Η σύγχρονη Αμερική, ευημερούσα «κοινωνία της αφθονίας», είναι μια κοιτίδα ελευθερίας, όπου η δημιουργικότητα ανθεί και οι δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούν ακριβοδίκαια, με την ισονομία στο επίκεντρο του συντάγματος και των νόμων. Πολλοί έχουν αμφισβητήσει το «αμερικάνικο θαύμα», κανείς όμως τόσο δραστικά ώστε να του γυρίσει την πλάτη. Οι φωνές εκ των έσω είναι πάντοτε εκ του ασφαλούς και μάλλον επιδερμικές – δεν μπορείς να κατακρίνεις μια κοινωνία που απολαμβάνεις τα προνόμιά της. Στο πλαίσιο, βέβαια, της δημοκρατικής ελευθερίας του λόγου και του θεοποιημένου εγωκεντρικού ατομικισμού, ο καθένας δικαιούται να βλέπει το δέντρο και να παραβλέπει το δάσος, καθείς μπορεί να μιλάει με το εγώ και να εννοεί το εμείς, και τανάπαλιν.

Η κορεάτικης καταγωγής Νεοϋορκέζα Young Jean Lee (ακόμα και το όνομά της παραπέμπει σε εύπεπτους αμερικάνικους μύθους) προβαίνει σε μια στυγνή ανατομία της αμερικάνικης κοινωνίας με αφορμή την εορτή των Χριστουγέννων, ανάμεσα σε ενήλικους, στρέιτ, λευκούς άνδρες μιας οικογένειας, όπου οι γυναίκες ή πέθαναν ή αποχώρησαν. Το επίθετο straight υπερτονίζεται μπαίνοντας πριν από το white, δίνοντας με σατιρικά καυστικό τρόπο τον μέσο σκεπτόμενο λευκό μικροαστό. Από το αθάνατο έργο του Γκόρκι Οι μικροαστοί μέχρι και σήμερα, αυτή η απροσδιόριστη κοινωνιολογικώς μάζα επισύρει συχνά τα βέλη των θεατρικών συγγραφέων. Αυτοί φταίνε, με τη στενομυαλιά και τις προκατασκευασμένες ιδέες, τις εμμονές και τις προκαταλήψεις τους, για όλα τα κοινωνικά δεινά, για τον φασισμό παραδείγματος χάριν, τη βία, την εκδικητικότητα και ούτω καθεξής. Αυτοί είναι στο επίκεντρο όλων των επαναστάσεων, αφού μόνον οι μη προνομιούχοι μικρομεσαίοι αστοί επαναστατούν πάντα. Η σημαντική σύγχρονη Αμερικανίδα δραματουργός επιτυγχάνει να ανατρέψει τα κλισέ των κομεντί και να μας ξεβολέψει από τις συνήθεις απόψεις μας επί παντός επιστητού, αφού στη χώρα της ελευθερίας για τους λευκούς απογόνους των αποικιοκρατών επιτρέπονται τα πάντα εκτός από την αποτυχία, εκτός από την έλλειψη φιλοδοξίας και μαξιμαλισμού. Ένας διδάκτωρ ανθρωπολογίας χωρίς ακαδημαϊκές ή εμπορικές βλέψεις, ολιγαρκής και φιλοσοφημένος, υπαρξιστής και φιλάνθρωπος, αθόρυβος και διακριτικός, είναι το όνειδος μιας οικογένειας «επιτυχημένων» μικρομεσαίων, αφού καταδέχεται να σκουπίζει και να κάνει την γκουβερνάντα του συνταξιούχου πατέρα του, λες κι η δουλειά είναι ντροπή, λες και για τους «κανονικούς» λευκούς μερικές δουλειές προορίζονται για σκλάβους και δεν επιτρέπονται στους γόνους τους. Τέλεια. Πόσο μακριά είμαστε από τη φεουδαρχία και πόσο κοντά κινούμαστε ακόμα. «Σφάξε με, πασά μ’, ν’ αγιάσω». Μάλιστα. Η Young Jean Lee, προερχόμενη από διαφορετικά γεωπολιτικά και κοινωνιολογικά συμφραζόμενα, μπορεί να ρίξει μια έξωθεν ματιά στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής της και να την κρίνει εκ του ασφαλούς, χωρίς απαραίτητα να την κατακρίνει. Τουναντίον. Θυμίζει τα καλοκάγαθα και σκοτεινά δράματα του Τσέχοφ, που αυτός ο ίδιος επέμενε να τα θεωρεί κωμωδίες.

Οι ηθοποιοί ήταν άψογοι, όπως όλοι οι αγγλοσαξονικής θεατρικής παιδείας οπαδοί της μεθόδου του Στανισλάβσκι, που κινούνται στη μακρά παράδοση του Actor’s Studio. Η σκηνοθεσία περιγραφική, το σκηνικό πληθωρικό, τα κοστούμια αληθοφανή, οι φωτογραφίες στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ανακατεμένες με άλλης διανομής του ιδίου έργου κι όλα... καλά και καλοκαιρινά. Άλλοτε εύπεπτα και τουριστικά, άλλοτε όχι.

Μία από τις περισσότερο ενδιαφέρουσες διεθνείς παραγωγές του πολύπαθου θέρους μας εν Αθήναις κι εν Ελλάδι, γενικώς.

Το Straight White Men της Young Jean Lee παρουσιάστηκε στην Πειραιώς 260, 22-24 Ιουνίου 2015, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Twitter