«Έρως ανιίκατε μάχαν» Με την κρατική ορχήστρα Αθηνών της Μαρίας Κοτοπούλη
Ένα λαμπερό αστέρι του Βιολιού, την πολυβραβευμένη Κινέζα Tianwa Yang, είχαμε την τύχη να ακούσουμε με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στις 22-01-15, στο Μέγαρο Μουσικής, στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», σε μια συναυλία καθηλωτική, με έργα Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893) και Sergei Prokofiev (1891-1953), του τόσο επιτυχημένου Κύκλου «Σλάβικη Ψυχή» VI, με τον εμβληματικό τίτλο Έρως ανίκατε μάχαν. Διότι οι τρεις αυτές εναρκτήριες λέξεις του ωραίου χορικού, από την Αντιγόνη του Σοφοκλή, εκθειάζουν τον σημαίνοντα συμπάρεδρο των μεγάλων θεσμών και ρυθμιστή της ανθρώπινης ευτυχίας, τον Έρωτα, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση αθέατος λάμπει πίσω από τις δοξαριές του βιολιού και συνέχει τους ήχους της ορχήστρας.
Απαράμιλλο ταλέντο η Κινέζα Σολίστ, με ένα σπάνιο, του 1730, βιολί του Bartolomeo Giuseppe Guarneri, γνωστού ως del Gesù, από το Ιησούς, στα χέρια της, απογειώνει τον νου και την ψυχή του ακροατή. Tο «μεφιστοφελικό» της παίξιμο χάρισε μια ερμηνεία δυναμική στο Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε ρε μείζονα, έργο 35 του Tchaikovsky, με εκ βαθέων εσωτερικότητα, διαυγή ήχο και συγκλονιστική εκφραστικότητα. Η κάθε νότα μετρούσε και γινόταν ξεχωριστή. Ταχύτητες ιλιγγιώδεις, τόσες όσες χρειάζονταν για την ανάδειξη της δραματικότητας της σύνθεσης. Σπουδαίος και ο ρόλος της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Αρχιμουσικού Στέφανου Τσιαλή, που κράτησε τις λεπτές ισορροπίας μετέχοντας και αναδεικνύοντας τον οίστρο του βιολιού της νεαρής σολίστ. Η πυκνότητα και η ένταση του έργου προβλήθηκε με απίστευτη απλότητα και έδωσε χώρο στο Βιολί να «ανθίσει». Εκπληκτικός ο ελεγχόμενος συνδυασμός πνευματικής και δεξιοτεχνικής ερμηνείας από τη χαρισματική βιολονίστα, αναδείχθηκε εξαίσια στην Cadenza και στην Canzonetta. Η δε 3η Σονάτα για σόλο βιολί, η αφιερωμένη στον George Enescu, του Eugène Ysaÿe, ως encore, ήρθε να επιβεβαιώσει την εκρηκτική εσωτερική φλόγα της Yang που κάνει τις ερμηνείες της μοναδικές στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα και την ίδια περιζήτητη.
Το κοσμαγάπητο αυτό έργο του Tchaikovsky ακούστηκε, «εν αρμονία», μετά τη Φαντασία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» και η «Αρμονία» είναι η δύναμη του Ρώσου Συνθέτη. Φαίνεται ότι η Ισπανική Συμφωνία του Édouard Lalo ήταν η αιτία της γένεσης του κοντσέρτου αυτού. Το 1878 ο Tchaikovsky ταξιδεύει στο Clarens της Ελβετίας και μένει στην οικία της προστάτιδάς του Von Meck, στην προσπάθειά του να συνέλθει από τις προσωπικές του περιπέτειες. Εκεί συναντά τον σπουδαίο βιολονίστα, μαθητή του, Iosif Kotek, άρτι αφιχθέντα από το Βερολίνο με νέα έργα για βιολί στις αποσκευές του. Ανάμεσά τους και η Ισπανική Συμφωνία του Lalo, που παίζουν οι δυο τους. Ο Tchaikovsky εντυπωσιάζεται, αφήνει στην άκρη ό,τι γράφει και αρχίζει να συνθέτει στις 17 Μαρτίου, με φρενιτιώδη ρυθμό, το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα με τις τεχνικές υποδείξεις του Kotek, το οποίο ολοκληρώνει τον επόμενο μήνα, στις 11 Απριλίου. Και το έργο αυτό θεωρείται από τα καλύτερα και δυσκολότερα έργα στη φιλολογία του κοντσέρτου για βιολί και ορχήστρα.
Η Συναυλία ξεκίνησε με την περίφημη Φαντασία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Tchaikovsky. Οι αρχετυπικοί πλέον ήρωες του αριστουργήματος του Σαίξπηρ ενέπνευσαν μουσικούς, όπως ο Berlioz και ο Prokofiev, χορογράφους όπως ο Sir Kenneth MacMillan και ο John Neumeier, σκηνοθέτες όπως ο George Cukor και ο Franco Zeffirelli, γλύπτες όπως ο Auguste Rodin και πολλούς ζωγράφους.
Παρότι το έργο χαρακτηρίζεται από τον συνθέτη Ouverture-Fantasy, είναι ένα συμφωνικό ποίημα σε μορφή σονάτας με εισαγωγή και επίλογο. Στην εισαγωγή παρουσιάζεται ο πατήρ Λαυρέντιος με τον παρηγορητικό του λόγο, ακολουθεί η εχθρότητα Καπουλέτων και Μοντέγων, για να έρθει το θέμα της αγάπης, όπου το πάθος του έρωτα ενέχει και την αγωνία της πραγμάτωσής του. Η περίφημη σκηνή του μπαλκονιού, εξαίσια από το Αγγλικό Κόρνο- Ρωμαίο και τα Φλάουτα-Ιουλιέτα. Στη συνέχεια, η δράση καλπάζει: η διαμάχη των δύο οικογενειών, ο γάμος των νέων και ο χωρισμός τους, για να αναλάβουν πια τα Κύμβαλα να μας ραγίσουν την καρδιά με την αναγγελία της αυτοκτονίας των δύο ερωτευμένων. Τα Ξύλινα Πνευστά θα τιμήσουν τους αδικοχαμένους νέους και ολόκληρη η Ορχήστρα, υπό την μπαγκέτα του Αρχιμουσικού της, θα υμνήσει, μέσα από την εξαιρετική ερμηνεία της, το τραγικό τους τέλος με ένα νεανικό Requiem.
Η μαγεία της συναυλίας συνεχίστηκε με το έργο του Prokofiev, Σουίτα αρ.2 από το μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», έργο 64b. Ο Prokofiev ολοκληρώνει τη σύνθεση του Μπαλέτου το 1935. Ύστερα από άρνηση του Θεάτρου Μπολσόι να το ανεβάσει, κάνει την πρεμιέρα του στις 30 Δεκεμβρίου 1938 στο Mahen Theater της Τσεχοσλοβακίας. Η εκδοχή όμως που το κοινό γνωρίζει είναι η αναθεωρημένη, η οποία παρουσιάστηκε από τα μπαλέτα του Κιέβου στο Λένινγκραντ στις 11 Ιανουαρίου 1940 σε χορογραφία του Leonid Lavrovsky, με την Galina Ulanova στον ομώνυμο ρόλο. Ο Συνθέτης αντλεί από το μπαλέτο το υλικό του και δημιουργεί 3 Σουίτες για Ορχήστρα και 10 κομμάτια για πιάνο, έργο 75. Από τις 3 Σουίτες ακούσαμε τη 2η, που παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο Λένινγκραντ στις 15 Απριλίου 1937 και αποτελείται από επτά μέρη. Μετά τους Μοντέγους και Καπουλέτους η ορχήστρα αγκαλιάζει με ιδιάζουσα ευαισθησία τη μορφή της Ιουλιέτας, καθώς και την ιερατική προσωπικότητα του πατέρα Λαυρέντιου. Η ομορφιά και η ορμητικότητα των δύο νέων πριν από το πάρτι μόνο θαυμασμό και χαρά προσφέρουν, καθώς και ο πανέμορφος χορός των κοριτσιών με τα κρίνα –σύμβολο αγνότητας–, αλλά η μοίρα στα παιχνίδια της είναι σκληρή και η ωριμότητα της Ιουλιέτας εντυπωσιακή, καθώς βαδίζει στον Άδη για να ενωθεί στην αιώνια ζωή με τον αγαπημένο της.
Αυτό που ο συνθέτης επιθυμούσε, ήταν με το έργο του αυτό να αγγίξει τις καρδιές των ανθρώπων, πέρα από τη σκηνική του δράση, πράγμα που το επέτυχε άριστα. Άριστη όμως ήταν και η ερμηνεία του Αρχιμουσικού Στέφανου Τσιαλή και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, που συντέλεσε τα μέγιστα στην επίτευξη του στόχου του συνθέτη.
