fbpx
«Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: “Ο ελεύθερος άνθρωπος” στο Μέγαρο Μουσικής» της Ανθούλας Δανιήλ

«Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: “Ο ελεύθερος άνθρωπος” στο Μέγαρο Μουσικής» της Ανθούλας Δανιήλ

Χρίστος Παπαγεωργίου, Γιοχάνες Μπραμς και Ρίχαρντ Στράους

Η βραδιά ήταν ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και απολαυστική την Παρασκευή 1 Μαρτίου 2019, η αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» γεμάτη. Η προσοχή τεταμένη, η ατμόσφαιρα μυσταγωγική. Τα τρία έργα που παίχτηκαν, το ένα καλύτερο από το άλλο, διεκδίκησαν και απέσπασαν το αυθόρμητο, ενθουσιαστικό χειροκρότημα.

Πρώτο, παίχτηκε το Ταξίδι του Ιωνάθαν (Jonathan’s journey), συμφωνικό ποίημα εμπνευσμένο από τη νουβέλα του Ρίτσαρντ Μπαχ Ο Γλάρος Ιωνάθαν. Ο Χρίστος Παπαγεωργίου (γενν. 1967), ταλαντούχος πιανίστας, συνθέτης, αφηγητής στην εκπομπή του «Η κυρία με τη στριχνίνη» στο Γ’ Πρόγραμμα, διερμηνευτής των συναυλιών της ΚΟΑ, άριστος στη διερεύνηση σχέσεων της κλασικής μουσικής με παραδοσιακά είδη, όπως το ρεμπέτικο, και τα μοντέρνα των ξένων συγκροτημάτων, συνθέτει έπειτα από παραγγελία της ΚΟΑ και του Διευθυντή της, Στέφανου Τσιαλή, τη μουσική για να επενδύσει το όνειρο που εκφράζει η νουβέλα. Ένα όνειρο που εκκρεμούσε από το 1985, όταν τη διάβασε, και υλοποιήθηκε με ιδανικές συνθήκες, όπως λέει, με την Κρατική Ορχήστρα σε «πλήρη στραουσική-κινηματογραφική ανάπτυξη, με τους κορυφαίους σολίστες της και τον σπουδαίο Βασίλη Χριστόπουλο στο Πόντιουμ».

Ο Γλάρος Ιωανάθαν δεν θέλει να είναι στην παραλία και να πετάει μόνο για την τροφή του. Θέλει να πετάει για να πετάει. Θέλει να είναι ελεύθερος. Είναι ένας Μποντλέρ των ουρανών και των ανέμων. Ο Γέρος Γλάρος όμως δεν επιτρέπει τέτοιες ελευθερίες και τον διώχνει. Εκείνος φεύγει και ταξιδεύει, μαθαίνει πολλά και επιστρέφει, γιατί θέλει αυτά που έμαθε να τα δείξει και στους άλλους γλάρους.

Το θέμα είχε συγκινήσει τον Παπαγεωργίου. Η απλότητά του του φαινόταν σαν παραβολή του Ιησού. Όχι, ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος. Ο θεατής-ακροατής που έτυχε να δει τον Παπαγεωργίου από κοντά, στις ενημερώσεις στο Μέγαρο, θα διαπιστώσει τη φλεγόμενη ιδιοσυγκρασία του και το πάθος του για τη μουσική. Με σεμνότητα εξομολογείται ότι ανέσυρε από το συνειδητό και το υποσυνείδητο όσες μουσικές αντιπροσωπεύουν την ανάταση, την υπέρβαση, τον πόνο και τη λύτρωση, το αίσθημα της χαράς και της περιπέτειας, της έκστασης, της παρηγορίας, και τις έδεσε πάνω στη ραχοκοκαλιά της ιστορίας. Ο Γλάρος Ιωνάθαν είναι ο ίδιος και στη μουσική του μεταφέρει τη συγκίνηση που κρατούσε τόσα χρόνια μέσα του. Τον Γλάρο του τον αφιερώνει σε έναν άλλο Γλάρο και σύντροφό του, την πιανίστα Τζένια Μανουσάκη.

Ο Ρίτσαρντ Μπαχ είχε πει πως «Ποτέ δεν σου δίνεται η δυνατότητα μιας ευχής χωρίς ταυτόχρονα να σου δίνεται και η δυνατότητα να πραγματοποιήσεις αυτή την ευχή! Πρέπει να δουλέψεις γι’ αυτό, παρά ταύτα»· και ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν είπε: «Αν δεν έχω προλάβει να πραγματοποιήσω τον σκοπό μου σε αυτή τη ζωή, πιστεύω ότι ο Θεός οφείλει να μου δώσει ένα άλλο σώμα».

Ο Χρίστος Παπαγεωργίου πραγματοποίησε την ευχή και εγκιβώτισε τον Γλάρο. Με την ευγένειά του και την κομψότητά του τίμησε και την Ορχήστρα και το ενθουσιασμένο κοινό – και τον ευχαριστούμε θερμότατα.

Δεύτερο έργο του Α’ Μέρους της συναυλίας ήταν το περίφημο Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε ρε μείζονα, έργο 77 του Γιοχάνες Μπραμς (1833-1897). Τα μέρη του είναι: 1. Allegro ma non troppο. 2. Adagio. 3. Allegro giocoso, ma non troppo vivace.

Έχουμε ξαναμιλήσει για τη φιλία του Μπραμς με τον βιολονίστα Γιόζεφ Γιόαχιμ, η οποία γεννήθηκε με την πρώτη γνωριμία τους, το 1853. Νέοι και οι δύο, αλλά ο Γιόαχιμ ήδη διάσημος. Η γνωριμία του Μπραμς με τον Ρόμπερτ και την Κλάρα Σούμαν έγινε επίσης στενή και προώθησε πολύ τη δουλειά του. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, ο Μπραμς είναι και αυτός πλέον διάσημος, με δύο συμφωνίες και ένα κοντσέρτο για πιάνο. Στα 1878, σε ένα χωριό στη νότια Αυστρία, άρχισε να γράφει ένα κοντσέρτο για βιολί για τον φίλο του τον Γιόαχιμ, το οποίο έπειτα από σημαντικές ανακατατάξεις, όσον αφορά τη δομή του, ολοκληρώθηκε και παίχτηκε το 1879, στη Λειψία, με τον Γιόαχιμ στο βιολί και τον Μπραμς στο πόντιουμ. Η μεγάλη έκταση του έργου ξένισε το κοινό (ωστόσο, και ο Μπετόβεν το είχε πολύ πριν επιχειρήσει αυτό). Ο περίφημος Χανς φον Μπίλοφ είπε χαρακτηριστικά πως ο Μπραμς είχε γράψει ένα βιολί εναντίον του βιολιού. Το κοντσέρτο, όμως, με τη στήριξη του Γιόαχιμ, που το έπαιζε σε κάθε ευκαιρία, καθιερώθηκε ως σταθμός στη φιλολογία του βιολιού, εφάμιλλο του άλλου που συνέθεσε ο Μπετόβεν.

Τα τρία έργα που παίχτηκαν, το ένα καλύτερο από το άλλο, διεκδίκησαν και απέσπασαν το αυθόρμητο, ενθουσιαστικό χειροκρότημα.

Το πρώτο μέρος αναπτύσσεται κλασικά σε φόρμα σονάτας κοντσέρτου. Ο μελωδικός πλούτος του είναι τεράστιος και είναι η ίδια η φύση του χωριού όπου ζούσε όταν το έγραφε. Ήταν τόσες οι μελωδίες, έλεγε, που έπρεπε να προσέχει να μην πέσει πάνω τους. Δική του καντέντσα δεν έγραψε και είναι το τελευταίο μεγάλο κοντσέρτο όπου συμβαίνει αυτό. Ο Μπετόβεν είχε αρχίσει να γράφει τις δικές του καντέντσες. Στο δεύτερο μέρος, μια κυρίαρχη μελωδία με εξάρχον το όμποε. Γρήγορα όμως μπαίνει το βιολί και αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο. Στο τρίτο μέρος-φινάλε, έρχεται ένα ροντό, φωτεινό, ζωηρό, εύθυμο και πνευματώδες, με κάποια ιδέα τσιγγάνικης αίσθησης, τιμής ένεκεν στην ουγγρική καταγωγή του Μπραμς.

Στο βιολί ο Γιαν Μπράτσεκ, ταλαντούχος Τσέχος βιολονίστας, με σπουδές στην Πράγα και στη Βιέννη, συμμετοχές σε μεγάλες ορχήστρες, φεστιβάλ, ρεσιτάλ, στην Ευρώπη και στην Αμερική. Παίζει με το βιολί του Κάρλο Φερνάντο Λαντόλφι (Μιλάνο 1758) που του παραχώρησε ο Πίτερ Μπίνταλφ.

Το Β’ Μέρος της συναυλίας ήταν ολόκληρο αφιερωμένο στον Ζαρατούστρα του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Φρειδερίκου Νίτσε (1844-1900), έτσι όπως μεταμορφώθηκε σε συμφωνικό ποίημα από τον Ρίχαρντ Στράους (1864-1949). Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, λοιπόν, και μέσα από τον Ζαρατούστρα ο Νίτσε πέρασε τις ανατρεπτικές του ιδέες για την υπέρβαση του Ανθρώπου, τον Θάνατο του Θεού. Με τον υπότιτλο «ένα βιβλίο για όλους και για κανέναν», στην αρχή έμοιαζε ότι απευθυνόταν στον κανένα, αλλά τελικά αγαπήθηκε και για το περιεχόμενό του και για τον ποιητικό του οίστρο. Ο Ρίχαρντ Στράους, από τους ύστερους ρομαντικούς συνθέτες, συνέθεσε το συμφωνικό του ποίημα το 1896 και στις 27 Νοεμβρίου του ίδιου έτους το διηύθυνε στη Φραγκφούρτη.

Το έργο αποτελείται από μια Εισαγωγή και οχτώ μέρη, με τίτλους όπως και τα κεφάλαια του βιβλίου: 1. Εισαγωγή-Ανατολή. 2. Για τους οραματιστές του άλλου κόσμου. 3. Για τη μεγάλη επιθυμία. 4. Για τις χαρές και για τα πάθη. 5. Το τραγούδι του τάφου. 6. Για την επιστήμη. 7. Ο αναρρωνύων. 8. Το τραγούδι του χορού. 9. Το τραγούδι του υπνοβάτη.

Πολλοί προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το έργο σε αντιστοιχία με το κείμενο. Ο συνθέτης όμως ήταν σαφής: «Δεν είχα την πρόθεση να γράψω φιλοσοφική μουσική ή να απεικονίσω στη μουσική το μεγάλο έργο του Νίτσε. Ήθελα να εκφράσω με μουσικό τρόπο την εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους […] μέχρι τη νιτσεϊκή ιδέα του Υπερανθρώπου». Ήταν ο δικός του φόρος τιμής στο έργο του ιδιοφυούς Νίτσε Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα.

Ο Στράους, με τα κόρνα και μια φράση από το Γρηγοριανό Μέλος «credo in unum deum», εκφράζει την κατά Νίτσε ψευδή μεταφυσική παρηγορία, ακολουθούν εκρηκτικές ορχηστρικές χειρονομίες για να εκφράσουν τα ανθρώπινα πάθη. Μια φούγκα παραπέμπει στην επιστήμη, ένα βιεννέζικο βαλς παραπέμπει στην αναζήτηση της αλήθειας και της ομορφιάς. Δυο τονικότητες σε ντο μείζονα και σι μείζονα μοιάζουν με την αντιπαράθεση της φύσης με τον άνθρωπο. Μια αιώρηση ανάμεσά τους είναι αμφίσημη και σε αντιπαράθεση με τις θρησκευτικές προφητικές εξαγγελίες του Ζαρατούστρα.

Την ιδιαίτερη αυτή συναυλία διηύθυνε ο αναγνωρισμένος αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, που πέραν των άλλων τίτλων, φέρει και τον τίτλο του ιππότη των Τεχνών και των Γραμμάτων. Η βραδιά ήταν μαγική, η Ορχήστρα, ο σολίστας, ο μαέστρος.


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΜΟΥΣΙΚΗ
Αλίκη Καγιαλόγλου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου»

Η Αλίκη Καγιαλόγλου ανανεώνει τη συνεργασία της με τον Δήμο Αβδελιώδη παρουσιάζοντας εκ νέου την παράσταση, σε δική του σκηνοθεσία, Η θαλασσινή ωδή τουFernando Pessoa και ταfados της εφηβείας μου, το...

ΜΟΥΣΙΚΗ
«Παναγία – Η Μητέρα του Φωτός»: ένα σύγχρονο ορατόριο του Γιώργου Θεοφάνους στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Το Ινστιτούτο «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός», σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, τη Διεύθυνση Πολιτισμού Τουρισμού Δήμου Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.