ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΠΕΤΖΟΛΝΤ
συνέντευξη στον Νίκο Νικολαΐδη
Ο Κρίστιαν Πέτζολντ είναι ο γνωστότερος εκπρόσωπος του κινηματογραφικού κινήματος που ονομάστηκε «Σχολή του Βερολίνου», μιας ομάδας νέων κινηματογραφιστών που τη τελευταία δεκαετία, περίπου με ρεαλιστική διάθεση και στοχαστική οπτική, προσεγγίζουν δραματουργικά, διάφορες πτυχές της γερμανικής κοινωνίας. Το σινεμά του Πέτζολντ, εμπνέεται από ζητήματα κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού και στα σενάρια του συχνά συνεργάζεται ο πρώην καθηγητής του στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Βερολίνου και καταξιωμένος σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ Χαρούν Φαρόκι. Με αφορμή τη νέα ταινία του ΒΑRBARA, που τιμήθηκε το Φεβρουάριο με το βραβείο σκηνοθεσίας στο 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και θα είναι η πρόταση της χώρας του για την επόμενη τελετή των βραβείων Όσκαρ, μιλήσαμε με τον Γερμανό σκηνοθέτη. Πιο ευδιάθετος από τη συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει πριν μερικά χρόνια, αρκετές λεπτομέρειες της οποίας θυμόταν, αλλά στον ίδιο βαθμό φανατικός καπνιστής, όπως ακριβώς και η ηρωίδα της ταινίας που υποδύεται η Νίνα Χος, με την οποία συνεργάζεται για πέμπτη φορά.
Γιατί τώρα, εικοσιτρία χρόνια μετά τη πτώση του τείχους, μιας ταινία για τη διαιρεμένη Γερμανία;
Επειδή είχα την αίσθηση ότι τη δεκαετία του '90 στη Γερμανία, ο κινηματογράφος δεν έδειχνε τίποτα από αυτό που είχε συμβεί, ενώ την ίδια στιγμή προβάλλονταν ξένες παραγωγές κάθε προέλευσης: αμερικανικές, γαλλικές ή δανέζικες. Περίπου το 2000, πράγματα με αληθινό ενδιαφέρον που είχαν αποφευχθεί ή λησμονηθεί, άρχισαν να αναδύονται. Οι Γερμανοί είναι συγκεντρωτικός λαός και για κάποια φρικτά γεγονότα, όπως ο εθνικοσοσιαλισμός για παράδειγμα, πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξει μία ταινία ή ένα βιβλίο ή μια εκπομπή που θα καταφέρει να τα περιγράψει εξ' ολοκλήρου, να τα εξαντλήσει και με αυτόν τον τρόπο να ερμηνευτούν και να καταφέρουν να ξεπεραστούν. Οι τέχνες είναι τα παρακλάδια, όπως συμβαίνει με τις νουβέλες και τα διηγήματα στο χώρο της λογοτεχνίας, για να εξηγηθούν σύνθετα φαινόμενα. Νομίζω και η ταινία μου αποτελεί μια τέτοια διακλάδωση.
Η ιδέα της ταινίας υπήρχε πολύ καιρό στο μυαλό σας;
Ναι, γεννήθηκε το 2001. Τότε γνώρισα την πρωταγωνίστρια Νίνα Χος και γυρίσαμε μαζί την πρώτη μας ταινία. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να αρχίσω να ασχολούμαι συστηματικά και όχι ακαδημαϊκά ή μέσω σεμιναρίων, με το κεφάλαιο Ανατολική Γερμανία. Οι γονείς μου είναι από τη Δύση ή για την ακρίβεια νόμιζα ότι ήταν Δυτικογερμανοί, αλλά στην πραγματικότητα ήταν φυγάδες από την πρώην Ανατολική Γερμανία. Πάντα εγώ και ο αδελφός μου, όσο είμασταν παιδιά, αναρωτιόμασταν γιατί δεν νιώθαμε σαν το σπίτι μας, τη μικρή δυτικογερμανική πόλη που ζούσαμε. Η ηρωίδα της ταινίας παραλίγο να ήταν φυγάς όπως και οι γονείς μου. Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος πώς είναι να δραπετεύεις από μία χώρα σε μία άλλη που έχει κοινή γλώσσα και ιστορία με τη δική σου, οι άνθρωποι έχουν τα ίδια ονόματα, ωστόσο είναι τόσο διαφορετικοί και δεν μπορείς ποτέ να επιστρέψεις πίσω. Ο διχασμός της Μπάρμπαρα, αντικατοπτρίζει το διχασμό μιας ολόκληρης χώρας.
Για την ηρωίδα σας ο έρωτας και η ανάγκη για ελευθερία είναι δύο αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα;
Την εποχή που άρχιζα να επεξεργάζομαι στο μυαλό μου τη βασική ιδέα της ιστορίας, γύριζα μια άλλη ταινία που είχε ως θέμα τη ζωή δύο τρομοκρατών (DIE INNERE SICHERHEIT του 2000), κατά πόσο τα πρόσωπα αυτά θα μπορούν να έχουν ιδιωτική ζωή, να ερωτεύονται, να δημιουργούν οικογένεια. Όταν κάποιος, όπως η Μπάρμπαρα, πάρει την απόφαση να εγκαταλείψει τη χώρα του, θα πρέπει να έχει σκληρύνει γιατί θα αλλάξει ξαφνικά πορεία. Γι’ αυτό εκείνη εμφανίζεται με αυτή την ψυχρότητα και την έπαρση σε όλο το φιλμ, επειδή στη συγκεκριμένη φάση της ζωής της, δεν υπάρχουν περιθώρια για αισθήματα, έρωτα ή σκέψεις να αποκτήσει παιδιά. Είναι εύκολο να επιθυμείς να αποδράσεις από μία χώρα στην οποία καταπατούνται τα ατομικά σου δικαιώματα και σε υποβάλλουν συνεχώς σε εξευτελιστική σωματική έρευνα. Ταυτόχρονα γίνεται δύσκολο να την εγκαταλείψεις, αφού είναι λίκνο των αισθήσεων, ο τόπος που προσλαμβάνεις όλες αυτές τις οικείες και αγαπημένες μυρωδιές της φύσης και το κυριότερο τα παιδιά αρχίζουν να θέτουν κάποια ερωτήματα στους μεγαλύτερους.
Όπως και στην ταινία σας ΥΕLLA, το όνομα της ηρωίδας δίνει τον τίτλο στο φιλμ. Θα θέλατε να μείνει στη σκέψη του θεατή και ως το πορτραίτο μιας γυναίκας;
Δεν μου αρέσουν οι προγραμματικοί τίτλοι. Θεωρώ ότι όταν μια ταινία έχει το όνομα ενός προσώπου, δημιουργείται μία ένταση. Είναι σαν να συναντάς κάποιον έπειτα από είκοσι χρόνια και σε ρωτάει, για παράδειγμα «Θυμάσαι τη Σουζάνα;». Αυτόματα το όνομα αυτό, παραπέμπει σε ένα πρόσωπο, αποκτά έναν πλούτο και μία ανάμνηση. Με αυτή τη λογική προσπαθώ να κάνω και τις ταινίες μου.
Με την παγκόσμια οικονομική κρίση να απειλεί ακόμη και τα θεμέλια της δημοκρατίας στη σημερινή της μορφή, είναι πιο επιτακτική η ανάγκη για πολιτικό σινεμά;
Την εποχή των κρίσεων υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για κωμωδίες. Ήμουν θαυμαστής της αμερικανικής τηλεοπτικής σειράς WIRE, που τη χαρακτήριζε μια σπουδαία πολιτική ανάλυση αν και δεν φτιάχτηκε με τέτοιες προθέσεις. Ο δημιουργός της Ντέιβιντ Σάιμον, έκανε επιτόπια έρευνα στους κόλπους της αστυνομίας επί ένα χρόνο, είδε να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του όλες οι κοινωνικές συγκρούσεις, όπως και τις συνέπειες της αποβιομηχάνισης και της ανεργίας. Αν έκανα μια ταινία για ένα ζευγάρι, που γνωρίζεται ας πούμε σε μια πολιτική διαδήλωση, αυτή θα ήταν μία κακή ταινία. Γίνονται πολλές ταινίες με αφορμή τη κρίση και οι περισσότερες είναι φρικτές.
Θεωρείτε τη βράβευση σας στη φετινή Μπερλινάλε, μία αναγνώριση του συνολικού σας έργου;
Δεν ξέρω αν τα μέλη της κριτικής επιτροπής είχαν δει και τις προηγούμενες ταινίες μου και δεν τόλμησα να τους ρωτήσω.
Η ταινία σας θα είναι η επίσημη υποψηφιότητα της Γερμανίας, για τη κατηγορία του Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας στην επόμενη, 85η απομονή των βραβείων. Είναι ένας θεσμός που τον έχετε σε εκτίμηση;
Για να είμαι ειλικρινής ούτε καν θυμάμαι τη τελευταία τελετή των Όσκαρ. Διαπίστωσα όμως, ότι από τη στιγμή που αναγγέλθηκε η υποψηφιότητα της ταινίας μου έχω, πολύ περισσότερους φίλους.
