«Μαρία Κάλλας: La Divina για την αιωνιότητα» της Μαρίας Κοτοπούλη
Η Μαρία Κάλλας (1923-1977), η κορυφαία Ελληνοαμερικανίδα σοπράνο, ήταν η μορφή που σημάδεψε τον εικοστό αιώνα και ολόκληρο το μουσικό στερέωμα με τη φωνητική και μουσική της ευφυΐα. Με την επιβλητική, εκλεπτυσμένη παρουσία της και την πνευματική της διάσταση επηρέασε και ανανέωσε, τα μέγιστα, την όπερα. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, έλαβε την πρώτη μουσική της εκπαίδευση στην κατοχική Ελλάδα, με πρώτη καθηγήτρια την Trivella, και αργότερα την Ισπανίδα κολορατούρα σοπράνο και παιδαγωγό Elvira de Hidalgo (1891-1980), η οποία, επειδή διέβλεψε το σπάνιο μουσικό της ταλέντο, την πρόσεξε ιδιαίτερα και ήταν η πρώτη που την αποκάλεσε «φαινόμενο». Καθιερώθηκε πρώτα στην Ιταλία, τραγουδώντας στην Αρένα της Βερόνας Τζοκόντα και στη συνέχεια έχτισε τη διεθνή δημιουργική της καριέρα ανά την υφήλιο.
Με την εξαίσια, συναρπαστική φωνή της, το μοναδικό της ηχόχρωμα, που κανείς δεν μπόρεσε να μιμηθεί, τη λυρική της ποιότητα και τη μεγάλη εκφραστική της ικανότητα, άφησε έκθαμβο μουσικό κόσμο και ακροατήριο. Ήταν όμως και η εκπληκτική τεχνική της δεινότητα, καθώς και η αξεπέραστη παρουσία της πάνω στη σκηνή, όπου ξεδίπλωνε την ερμηνευτική της δύναμη και τα σπάνια, εκφραστικά της χαρίσματα, όπως η εσωτερική συγκίνηση, η τραγικότητα, το πάθος, η δραματικότητα και η χάρη που οι ρόλοι απαιτούσαν και απέδιδε με απίστευτη πειθαρχία και ακρίβεια το ιδιαίτερο ύφος του κάθε συνθέτη και της κάθε εποχής. Τελειομανής, περνούσε, με παροιμιώδη ευκολία, από το bel canto στην κλασική όπερα. Άγγιζε, μέσα από εσωτερικές διεργασίες, τον πυρήνα του έργου, ξεπερνώντας κάθε φορά τον εαυτό της και ήταν όλα αυτά που την κατέστησαν σύμβολο και θρύλο, «Φωνή του Αιώνα»! Από τον Donizetti, στον Bellini και τον Rossini, από τον Verdi και τον Puccini, στον Wagner, κέρδισε ες αεί τον τίτλο La Divina!
Το μέγεθος της προσωπικότητάς της δεν άφησε ανεπηρέαστη τη νέα γενιά των καλλιτεχνών. Ένα από τα πρόσφατα παραδείγματα, η συνέντευξη στο Mezzo του διάσημου Γάλλου κόντρα τενόρου Philippe Jaroussky, που όταν τον ρώτησαν ποια προσωπικότητα της μουσικής τον επηρέασε ώστε να επιλέξει μουσική σταδιοδρομία, η απάντηση ήταν: Η Μαρία Κάλλας.
Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, σε συμπαραγωγή με το Μέγαρο Μουσικής και το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum, διοργάνωσαν μια καθ’ όλα θαυμάσια βραδιά στη μνήμη της μεγάλης Ελληνίδας, με σολίστ τη διακεκριμένη Αζέρα σοπράνο Dinara Alieva, στέλεχος του Θεάτρου Μπολσόι. Ήταν μια βραδιά συγκίνησης και απόλαυσης! Η υψίφωνος έλαμψε με την ωραία, λαμπερή φωνή και την εξίσου ωραία σκηνική της παρουσία. Ερμήνευσε μοναδικές άριες, που σημάδεψε με τις ερμηνείες η τιμωμένη και άφησε παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Η Alieva, έχοντας την εκπληκτική στήριξη της Κρατικής Ορχήστρας, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Μίλτου Λογιάδη, αναμετρήθηκε επάξια με άριες από ρόλους ανεπανάληπτους, των Verdi, ενδεικτικά αναφέρουμε (Di Tale Amor, από τον Τροβατόρε), Cilea (Ecco, respiro appena, από την Ανδριάνα Λεκουβρέρ) και Puccini (Vissi d’arte από την Τόσκα).
Σε υψηλό επίπεδο ερμηνείας κυμάνθηκε και η Κρατική Ορχήστρα, όπως στο πρελούδιο από την Τραβιάτα, στις εισαγωγές από τις όπερες Λουίζα Μίλλερ και Δύναμη του πεπρωμένου, στα intermezzo των Mascagni και Puccini Ο φίλος μου ο Φριτς και Μανόν Λεσκό, αντίστοιχα. Στο encore, η Alieva τραγούδησε την άρια Casta Diva, από τη Norma του Bellini, με υποδειγματική συνοδεία της ορχήστρας, και ξεσήκωσε θύελλα χειροκροτημάτων.
Η Μαρία Κάλλας, στις 16 Σεπτεμβρίου του 1977 έφυγε για πάντα από τη ζωή. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 2017 το Ίδρυμα Υποτροφιών που φέρει το όνομά της και ίδρυσε η ίδια, τέλεσε Ιερατικό Μνημόσυνο στον Άγιο Διονύσιο της οδού Σκουφά, στις 11.30 το πρωί. Είχαμε την τιμή να παραβρεθούμε στη σεμνή αυτή τελετή, στην οποία ήταν παρούσα η κυρία Κική Μορφονιού. Μία από τις καλλιτέχνιδες που συνεργάστηκαν με την Diva. Μετά το πέρας της επιμνημόσυνης δέησης, ο κύριος Κωνσταντίνος Πυλαρινός, με λόγο συνοπτικό και μεστό, αναφέρθηκε στην προσωπικότητα και την πορεία της μεγάλης Ελληνίδας και μας συγκίνησε ιδιαίτερα. Τα μάτια μας όμως γέμισαν δάκρυα, όταν αίνος θεϊκός αντήχησε η φωνή της Μαρίας μέσα στον Ιερό Ναό. Αυτή τη συγκλονιστική στιγμή πήραμε μαζί μας αποχωρώντας, προσπαθώντας να κρύψουμε τη θλίψη μας για την απουσία των υποτρόφων, των λυρικών καλλιτεχνών, με εξαιρέσεις, των επισήμων και των απλών πολιτών της χώρας μας, που δεν διέθεσαν λίγη ώρα για να τιμήσουν τη μνήμη μιας μεγάλης Ελληνίδας που δόξασε την Ελλάδα μας.
Ας αναλογιστούμε, κλείνοντας το ταπεινό αυτό σημείωμα, τον μεγάλο αρχιμουσικό Leonard Bernstein που, θεωρώντας τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα της Μαρίας Κάλλας ανυπέρβλητα, τη χαρακτήρισε «Βίβλο της όπερας». Και ας αναλογιστούμε, ακόμα, τα λόγια της ίδιας της Divina, στη μεγάλη της προσπάθεια να προσεγγίσει, κάθε φορά, έναν ρόλο: «Σαν να φτιάχνω ένα γλυπτό –τα μάτια, τα μέλη, όλη τη θωριά– και να ταυτίζομαι με αυτό. Στιγμές στιγμές η ταύτιση είναι τόσο πλήρης που αισθάνομαι ότι είμαι η ηρωίδα».
Θεωρούμε ότι η ικανότητα της ταύτισης αυτής είναι μέρος του μεγαλειώδους ταλέντου της!
