«Ήχοι του πάθους - Σλαβική ψυχή V» της Μαρίας Κοτοπούλη
Στον εξαιρετικής εμπνεύσεως Κύκλο «Σλάβικη Ψυχή» της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών ακούσαμε στις 16-01-15 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τη θαυμάσια συναυλία «Ήχοι του Πάθους», όπου η μεγάλη ένταση των συναισθημάτων κυριάρχησε τόσο στα έργα όσο και στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του Γερμανο-Ούγγρου βιολονίστα Zsolt-Tihamér Visontay και της Κρατικής Ορχήστρας υπό την μπαγκέτα του διακεκριμένου Σλοβένου αρχιμουσικού Uroš Lajovic.
Η έναρξη έγινε με τη Μαγεμένη Λίμνη, έργο 62, του Anatoly Lyadov (1855-1914), προικισμένου Ρώσου συνθέτη, δασκάλου και αρχιμουσικού, που όμως δεν αξιοποίησε το ταλέντο του λόγω νωθρότητας, όπως του καταμαρτυρούν. Υπήρξε μαθητής του Nikolai Rimsky-Korsakov και αργότερα δάσκαλος στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης, με μαθητή, ανάμεσα σε άλλους, τον Sergei Prokofiev. Άφησε μικρό αριθμό έργων αλλά σημαντικό, όπως οι Μινιατούρες για Πιάνο, τα έργα Baba Yaga και Kikimora. Ο Sergei Diaghilev του πρότεινε να γράψει το Πουλί της Φωτιάς για τα Ρωσικά Μπαλέτα και αρνήθηκε. Ήταν ο Igor Stravinsky που συνέθεσε το έργο και έμεινε στην Ιστορία της μουσικής. Ένα από διασημότερα, σκόρπια σχεδιάσματά του είναι Η Μαγεμένη Λίμνη, συμφωνική μινιατούρα, με τον υπότιτλο Θρυλική Εικόνα. Μια συμπυκνωμένη λυρική γραφή όπου παρελαύνουν θρύλοι και παραδόσεις. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με τον Αρχιμουσικό της, κρατώντας με αξιοθαύμαστο τρόπο την «αδιάκοπα μεταβαλλόμενη ηρεμία και φαινομενική ακινησία» της Λίμνης, ανέδειξαν τη σαγήνη του μυστηρίου των θρύλων της και την ονειρική ομορφιά της.
Ο Hans von Bülow έλεγε ότι μετά τον Brahms, o Antonin Dvořák (1841-1904) ήταν ο πιο προικισμένος συνθέτης. Είχε μοναδική μουσικότητα, έγραφε σε όλες τις φόρμες αλλά σεβόταν ιδιαίτερα την κλασική. Θαυμαστής του σπουδαίου βιολονίστα του 19ου αιώνα Joseph Joachim, ο Dvorak συνθέτει το 1879 το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε λα ελάσσονα, έργο 53, και του το αφιερώνει. Ο Joachim όμως, αυστηρά κλασικός, παρά την τιμητική αφιέρωση ήταν προβληματισμένος για το έργο και, παρότι εκτιμούσε ιδιαίτερα το κοντσέρτο αυτό, δεν το έπαιξε ποτέ δημόσια. Η τιμή της πρώτης εκτέλεσης ανήκει στον Τσέχο βιολονίστα František Ondřiček, που το ερμήνευσε στην Πράγα το 1883 και λίγο αργότερα πραγματοποίησε την πρεμιέρα του κοντσέρτου και στη Βιέννη.
Ο Visontay, βραβευμένος δεξιοτέχνης του βιολιού, με τη δυναμική συνοδεία και στήριξη του Αρχιμουσικού και της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών ανέδειξε τη δραματικότητα και τον βαθύ λυρισμό του έργου, αλλά και τη συγγένειά του με το εκλεπτυσμένο ύφος του Brahms. Ακόμα, Ορχήστρα και Σολίστ, υπό την καθοδήγηση του Σλοβένου Μαέστρου, πρόβαλαν τα εκφραστικά και δεξιοτεχνικά μέρη του Κοντσέρτου καθώς και όλα εκείνα τα λεπτά, λαϊκά βοημικά στοιχεία, με αποκορύφωμα το θέμα του τέλους πάνω στον θαυμάσιο γρήγορο χορό Furiant, τον οποίο χρησιμοποιεί ο Dvořák στους Σλαβόνικους Χορούς και στην 6η Συμφωνία του.
Η Συμφωνία αρ.4 σε φα ελάσσονα, έργο 36 του Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893) γράφτηκε μεταξύ 1877-1878 και είναι «Αφιερωμένη στην καλύτερή μου φίλη», την Nadezhda Von Meck, σε ένδειξη εκτίμησης προς το πρόσωπό της. Δύο σημαντικά γεγονότα σημάδεψαν τη ζωή του Tchaikovsky, το 1877, στα 37 του χρόνια. Το ένα ήταν ο καταστροφικός γάμος του με την πρώην μαθήτριά του Antonia Miliukova και το δεύτερο η σχέση του με την πάμπλουτη, μουσικόφιλη χήρα Meck, η οποία τον στήριζε οικονομικά για 13 ολόκληρα χρόνια, ώστε μπόρεσε να αφοσιωθεί στο έργο του. Η αλληλογραφία με την ευεργέτιδά του αριθμεί 1.200 γράμματα που γράφτηκαν μεταξύ των ετών 1877-1890 και είναι αξιοσημείωτο ότι οι δυο αυτοί άνθρωποι δεν συναντήθηκαν ποτέ, έπειτα από κοινή τους απόφαση. Η Τέταρτη Συμφωνία, από τις ωραιότερες του Συνθέτη, παίχτηκε πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1878 στη Μόσχα υπό τον Nikolai Rubinstein. Ο Tchaikovsky στο πρώτο μέρος της συμφωνίας του μιλάει για τη μοίρα και είναι μια αντανάκλαση της 5ης Συμφωνίας του Beethoven, όπως γράφει στον Ρώσο συνθέτη και πιανίστα Sergei Taneyev (1856-1915).
Ο Lajovic, έμπειρος Αρχιμουσικός, με τη σημαίνουσα ερμηνεία του προβάλλει την κεντρική αυτή ιδέα που διατρέχει όλο το έργο από την αρχή, με το εντυπωσιακό ξεκίνημα της θαυμάσιας Φανφάρας των Χάλκινων Πνευστών της Κρατικής Ορχήστρας. Στη συνέχεια, το Όμποε υποβάλλει τη ρομαντική μελαγχολία και προσωπική συγκίνηση της συνθετικής γραφής, για να ακολουθήσουν τα μοναδικά Έγχορδα και να «θολώσουν» το τοπίο, μορφοποιώντας τον κόσμο της φαντασίας και του ονείρου μέσα από κορυφώσεις και εξάρσεις, όπου όλα είναι εφικτά. Η προσγείωση στην πραγματική ζωή θα επέλθει από το παραδοσιακό τραγούδι των μελωδικών Ξύλινων Πνευστών που θα μεταδώσουν τη χαρά της ζωής, χωρίς ούτε στιγμή να λησμονηθεί το παιχνίδι της μοίρας. Συναρπαστική ερμηνεία μιας εξαίσιας Συμφωνίας από τον Σλοβένο Αρχιμουσικό και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.
