων του Τόμας Μπέρνχαρντ, που ανέβηκε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα.

Κείμενο μεστό και συμπαγές, που ευτύχησε να παρουσιαστεί ως παράσταση άμεση και βιτριολικά ευθύβολη. Σημαντικότατος ο ρόλος της μετάφρασης που έκανε ο Γιώργος Δεπάστας, ο οποίος μάλιστα έχει εργαστεί ως ιατροδικαστής.

Η παράσταση ξεκίνησε με μια εισαγωγή, μια αντεστραμμένη και αντισυμβατική πάροδο. Ένα κλείσιμο του ματιού προς το κοινό, κι ίσως μια σύνδεση με το επίκαιρο, καθώς περιγράφεται πώς το έργο αυτό του Μπέρνχαρντ παρουσιάστηκε για μία, πρώτη και τελευταία, φορά το 1972 στο φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, αφού οι διοργανωτές δεν συμμορφώθηκαν με την επιθυμία του σκηνοθέτη, ο οποίος ήθελε να συσκοτίσει εντελώς την αίθουσα του θεάτρου λίγο πριν το τέλος της παράστασης. Να μία οπωσδήποτε ανορθόδοξη και σαφώς άμεση διασύνδεση με την παράξενη και, ενίοτε, αντιδημιουργική εποχή μας.

Σκοτάδι, λοιπόν. Μια έννοια που διαρκώς θα επανέρχεται.

Η «δικτατορία» των γονέων, η προσπάθεια των παιδιών να φανούν αντάξια των επιδιώξεων των γονιών τους, η αδυσώπητη μάχη των καλλιτεχνών να ισορροπήσουν ανάμεσα στην «πραγματική» ζωή και τη ζωή της τέχνης τους, η αγωνιώδης προσπάθεια των επιστημόνων να επικοινωνήσουν την αλήθεια τους συχνά με τρόπο φλύαρο και γλώσσα στείρα, το κοινό που αβίαστα κρίνει, όλα προβάλλονται με τρόπο αμετάκλητο. Όπως είναι η ζωή. Κι ας μην αμελούμε ότι όλοι, σε ένα βαθμό και με κάποιον τρόπο, είμαστε και αδαείς και παράφρονες.

Το έργο χωρίζεται σε δύο πράξεις και δύο σκηνικούς τόπους (το καμαρίνι της σοπράνο και το καλύτερο εστιατόριο της πόλης). Στα παραλληλόγραμμα κουτιά, τοποθετημένα σε διαφορετικά επίπεδα που αποτελούν το σκηνικό (Σκηνικά-Κοστούμια: Λουκία Χουλιαρά) οι ήρωες επιχειρούν να ισορροπήσουν, να επιτύχουν τις «ανόδους» τους και να διαχειριστούν τις «πτώσεις» τους (Κίνηση: Δήμητρα Ευθυμιοπούλου).

Στο πρώτο μέρος ο τυφλός Πατέρας (Χρήστος Μαλάκης), φιγούρα τερατώδης, περιμένει την κόρη του, τη Βασίλισσα της Νύχτας ( Ανθή Ευστρατιάδου), την απόλυτη ντίβα της όπερας. Δίπλα του ο Ιατροδικαστής (Γιάννος Περλέγκας), λάτρης της τέχνης, που έχει αναλάβει να του κρατά συντροφιά, περιγράφοντάς του με εξαντλητικές λεπτομέρειες και ιατρικούς όρους τη διαδικασία μίας νεκροψίας. Λίγο πιο πέρα, η βοηθός της ντίβας, η κυρία Φάργκο (Γιάννης Καπελέρης) προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες. Η καλλιτέχνης τελικά φτάνει, αργοπορημένη αλλά στην ώρα της κι ενόσω ετοιμάζεται για μια ακόμα έξοδο μπροστά στο ενθουσιώδες και αδηφάγο κοινό της, ανάμεσα στα υστερικά ξεσπάσματά της και τις ακατάπαυστες ιατρικές περιγραφές, κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα από κάθε τι άλλο. Καταπλήσσει και καταπλήττεται…

Στο δεύτερο μέρος, η παράδοξη αυτή συντροφιά δειπνεί υπό το άγρυπνο βλέμμα του σερβιτόρου Βίντερ (Γιάννης Καπελέρης). Εκεί, στο μισοσκόταδο του εστιατορίου (Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος), μεταξύ των εδεσμάτων και της ακριβής σαμπάνιας, τα σκοτάδια των ηρώων φωτίζονται με τρόπο απόλυτο, ψυχρό κι οι ίδιοι στέκονται απογυμνωμένοι, σαν να βρίσκονται σε μια αίθουσα νεκροτομείου.

Τίποτα θαρρώ δεν ήταν τυχαίο σε αυτή την εξαιρετικά στιλιζαρισμένη παράσταση. Κι αν σκεφτεί κανείς ότι αυτή ήταν η δεύτερη συνάντηση του σκηνοθέτη με τον συγγραφέα, αξίζει να επαινεθεί η κατακτημένη ωριμότητα του πρώτου, που φανερώνει μία ευεργετικά εμμονική ενασχόληση με το κείμενο.

Ο Περλέγκας κατάφερε να δημιουργήσει ένα σύμπαν γκροτέσκο και ασφυκτικό. Σπαρακτικό συνάμα. Οι ήρωες του, στα όρια της καρικατούρας, δίχως όνομα, άφυλοι σχεδόν, προσδιορίζονται μονάχα από την ιδιότητά τους. Πρόσωπα- προσωπεία (Μακιγιάζ: Εύη Ζαφειροπούλου) πασχίζουν σε τόπο άχρονο, να φτάσουν στο φως. Η «δικτατορία» των γονέων, η προσπάθεια των παιδιών να φανούν αντάξια των επιδιώξεων των γονιών τους, η αδυσώπητη μάχη των καλλιτεχνών να ισορροπήσουν ανάμεσα στην «πραγματική» ζωή και τη ζωή της τέχνης τους, η αγωνιώδης προσπάθεια των επιστημόνων να επικοινωνήσουν την αλήθεια τους συχνά με τρόπο φλύαρο και γλώσσα στείρα, το κοινό που αβίαστα κρίνει, όλα προβάλλονται με τρόπο αμετάκλητο. Όπως είναι η ζωή. Κι ας μην αμελούμε ότι όλοι, σε ένα βαθμό και με κάποιον τρόπο, είμαστε και αδαείς και παράφρονες.

Ο Αδαής και ο Παράφρων
Τόμας Μπέρνχαρντ
Μετάφραση Γιώργος Δεπάστας
Κάπα Εκδοτική
144 σελ.
ISBN 978-618-5191-18-4
Τιμή € 8,48

Twitter