fbpx

«Από τον Στράους στον Σακελλαρίδη»

Νυχτερίδατης Έλενας Χουζούρη

 

Η οπερέτα έχει την τιμητική της αυτή την εβδομάδα, σηματοδοτώντας το κέφι και το μπρίο που απαιτεί το καρναβάλι, με τα έργα δύο κορυφαίων του είδους, ενός Βιεννέζου κι ενός Αθηναίου. Την περίφημη και κλασική πια «Νυχτερίδα» του Richard Strauss που ανεβαίνει στη Λυρική Σκηνή στις 22 Φεβρουαρίου και το «Πικ Νικ» του πατέρα της ελληνικής οπερέτας Θεόφραστου Σακελλαρίδη που κάνει πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 19 Φεβρουαρίου.

Η οπερέτα θεωρείται ελαφρά όπερα, προέρχεται από τη γαλλική κωμική όπερα των μέσων του 18ου αιώνα και συνίσταται σε μικρότερης διάρκειας έργα απ' ό,τι η παραδοσιακή όπερα. Αυτός που εισήγαγε μια νέα φόρμα μουσικού θεάτρου βασιζόμενος στον Δον Κιχώτη και τον Σάντσο Πάντσα και θεωρείται πατέρας της οπερέτας είναι ο Hervé. Από τις πιο γνωστές οπερέτες του που αργότερα αγαπήθηκε και στην Ελλάδα είναι η «Μαμζέλ Νιτούς» (1883). Δεύτερη μεγάλη φυσιογνωμία της οπερέτας είναι ο Jacques Offenbach με την εμβληματική οπερέτα του «Ο Ορφέας στον Άδη» (1858). Ο Offenbach θα κάνει γνωστή την οπερέτα διεθνώς. Ωστόσο η Βιέννη θα γνωρίσει τον λεγόμενο «αργυρούν αιώνα» της οπερέτας κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών του 19ου και του πρώτου τετάρτου του 20ού αιώνα, με τις οπερέτες των Strauss, Lehár και Κalman.

Ο Johann Strauss (1825-1899) νεότερος, γιος του συνονόματου διάσημου συνθέτη και βιολονίστα, θεωρείται πατέρας του βιεννέζικου βαλς και καινοτόμος της οπερέτας. Άρχισε να συνθέτει από τα έξι του χρόνια και νεότατος σχηματίζει τη δική του ορχήστρα στην οποία συμμετέχει και ως μαέστρος και ως κονσερτίστας παρουσιάζοντας δικά του έργα. Τα βαλς του τον έκαναν σύντομα διάσημο διεθνώς. Το 1870 στρέφει τον ενδιαφέρον του στη σκηνή και ειδικότερα στην οπερέτα. Οι καινοτομίες που εισάγει είναι ότι απομάκρυνε την οπερέτα από την επιρροή της γαλλικής προσδίδοντάς της βιεννέζικα στοιχεία καθώς και ότι έδωσε βάρος στη θεατρικότητα και τη δραματοποίηση. Γι' αυτό βασιζόταν πολύ στο λιμπρέτο και στον λιμπρετίστα με τον οποίο συνεργαζόταν. Η μεγάλη επιτυχία της «Νυχτερίδας», που θεωρείται το κορυφαίο έργο του και υπόδειγμα βιεννέζικης οπερέτας, οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στους λιμπρετίστες Karl Haffuer και Richard Genée. Η «Νυχτερίδα» έκανε πρεμιέρα στη Βιέννη, το 1874.

Στην κατά Εθνική Λυρική Σκηνή σκηνοθετική εκδοχή του Αλέξανδρου Ευκλείδη, η γεμάτη παρεξηγήσεις και χιουμοριστικές ανατροπές υπόθεση μεταφέρεται στα αστικά αθηναϊκά σαλόνια της δεκαετίας του 1960, το κεφάτο πάρτι στο σπίτι του... Σοβιετικού πρέσβη Ορλόφσκι –Πρίγκιπα κατά το πρωτότυπο– γίνεται την παραμονή του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου και οι προσκεκλημένοι καταλήγουν στα κρατητήρια. Η τόσο «ανοιχτή» αυτή σκηνοθετική προσαρμογή δικαιολογείται από το γεγονός ότι η ίδια η υπόθεση της «Νυχτερίδας» αφήνει το περιθώριο να ανεβεί με διαφορετικούς τρόπους. Χαρακτηριστικό είναι ότι το λιμπρέτο είναι μεταφρασμένο στα ελληνικά από το πρώτο της ήδη ανέβασμα στην τότε Εθνική Λυρική Σκηνή, τον Μάρτιο του 1940. Η σημερινή μετάφραση του λιμπρέτου είναι του Δημήτρη Δημόπουλου. Η μουσική διεύθυνση είναι των Ανδρέα Πυλαρινού, Μιχάλη Οικονόμου και Ζωής Τσόκανου. Τα σκηνικά του Σ. Στέλιου, τα κοστούμια της Αλεξίας Θεοδωρίδη, η χορογραφία της Μαρίας Κουσουνή και η διεύθυνση χορωδίας του Α. Γεωργακάτου. Ερμηνεύουν μια πλειάδα γνωστών λυρικών τραγουδιστών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Η πρεμιέρα της «Νυχτερίδας» θα δοθεί στις 22 Φεβρουαρίου και οι παραστάσεις θα επαναλαμβάνονται έως και τον Μάιο.

 

ΕΝΑ ΚΕΦΑΤΟ ΠΙΚ ΝΙΚΕΝΑ ΚΕΦΑΤΟ ΠΙΚ ΝΙΚ

Αν ο Strauss συνδέθηκε με το βιεννέζικο βαλς και τη βιεννέζικη οπερέτα, στα καθ' ημάς ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης (1883-1950) είναι αυτός που καθιέρωσε τη λεγόμενη αθηναϊκή οπερέτα, της οποίας τα τραγούδια τραγουδιούνται μέχρι σήμερα. Ο Σακελλαρίδης ανήκε σε οικογένεια διακεκριμένων μουσικών –ο πατέρας του ήταν μουσικοδιδάσκαλος και μεταρρυθμιστής της βυζαντινής μουσικής, ο δε αδελφός του βαρύτονος– και σπούδασε μουσική και σύνθεση σε Αθήνα, Ιταλία και Γερμανία. Μόλις 20χρονος έδωσε μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του σειρά επιτυχημένων συναυλιών με δικές του συνθέσεις στο Βασιλικό Ωδείο του Μονάχου, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές. Τότε γράφει και την πρώτη του όπερα, «Ο Υμέναιος», σε λιμπρέτο Ιωάννη Φραγκιά και συνεχίζει να συνθέτει όπερες («Ο πειρατής», «Ο κουρσάρος» κτλ.) έως το 1912 που ανεβαίνει στην ελληνική σκηνή η διάσημη οπερέτα του Hervé «Μαμζέλ Νιτούς» και γνωρίζει τεράστια επιτυχία. Από κει και πέρα ο Σακελλαρίδης παραδίδει κυριολεκτικά το τάλαντό του στις χάρες της οπερέτας και γράφει την πρώτη του με τίτλο «Σία και αράξαμε» σε λιμπρέτο των Πολύβιου Δημητρακόπουλου και Στέφανου Γρανίτσα, η οποία ανεβαίνει στις 8 Μαΐου 1914 και σπάει ταμεία. Μέχρι τον θάνατό του ο Σακελλαρίδης θα γράψει ογδόντα οπερέτες καθώς επίσης και μουσική για επιθεωρήσεις – προπαντός από το 1930 και μετά. Ωστόσο, παρά τη μεγάλη δόξα που γνωρίζει κατά τη διάρκεια της ζωής του και παρά το ότι άκουγε τα τραγούδια του να τραγουδιούνται πολλά χρόνια αφότου τα είχε συνθέσει, ο Σακελλαρίδης πέθανε πικραμένος και πάμπτωχος. Και όμως δεν είναι λίγοι οι μουσικολόγοι που τον κατατάσσουν ανάμεσα στα πρώτα ονόματα της οπερέτας διεθνώς με την επιπλέον σημείωση ότι αν διέμενε στη Βιέννη θα μπορούσε θαυμάσια να ανταγωνιστεί ακόμα και τον Lehár. Η μουσική του Σακελλαρίδη είναι μελωδικότατη, ζωηρή, επηρεασμένη από την αυστριακή και τη γαλλική οπερέτα, με ελληνικά και ανατολίτικα μοτίβα. Στις οπερέτες του ο Σακελλαρίδης σκιαγραφεί την αστική αθηναϊκή ζωή όπως είχε αρχίσει να διαμορφώνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα και το πρώτο τέταρτο του 20ού. Οι ήρωες και οι ηρωίδες του είναι συνήθως Αθηναίοι εύποροι των οποίων τα νεόπλουτα ήθη και τις σουσουδίστικες συμπεριφορές διακωμωδεί μπλέκοντάς τους σε τερπνά παιχνίδια παρεξηγήσεων και φαρσικών καταστάσεων. Το ίδιο κάνει και στο «Πικ Νικ» που ανεβαίνει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, στις 19 Φεβρουαρίου. Το «Πικ Νικ» κάνει πρεμιέρα για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1915 στο θέατρο «Πανελλήνιον» σε λιμπρέτο Νικολάου Λάσκαρη και γνωρίζει πολύ μεγάλη επιτυχία. Το πασίγνωστο τραγούδι «Σφίξε με» τραγουδιέται και χορεύεται απ' όλη την Αθήνα της εποχής. Το «Πικ Νικ» αναφέρεται σε μια σειρά φαρσικές περιπέτειες και παρεξηγήσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια ενός πάρτι στον «Κήπο της Κολοκυνθούς» που διοργανώνει ο νικητής του λαχείου υπέρ... «της αποξήρανσης της Μεσογείου», με αφορμή τους αρραβώνες της κόρης του. Κάτω από τη σκηνοθετική μπαγκέτα του Στάθη Λιβαθινού –που σκηνοθετεί για πρώτη φορά για το μουσικό λυρικό θέατρο– αναβιώνει η Αθήνα της belle époque όπου το κυνήγι της τύχης, η ψευδαίσθηση της ευτυχίας και η προσδοκία μιας αιώνια ανέφελης ζωής κινούν έναν ολόκληρο κόσμο.

Το «Πικ Νικ» είναι μια συμπαραγωγή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με την ορχήστρα της Καμεράτα και εντάσσεται στον κύκλο Όπερα Οπερέτα που πέρσι μας έδωσε τη διασημότερη οπερέτα του Σακελλαρίδη, τον «Βαφτιστικό», σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Την ορχήστρα της Καμεράτα διευθύνουν οι Γιώργος Πέτρου και Α. Συμεωνίδης. Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι της Ελένης Μανωλοπούλου, η χορογραφία της Έρσης Πήττα και η δραματουργική επεξεργασία της Έλσας Ανδριανού. Συμπράττει η Χορωδία των Μουσικών Συνόλων του Δήμου Αθηναίων. Στους ρόλους γνωστοί λυρικοί τραγουδιστές και ηθοποιοί. Για οκτώ παραστάσεις, 19 με 28 Φεβρουαρίου. Στις 22 και 23 Φεβρουαρίου θα δοθεί ακόμα μία παράσταση στις 4 το απόγευμα.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΘΕΑΤΡΟ
«Αγρυπνία» του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία Αντώνη Καλογρίδη στο θέατρο Συγγρού 33

Η «Αγρυπνία» του Δημήτρη Δημητριάδη, με πρωτότυπο τίτλο «Τα δώρα της νύχτας», σε σκηνοθεσία Αντώνη Καλογρίδη, κάνει πρεμιέρα στις 28 Φεβρουαρίου, στο Θέατρο Συγγρού 33. Οι πρώτοι θεατές θα έχουν την...

ΘΕΑΤΡΟ
«Anna & Margot» της Κωνσταντίνας Ράικου σε σκηνοθεσία Γιώργου Δρίβα στο Θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής

Άννα και Μάργκοτ Φρανκ: Δύο αδελφές που πέθαναν μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί λίγο πριν από την απελευθέρωση. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινάει το νέο θεατρικό έργο της Κωνσταντίνας...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.