Μια παράσταση μοναδικής ομορφιάς, τον Αρχιμάστορα Σόλνες του Νορβηγού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν (1828-1906), παρακολουθήσαμε στις 5-10-2019 στο Θέατρο Ιλίσια, στην έξοχη σκηνοθεσία και μετάφραση της Αθανασίας Καραγιαννοπούλου, με μια πλειάδα άριστων ηθοποιών, προεξάρχοντος του Γρηγόρη Βαλτινού.

Τι ειρωνεία! Ο ήρωας του έργου, ο αρχιμάστορας Χάλβαρντ Σόλνες (Γρηγόρης Βαλτινός), που φτιάχνει τους ψηλότερους πύργους, πάσχει από υψοφοβία και φοβάται να ανέβει στην κορυφή για να δει τα έργα του και να έρθει αντιμέτωπος με τον Θεό, γιατί μόνον ο Θεός, πιστεύει, στέκει ψηλότερα από αυτόν. Ο φόβος του είναι ο τιμωρός του, γιατί η ανέλιξή του οφείλεται στην εκμετάλλευση όσων είναι στην υπηρεσία του, όσων έχουν την ανάγκη του. Γιατί αγνόησε ακόμα και τον νόμο της φύσης, που θέλει ο μεγαλύτερος να παραδίδει στον νεότερο. Χτίζει στα αποκαΐδια του πατρικού κάστρου της γυναίκας του Αλίνας (Κατερίνα Λέχου). Εκμεταλλεύεται τη γραμματέα του, Κάγια (Κατερίνα Κρέπη), που είναι ερωτευμένη μαζί του και κρατά δέσμιο τον αρραβωνιαστικό της, τον χαρισματικό αρχιτέκτονα Ράγκναρ (Αντίνοος Αλμπάνης), παρουσιάζοντας τα έργα του για δικά του και αρνείται να τον αποδεσμεύσει, παρά τα παρακάλια του ίδιου και του άμοιρου πατέρα του (Μιχάλης Αεράκης), για να μπορέσει να ανοίξει τα φτερά του και να δημιουργήσει. Αν ο νέος πετύχει, εκείνος τελείωσε, σκέπτεται και φοβάται ακόμα περισσότερο τα νιάτα, που τα βλέπει να τον πλησιάζουν ορμητικά και το μόνο που κάνει είναι να τα αποθαρρύνει, αντί να τα προωθήσει στον βηματισμό της ζωής. Παίρνει από αυτά το αμάλγαμα της νιότης τους και ανακόπτει την πρόοδό τους. Διαπράττει ύβρη! Αποτέλεσμα, η τραγική μοναξιά του, η λαβωμένη του συνείδηση, οι ενοχές του, η κατάρα που τον κατατρύχει και μόνο στον γιατρό εκμυστηρεύεται: «Ό,τι σκεφτώ, γίνεται. Χωρίς να μιλήσω ποτέ σε κανέναν». Η σκέψη και μόνο της αποχώρησης τον στοιχειώνει, καθώς η ώρα που θα παραδώσει τη σκυτάλη στη νέα γενιά πλησιάζει απειλητικά και η στιγμή της πτώσης από την κορυφή είναι πλέον ορατή.

Το alter ego του Σόλνες εμφανίζεται με τη μορφή της Χίλντας (Ιώβη Φραγκάτου), που εισβάλλει στο σπίτι του. Σφύζει από νιάτα κι ομορφιά και δεν είναι δύσκολο να τον γοητεύσει. Μέσα σε δυο ημέρες (19, 20 Σεπτεμβρίου – η φθινοπωρινή ισημερία του 1892) καταφέρνει να αλλάξει το σύμπαν του αρχιμάστορα και να τον σπρώξει στην επανάληψη ενός γεγονότος ακατόρθωτου για κάποιον που φοβάται τα ύψη. Του θυμίζει ότι πριν από 10 χρόνια, μικρό κορίτσι ακόμα, είχε μαζί του ερωτική σχέση, αμέσως μετά την ανύψωση του στεφάνου στον ψηλότερο πύργο που έχτισε στην πόλη της. Εκείνος δεν το θυμάται ή έχει διαγράψει από τη μνήμη του την ανίερη πράξη του. Όμως η Χίλντα επιθυμεί να ξαναζήσει αυτά τα γεγονότα και υποβάλλει τον Σόλνες στη βάσανο της πραγμάτωσής τους. Με μια σημαδιακή ερώτηση τον προκαλεί: «Γιατί δεν αποκαλείς τον εαυτό σου αρχιτέκτονα, όπως οι άλλοι, Σόλνες;». «Γιατί δεν έχω σπουδάσει όπως οι άλλοι. Είμαι αυτοδίδακτος», της απαντά.

Ο Σόλνες δεν παραδίδει τον θρόνο του έρωτα, ούτε τον θρόνο της αρχιτεκτονικής στον εχθρό του, τα νιάτα. Έφτασε στην κορυφή με το ταλέντο του, χωρίς τα τυπικά προσόντα, «έδωσε το αίμα της καρδιάς του» για να κατακτήσει αυτή την κορυφή, όπως λέει, και δε θα την παραδώσει. Θεωρεί αιώνιο τον εαυτό του, κανείς θεός ή θνητός δε θα τον εκθρονίσει. Ύβρις ξανά! Θα πρέπει όμως να ανέβει και πάλι πάνω στον ψηλότερο πύργο, για να συνειδητοποιήσει και να δεχτεί την ανθρώπινη μοίρα και την αναπόφευκτη πτώση.

Έξοχος ο Γρηγόρης Βαλτινός, έδωσε μια ερμηνεία πλούσια σε συναισθήματα και ηχοχρώματα, λιτή σε εκφράσεις, αρίστη στην εκφορά του λόγου. Ανέδειξε, επίσης, και πρόβαλε κατά τρόπο συγκλονιστικό όλα τα παραπάνω πολύπλοκα και δύσκολα στοιχεία που συνθέτουν τον μοναδικό αυτόν ιψενικό ήρωα, τον αρχιμάστορα Σόλνες, που παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος πάσχει και νιώθει ενοχές.

Αυτά συμβαίνουν σε μια παράσταση πραγματικά ιψενική, που ενώ ξεχωρίζεις τον έναν, ξεπετιέται ο άλλος και αδυνατείς πια να διαλέξεις τον καλύτερο από τους ερμηνευτές.

Πανέμορφη η Κατερίνα Λέχου στον ρόλο της Αλίνας, συζύγου του Σόλνες, κινήθηκε με άνεση αναδεικνύοντας την αντίθεση του εσώτερου καταπιεσμένου κόσμου της με την επιμελημένη και κομψή, εξωτερική της εμφάνιση. Μέσα από τον πόνο της αναδύεται η αξιοπρέπεια ενός πλάσματος πληγωμένου, πάσχοντος – τι ειρωνεία–, που θρηνεί όχι για τον χαμό των δίδυμων παιδιών της, αφού «είναι θέλημα θεού», όπως λέει, αλλά για τα πολύτιμα, προσωπικά αντικείμενα, κειμήλια οικογενειακά, που δεν μπορούν πια να μαρτυρήσουν την ιστορία της. Ωστόσο, η συμπεριφορά της προς τον σύζυγο και τις «φιλενάδες» του χαρακτηρίζεται από σοβαρότητα και περιφρονητική ευγένεια. Η άμυνά της είναι η διατήρηση της ομορφιάς και της χάρης της. Κομψή, εύθραυστη, πανέμορφη, η ηθοποιός προσδίδει στον ρόλο την προσωπική της γοητεία και στέκει δίπλα στα νιάτα αγέρωχη.

Η Χίλντα, Ιώβη Φραγκάτου, λαμπερή, όμορφη, εκρηκτική, γεμάτη νιάτα και δροσιά, ορμητική, δικαίωσε τον ιψενικό ρόλο της. Είναι αυτή που θα οδηγήσει τον Σόλνες σε μία ακόμα άνοδο, αλλά και στην τελική, τραγική του πτώση.

Ο έμπειρος Κώστας Καστανάς, στον ρόλο του οικογενειακού γιατρού, κινήθηκε με την άνεση του ηθοποιού που γνωρίζει τον Ίψεν, αλλά και το σανίδι της σκηνής, και απέδωσε τον ρόλο με λεπτές αποχρώσεις.

Ο Αντίνοος Αλμπάνης, στον ρόλο του νεαρού αρχιτέκτονα Ράγκναρ, στάθηκε με δυναμισμό και αξιοπρέπεια μπροστά στο άτεγκτο αφεντικό του, ανεξάρτητα αν δεν κέρδισε αυτό που επιζητούσε, κέρδισε όμως εμάς, τους θεατές, με τους ευρηματικούς αυτοσχεδιασμούς του.

Η Κάγια, Κατερίνα Κρέπη, πλεγμένη στο ερωτικό τρίγωνο, θύμα της αγάπης της προς τον αρχιμάστορα, έπαιξε με καρτερία και έδειξε τον θαυμασμό της στο πρόσωπο του Σόλνες, σαν για να τονίσει, θαρρείς, ακόμα περισσότερο τον αριβισμό του.

Στο σύνολο των θαυμάσιων ερμηνειών να προσθέσουμε και εκείνη του Μιχάλη Αεράκη, πατέρα του νεαρού αρχιτέκτονα Ράγκναρ.

Απαιτητική, η Αθανασία Καραγιαννοπούλου δεν άφησε τίποτα στην τύχη και τίποτα ανεκμετάλλευτο. Αξιοποίησε στο έπακρο τις δυνατότητες των ηθοποιών της και απέσπασε από τον καθένα τις λεπτές αποχρώσεις του λόγου και τις λεπτεπίλεπτες διακυμάνσεις της ψυχής και του νου. Κατόρθωσε, ακόμα, να ανιχνεύσει το βάθος των συναισθημάτων και ικανοτήτων του κάθε ρόλου και βρήκε το αντίστοιχό του στην προσωπικότητα των ερμηνευτών της.

Συνέβαλε τα μέγιστα η έμπειρη ομάδα των συνεργατών της, όπως η βοηθός της, Έφη Λιάλιου. Ο Λευτέρης Παυλόπουλος, με τους φωτισμούς, έδωσε λάμψη στα πρόσωπα και ανέδειξε την ομορφιά και την υψηλή αισθητική του σκηνικού, του Γιάννη Μουρίκη. Τόνισε με ποικίλους φωτισμούς τις σημαίνουσες λεπτομέρειες και τους εύστοχους συμβολισμούς, με το τρίγωνο να δεσπόζει, καθώς είναι ένα από τα βασικά όργανα των αρχιτεκτόνων. Ζωντάνεψε, όμως, εύστοχα και το Τριαδικό Πνεύμα, το ιερό τρίγωνο που συναντάμε στους ναούς, αλλά και στους αναγεννησιακούς ζωγράφους, για να καταλήξει στην πηγή των πηγών, τον Όμηρο και στο Λ της Ιλιάδας. Φώτισε, επίσης, τους ήρωες του έργου και ανέδειξε τις εκφράσεις τους σε στιγμές έντασης, οργής, παιχνιδιού, λύπης και φόβου, συμπληρώνοντας οπτικά την ωραία αισθητική του έργου.

Τα άκρως μελετημένα και θαυμάσια κοστούμια του Γιώργου Σεγρεδάκη έντυσαν με κομψότητα τις ηρωίδες και τους ήρωες του έργου και αναπαράστησαν πιστά την ιψενική εποχή, βυθίζοντάς μας στη μαγεία της. Υψηλός ο συμβολισμός. Στο πρώτο μέρος κυριαρχεί το σκούρο και βλέπουμε τους ιψενικούς ήρωες να κινούνται στο σκοτάδι της αγνοίας της ψυχής, ενώ στο δεύτερο μέρος γίνεται η μετάβαση από την άγνοια στη γνώση. Το λευκό κυριαρχεί παντού και ο αρχιμάστορας Σόλνες, ντυμένος στα ολόλευκα και σε πλήρη αυτογνωσία, αφήνει πλέον χώρο για τα νιάτα. Η μνήμη ανατρέχει στον Διονύσιο Σολωμό και στον τόσο σημαντικό στίχο του: «Άστραψε φως, κι εγνώρισεν ο νιος τον εαυτό του».

Αυτά συμβαίνουν σε μια παράσταση πραγματικά ιψενική, που ενώ ξεχωρίζεις τον έναν, ξεπετιέται ο άλλος και αδυνατείς πια να διαλέξεις τον καλύτερο από τους ερμηνευτές. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η Αθανασία Καραγιαννοπούλου, έχοντας στα χέρια της έναν θησαυρό ηθοποιών και συνεργατών, μας χάρισε μια ακόμα παράσταση αψεγάδιαστη, όπως έχει κάνει μέχρι τώρα, όλα τούτα τα χρόνια, και η ευχή μας είναι να συνεχίσει σ’ αυτή τη γραμμή. Εύγε σε όλους!

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ/ΔΙΑΣΚΕΥΗ/ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
ΣΚΗΝΙΚΑ: Γιάννης Μουρίκης
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Γιώργος Σεγρεδάκης
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Λευτέρης Παυλόπουλος
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ: Έφη Λιάλιου
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γεωργία Σιέττου / Στέλιος Δανιήλ

Παίζουν οι: Γρηγόρης Βαλτινός, Κατερίνα Λέχου, Αντίνοος Αλμπάνης, Ιώβη Φραγκάτου, Μιχάλης Αεράκης, Κατερίνα Κρέπη και Κώστας Καστανάς.

H Μαρία Κοτοπούλη είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• «Από έναν πίνακα του Ιερώνυμου Μπος» της Μαρίας Κοτοπούλη
• «Στον Πύργο του Δεσπότη» της Μαρίας Κοτοπούλη
• «Από έναν πίνακα του Γιαν Βερμέερ» της Μαρίας Κοτοπούλη
• «Από έναν πίνακα του Σάντρο Μποτιτσέλι» της Μαρίας Κοτοπούλη
• «Από έναν πίνακα του Ραφαήλ» της Μαρίας Κοτοπούλη

Twitter