«Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο» της Μαρίας Κοτοπούλη
Στον πανέμορφο κήπο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών παρακολουθήσαμε ένα τρίπτυχο μουσικής πανδαισίας· μια εξαιρετική προ-φεστιβαλική συναυλία του Διεθνούς Μουσικού Φεστιβάλ Αίγινας, με πρώτη εκλεκτή προσκεκλημένη την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό την μπαγκέτα του διακεκριμένου Γάλλου αρχιμουσικού Nikolas Krauze και με σολίστ τη σπουδαία Ελληνίδα πιανίστα και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αίγινας, Ντόρα Μπακοπούλου. Οι εντυπώσεις κερδήθηκαν από την αρχή με την Εισαγωγή από την όπερα buffa του Gioachino Rossini (1792-1868) Ο κουρέας της Σεβίλλης (1816), σε λιμπρέτο βασισμένο στην κωμωδία του Γάλου συγγραφέα Pierre Beaumarchais. Ο Rossini, επονομαζόμενος και «Κύκνος του Πέζαρο», έγραψε πενήντα έξι όπερες, αλλά ο μεγάλος θρίαμβός του ήρθε από τον Κουρέα της Σεβίλλης, η πρεμιέρα του οποίου στη Ρώμη ήταν ένα φιάσκο. «Όλοι οι Ρωμαίοι όρμησαν να με κατασπαράξουν και, ενώ το κοινό εμαίνετο μέσα στη θύελλα των σφυριγμάτων και των αποδοκιμασιών, εγώ μόνος χειροκροτούσα τους λαμπρούς ερμηνευτές μου. Έννοια σου, φίλε μου, ο “Κουρέας” μου έχει ένα έξοχο ξυράφι, θα κόψει τα γένια όλων των Ρωμαίων και θα θριαμβεύσει», αυτά έγραφε την επαύριο σε έναν φίλο του στο Παρίσι και η πρόρρηση αυτή βγήκε αληθινή, αφού τη δεύτερη κιόλας βραδιά αποθεώθηκε, παρά την απουσία του από το πόντιουμ. Ο «Barbiere» θεωρείται αριστούργημα της όπερας buffa, ένα γνήσιο διαμάντι του είδους, όπως έχει χαρακτηριστεί. Αυτό το διαμάντι ανέδειξε υποδειγματικά ο αρχιμουσικός Krauze με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, προβάλλοντας το κωμικό στοιχείο, το οποίο διδάσκει ό,τι δεν μπορεί να διδαχτεί με τοn λόγο, τον πηγαίο λυρισμό του, την εύθυμη, χορευτική του αίσθηση, τη χάρη και το περίφημο «ροσσίνειο crescendo».
Η τέχνη για τον Γάλλο συνθέτη Georges Bizet αντανακλά τη δέσμια του φλογερού πάθους ζωή, τη βιωμένη έξω από τη δέσμευση της λογικής. Και με αυτή του την πεποίθηση πλάθει στην τετράπρακτη όπερά του, Carmen, σύγχρονους αληθινούς χαρακτήρες. Ο εξωτισμός, στοιχείο θελκτικό για τους Γάλλους, διάχυτος στην ισπανική μουσική, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εκτός από τον Bizet τον εξερευνούν συνθέτες, όπως ο Chabrier, ο Debussy και ο Ravel. Ο Ernest Guiraud (1837-1892), Γάλλος συνθέτης και καθηγητής, μετά τον θάνατο του Bizet, τρεις μήνες αφότου έγινε η πρεμιέρα της Carmen, μετατρέπει τους διαλόγους σε recitatives για τη βιεννέζικη παράσταση και με αυτή τη μορφή παίζεται εκτός Γαλλίας. Γεμάτη από πρωτότυπες ιδέες, η όπερα Carmen μέσα σε λίγα χρόνια κατακτά ολόκληρη την Ευρώπη. Ακόμα και ο Wagner εντυπωσιάζεται, ο Tchaikovsky τη λατρεύει και ο Brahms θα πήγαινε στα πέρατα του κόσμου για να αγκαλιάσει το συνθέτη της. Στη συνέχεια ο Guiraud, πιστός στην ενορχήστρωση του Bizet, επιλέγει δώδεκα μέρη από την όπερα και δημιουργεί δύο Ορχηστρικές Σουίτες (Carmen Suite), που έτυχαν θερμής αποδοχής, και γίνεται ευρύτερα γνωστός, έπειτα και από τις Σουίτες που δημιουργεί από Τα παραμύθια του Χόφμαν του Offenbach. Η ερμηνεία του Γάλλου αρχιμουσικού και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών ανέδειξε θαυμάσια και μύησε υποδειγματικά τον ακροατή στα πάθη, στη δύναμη και στην αλήθεια του ολέθριου έρωτα, μέσα από τη λαμπερή μελωδία και την υποβλητική ατμόσφαιρα των αποσπασμάτων από τις δύο Ορχηστρικές Σουίτες της Carmen.
O Robert Schumann (1810-1856), από τους μεγαλύτερους Ρομαντικούς συνθέτες της εποχής του, ήταν και εξέχων κριτικός της μουσικής. Εγκατέλειψε τις νομικές σπουδές του για να ακολουθήσει καριέρα βιρτουόζου πιανίστα, πεπεισμένος από τον καθηγητή του Friedrich Wieck ότι θα μπορούσε να γίνει ένας από τους καλύτερους της Ευρώπης, αλλά το όνειρο τελείωσε ύστερα από έναν τραυματισμό στο χέρι. Από τότε συγκεντρώθηκε στη σύνθεση και έγραψε πολλά Lieder, τέσσερις Συμφωνίες, μία Όπερα, Χορωδιακά, έργα για Ορχήστρα Δωματίου και πολλά άλλα. Η μουσική του Robert Schumann είχε κάτι το απρόσμενο· η υφή της και η εσωτερικότητά της αντανακλούσε την προσωπικότητα του συνθέτη και τη συναισθηματική του φόρτιση. Φάνταζε παράξενη, αναρχική, ήταν μια μουσική δεμένη με την ποίηση, τη ζωγραφική, την ψευδαίσθηση του δημιουργού, τη Ρομαντική αισθητική. Όλα συνυπάρχουν στον Schumann, βαθύ γνώστη του αντικειμένου, με ανοιχτό δημιουργικό πνεύμα. «Η αισθητική εμπειρία είναι ίδια σε κάθε τέχνη, μόνο η ύλη είναι διαφορετική», θα πει. Ο Schumann έγραψε πολλά έργα για πιάνο χωρίς να ολοκληρώσει κανένα. Το 1841 συνθέτει τη Φαντασία για Πιάνο και Ορχήστρα και, με την προτροπή της συζύγου του, τη μεταπλάθει σε κοντσέρτο για πιάνο, προσθέτοντας το 1845 το Intermezzo και το Φινάλε. Το ρομαντικό Κοντσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα σε λα ελάσσονα, έργο 54, πρωτοπαίχτηκε στη Λειψία τον Ιανουάριο του 1846 με την Clara Schumann στο πιάνο και αρχιμουσικό τον Γερμανό συνθέτη και συγγραφέα Ferdinand Hiller, στον οποίο και είναι αφιερωμένο. Το κοντσέρτο αυτό πιθανότατα υπήρξε πρότυπο για τον Edvard Grieg, όπως και για τον Rachmaninov.
Το έργο αποτελείται από τρία μέρη. Αρχίζει με τα έγχορδα και τα τύμπανα και αμέσως ακολουθεί η είσοδος του πιάνου. Η εξαιρετική προσέγγιση του αρχιμουσικού Nikolas Krauze οδήγησε σε έναν βαθύ και ειλικρινή διάλογο της σολίστ με την ορχήστρα, που τα εκλεκτά της μέλη των πνευστών οργάνων, όμποε, κλαρινέτο, φλάουτο, έλαμψαν με τον παλμό τους σε κάθε σόλο. Ιδιαίτερα μας συγκίνησε η ερμηνεία της κυρίας του πιάνου, Ντόρας Μπακοπούλου, με τη μυστικιστική διάθεση, τόσο ταιριαστή στη μυστηριακή τέχνη του Schumann, στην οραματική και εκστατική του σύλληψη.
