«Ένα αστέρι του βιολιού, η Tianwa Yang, με την KOA» της Μαρίας Κοτοπούλη
Η διεθνούς φήμης βιολονίστα Κινέζα Tianwa Yang (Τιάνγουα Γιανγκ), φίλη και συνεργάτης της ΚΟΑ, επέστρεψε και φέτος στην Ελλάδα (26-5-17), για να μας χαρίσει τα πολύτιμα δώρα της με το περίφημο Guarneri Del Gesù (1730) βιολί της, ερμηνεύοντας το μπετοβενικό αριστούργημα, το ένα και μοναδικό, Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα, έργο 61. Να επισημάνουμε ότι είχε προηγηθεί το γραμμένο στη Βόννη μεταξύ των ετών 1790-1792 Κοντσέρτο για βιολί Wo 05, από το οποίο σώθηκε ένα μικρό απόσπασμα, μόλις εννέα λεπτών, από το πρώτο μέρος. Στην κυριολεξία, λοιπόν, μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το περίφημο αυτό κοντσέρτο που συνέθεσε ο Ludwig van Beethoven (1770-1827) για τον Franz Clement, συνεργάτη του, σπουδαίο βιολονίστα της εποχής και εξάρχοντα του Theater-an-der-Wien.
Η πρώτη παρουσίασή του, στις 23 Δεκεμβρίου του 1806 στο Θέατρο της Βιέννης, ήταν ανεπιτυχής. Η αποτυχία του ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πρόλαβαν σολίστ και ορχήστρα να προετοιμαστούν, καθ’ όσον η παρτιτούρα ολοκληρώθηκε, όπως αναφέρεται, δύο ημέρες πριν τη συναυλία ή λίγες ώρες πριν την έναρξή της. Ωστόσο το ενδιαφέρον του ιταλικής καταγωγής Βρετανού μουσικού, εκδότη και κατασκευαστή πιάνων, Muzio Clementi (1752-1832), να εκδώσει το έργο, αλλά και η πρότασή του να το μεταγράψει για πιάνο, έκανε τον Beethoven να εργαστεί και να ολοκληρώσει τα δύο κοντσέρτα το 1807.
Η πρώτη αυτή αποτυχία βύθισε για δεκαετίες το κοντσέρτο στη λήθη. Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του συνθέτη, ο Felix Mendelssohn παρουσιάζει με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, το 1844, το ξεχασμένο κοντσέρτο, με σολίστ τον δωδεκάχρονο Ούγγρο βιολονίστα Joseph Joachim, και θριαμβεύει. Έκτοτε θεωρείται από τα σπουδαιότερα έργα για βιολί και παίζεται ανελλιπώς ως σήμερα.
Με το πρώτο μυστηριακό, επιβλητικό χτύπημα του τυμπάνου αναγγέλλεται κάτι σημαντικό και προετοιμάζεται, άκρως δεξιοτεχνικά, η έλευσή του από τα γλυκόλαλα πνευστά και τα εύπλαστα έγχορδα. Η είσοδος του βιολιού θριαμβική, δίδει αμέσως το στίγμα της διερεύνησης των αφηρημένων εννοιών του μουσικού σύμπαντος, αλλά και τη σε βάθος ανίχνευση του ανθρωπίνου πνεύματος από τον Μεγάλο Οργισμένο.
Βιολιστικό φαινόμενο η Tianwa Yang, αν και γνωρίζαμε τον ήχο της από προηγούμενες, θριαμβικές εμφανίσεις της, μας εξέπληξε ακόμα μια φορά, καθώς αποκάλυπτε το απελευθερωτικό πνεύμα του κοντσέρτου, βγαλμένο μέσα από τη φυσική αίσθηση της μουσικής της φράσης, μέσα από τη διύλιση των μαγικών της ήχων. Η ευαισθησία της, πέρα από κάθε περιγραφή, σε συνδυασμό με την ευστάθεια, το λεπτό της άγγιγμα και τον ευεργετικό αυθορμητισμό της, άφησαν την προσωπική της σφραγίδα στην ερμηνεία του κοντσέρτου.
Ο αρχιμουσικός, Στέφανος Τσιαλής, ανέδειξε το γοητευτικό ηχόχρωμα των πνευστών και τον ευαίσθητο, λεπτό ήχο των εγχόρδων και με τον δυναμισμό της ορχήστρας στήριξε και συνόδευσε επάξια την Yang, κάνοντάς μας να αναρωτηθούμε αν θα μπορέσουμε ποτέ να καταλάβουμε σε βάθος τον Τιτάνα, πομπός πολλών μηνυμάτων καθώς είναι. Γι’ αυτό και βασανιστικά στη μνήμη μας επανερχόταν η παρατήρηση του Yehudi Menuhin για τον Beethoven: «Ένας Κολοσσός πέρα από την αντίληψη των κοινών θνητών».
Έργο του Richard Strauss (1864-1949), ηγετικής μορφής της κλασικής μουσικής, του ύστερου ρομαντισμού και του πρώιμου μοντερνισμού, δημιουργού των διάσημων έργων, τον Ιππότη με το ρόδο και τη Σαλώμη, επέλεξε η ΚΟΑ για το δεύτερο μέρος της συναυλίας. Παρακολουθήσαμε τη Συμφωνία Domestica, έργο 53, για μεγάλη ορχήστρα, και όπως ο τίτλος μαρτυρεί, αποτελεί μια αντανάκλαση των οικογενειακών αξιών και της ασφάλειας του βίου του δημιουργού στη θαλπωρή της οικογενείας. Η πρεμιέρα της Συμφωνίας πραγματοποιήθηκε, με μεγάλη επιτυχία, στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, στις 25 Μαρτίου του 1904, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στην Αμερική.
Ήταν η σε βάθος προσέγγιση της συμφωνίας από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τον αρχιμουσικό Στέφανο Τσιαλή, που αποκάλυψε την προσωπογραφία του συνθέτη, μέσα από τα βιολοντσέλα, αλλά και από τον μαγικό ήχο του όμποε και των βιολιών. Επίσης από τα βιολιά, μια επιβλητική, αλλά και λυρική μελωδία, όπως θα ταίριαζε στη σοπράνο σύζυγό του, σκιαγράφησε την προσωπικότητά της, ενώ το Όμποε ντ’ αμόρε ανέλαβε τον ρόλο του μικρού του αγοριού, τον οποίο και έπλασε με την αθώα παιδική μελωδία του. Και ενώ οι γονείς φαίνεται να απολαμβάνουν το παιδικό παιχνίδι, η ώρα για ύπνο πλησιάζει και ο μικρός δυσανασχετεί και δεν υπακούει. Εδώ αναλαμβάνουν τα ξύλινα και χάλκινα πνευστά να υψώσουν τη φωνή διαμαρτυρίας του παιδιού, αλλά το glockenspiel (μεταλλόφωνο) θα σημάνει την ώρα. Είναι επτά το βράδυ. Ένα νανούρισμα, δάνειο από το αριστούργημα του Felix Mendelssohn Τραγούδι χωρίς λόγια, θα γαληνέψει το παιδί και θα κλείσει τα βλέφαρά του, ενώ ο δημιουργός, σαν τον Άλλον Δημιουργό, κάνει έναν αργό, τρυφερό περίπατο, καμαρώνοντας το δημιούργημά του, τον γιο του, πριν επιστρέψει στο συνθετικό του έργο. Στη συνέχεια το ερωτευμένο ζευγάρι ζει τη νύχτα των ερώτων, πριν παραδοθεί στις αγκάλες του Μορφέα. Επτά φορές θα χτυπήσει πάλι το σήμαντρο και θα σημάνει το τέλος των απολαύσεων και των ονείρων. Η μέρα, με όλες τις απαιτήσεις της, αρχίζει. Συγκρούσεις και εξάρσεις ανάμεσα στο ζευγάρι δεν λείπουν, όμως στο τέλος είναι η πατρική μορφή που κυριαρχεί. Όπως κυρίαρχη της συμφωνίας αναδεικνύεται η Μελωδία του Richard Strauss, που έρχεται να δικαιώσει και τη ρήση του: «Μελωδία είναι ένα από τα μεγαλύτερα θεϊκά δώρα και δεν συγκρίνεται με κανένα άλλο».
