«Νέλλη Σεμιτέκολο και Κωνσταντίνος Σφέτσας στο Φεστιβάλ Αθηνών» της Μαρίας Κοτοπούλη
Όταν η εμπειρία στην τέχνη συναντάται με έναν προικισμένο, ταλαντούχο νέο μεγαλουργεί, όπως τη βραδιά της 24-6-2016, όπου η διακεκριμένη πιανίστα Νέλλη Σεμιτέκολο σε μια αρμονική συνύπαρξη με τον αισθαντικό βιολοντσελίστα Κωνσταντίνο Σφέτσα μας χάρισαν μοναδικές ερμηνείες σε έργα των Antonio Vivaldi (1678-1741), Alfred Schnittke (1934-1998), Béla Bartόk 1881-1945) και Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906-1975), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής (Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος).
Ο Αντόνιο Βιβάλντι, Ιταλός συνθέτης, βιρτουόζος του βιολιού, ιερέας και δάσκαλος, γνωστός με το προσωνύμιο Ill Prete Rosso, ήταν από τους δημοφιλέστερους και πλέον σημαντικούς συνθέτες της εποχής του Μπαρόκ, που επηρέασαν μεγάλες μορφές της τέχνης, όπως τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Συνέθεσε κοντσέρτα για βιολί και για πολλά ακόμα μουσικά όργανα, καθώς επίσης Χορωδιακά, Όπερες και άλλα. Από τις πιο γνωστές του συνθέσεις, οι Τέσσερις Εποχές παίζονται ασταμάτητα από μεγάλους βιρτουόζους και ορχήστρες. Μεγάλο μέρος της θρησκευτικής και οργανικής μουσικής του γράφτηκε για το Ορφανοτροφείο Θηλέων και μουσικό σχολείο του μοναστηριού Ospedale della Pietà, στο οποίο ο Βιβάλντι χειροτονήθηκε και προσελήφθη ως καθηγητής βιολιού το 1703. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το μοναστήρι αυτό ήταν εν ενεργεία ως το 1830.
Οι δύο σολίστ ξεκίνησαν με τη Σονάτα αρ. 5 για τσέλο και πιάνο σε μι ελάσσονα RV 40, από τις έξι που έγραψε ο Βιβάλντι μεταξύ των ετών 1720-1730. Αμέσως ο φανταστικός ήχος του βιολοντσέλου και η απαράμιλλη διαύγεια του πιάνου κέρδισαν το ακροατήριο. Σε μια υψηλού επιπέδου ερμηνεία, οι δύο καλλιτέχνες ανέδειξαν τον πλούτο της τέχνης του Βιβάλντι και τη λεπταίσθητη λυρική υφή της σονάτας. Ίσως φανεί παράδοξο, αλλά η αίσθηση του ρομαντισμού που έβγαλαν οι δύο ερμηνευτές μέσα από ένα έργο της εποχής του Μπαρόκ ήταν αποκαλυπτική για μας.
Από τον λυρισμό του Μπαρόκ, το πέρασμα στον «σύγχρονο» λυρισμό έγινε με τη Σονάτα για τσέλο και πιάνο αρ. 1, του Ρωσογερμανού συνθέτη Alfred Schnittke, με σημαντικό έργο, το οποίο άρχισε να διαδίδεται στη Δύση από τους εμιγκρέ καλλιτέχνες όπως ο Gidon Kremer. Στην αρχική, μοναχική αναζήτηση του βιολοντσέλου, το πιάνο αντιπαραθέτει φως και γαλήνη και με τη θαυμάσια συνοδεία του αφήνει το μαγικό αυτό όργανο να αναδείξει την ορμή και το μέγα πάθος του. Το επαναλαμβανόμενο ποιητικό θέμα, διαρκώς ανανεούμενο, προβλήθηκε με δεξιοτεχνική δεινότητα από τους δύο σολίστ, που έπαιξαν ανάμεσα στο λυρισμό, το γκροτέσκο και το τραγικό.
Πολύτιμα διαμάντια του μουσικού λαϊκού πολιτισμού δώρισε στην ανθρωπότητα ο Ούγγρος συνθέτης Μπέλα Μπάρτοκ, ο οποίος εργάστηκε σκληρά και συνέλεξε περί τα 6.000 λαϊκά άσματα, τα οποία εμπλούτισε με 200 τραγούδια αραβικής προέλευσης. Οι Έξι παραδοσιακοί ρουμάνικοι χοροί έδωσαν την ευκαιρία στους δύο λαμπερούς σολίστ να αποκαλύψουν το πάθος, τη χάρη, την ευαισθησία και τον πλούτο των ηχοχρωμάτων της λαϊκής μουσικής παράδοσης.
Μια μοναδική Σονάτα για τσέλο και πιάνο σε ρε ελάσσονα, έργο 40 συνέθεσε μέσα σε λίγες εβδομάδες ο νεαρός Ντμίτρι Σοστακόβιτς και παίχτηκε στις 25 Δεκεμβρίου του 1934 στο Ωδείο του Λένινγκραντ, με σολίστ στο τσέλο τον φίλο του συνθέτη και αποδέκτη της αφιέρωσης Viktor Kubatsky. Το έργο γράφτηκε την εποχή που πρωτοπαρουσιάστηκε η Λαίδη Μάκβεθ και συνδέεται με την έντονη συναισθηματική και ψυχική κατάσταση που βίωνε ο δημιουργός της. Η σονάτα, εύχαρις και μελωδική, δείχνει την ικανότητα γραφής του συνθέτη στη μουσική δωματίου και θεωρείται έργο κλειδί του 20ού αιώνα για τους τσελίστες. Με βαθιές ρίζες στο ρομαντισμό του 19ου αιώνα, γίνεται εμφανής από την αρχή η εσωτερικότητα και το μυστήριο που διακατέχει τη σονάτα, για να οδηγηθεί στην κορύφωση και το μυστήριο να εξελιχθεί σε δράμα. Και είναι το παραδοσιακό Scherzo, με τους φολκλόρ ρυθμούς, που έρχεται να απαλύνει τα δρώμενα και να καταλήξει στην ευεργετική ανάδειξη των ποιοτήτων του βιολοντσέλου. Στο εξαίσιο Largo, εξαίσια ήταν και η ερμηνεία των δύο καλλιτεχνών, που έφτασαν στο απόγειο των δεξιοτήτων τους, αγγίζοντας την τελειότητα.
Ο τόσο εκλεπτυσμένος ήχος του βιολοντσέλου μάς έκανε πολλές φορές να αναρωτηθούμε σε τι επώνυμο όργανο παίζει ο σολίστ, και ανατρέξαμε στο πρόγραμμα. Φτωχό, δεν μας έδωσε κάποιο στοιχείο.
