«Ζωή είναι η μνήμη του πόνου μας», μου είχε πει κάποτε η αλησμόνητη συγγραφέας Μαργαρίτα Καραπάνου κι αυτή η φράση με είχε συγκινήσει βαθύτατα για τη μεγάλη αλήθεια της. Αφού είμαστε ό,τι ζήσαμε, ό,τι ζούμε κι ό,τι θα ζήσουμε. Κι ακόμη, ό,τι μας κληροδότησαν οι δικοί μας άνθρωποι κι έχει περάσει στην ψυχή μας, στο σώμα μας, κι άλλοτε μας στοιχειώνει κι άλλοτε σαν αύρα ευεργετική θροΐζει μέσα μας, ακόμη και κείνο που αγνοούμε.

Ο τόπος, ο πόνος και η μνήμη, σκέφτομαι, είναι μεταξύ τους τόσο δεμένα που, σχεδόν πάντα, ό,τι ανθίζει στις καρδιές των ανθρώπων έχει τη ρίζα του σ’ αυτά τα τρία. Κάθε τόπος έχει κι έναν πόνο και κάθε πόνος μένει ζωντανός χάρη στη μνήμη, αυτή τη μεγάλη πατρίδα που μας προεκτείνει ως την αιωνιότητα.

Το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας δεν το είχα ακουστά. Το γνώρισα βλέποντας το ντοκιμαντέρ του δημοσιογράφου Βαγγέλη Πλάκα. Ο τίτλος του γεμάτος δύναμη και φως και ελπίδα: Το χωριό που νίκησε τον θάνατο (2015). Πώς μπορεί, αλήθεια, να νικηθεί αυτός ο αιώνιος τρυγητής των ανθρώπινων ονείρων; Πώς μπορεί να τιθασευτεί το μαύρο άτι του, που καλπάζει σκορπίζοντας στον κόσμο το μαύρο της αβύσσου;

Κι όμως, το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας, τόπος καταγωγής του Βαγγέλη Πλάκα, το κατόρθωσε. Κατόρθωσε με τη δύναμη των κατοίκων του να αναδυθεί μέσα από τα ερείπια που δημιούργησε μία τεράστια κατολίσθηση, θάβοντας σχεδόν όλο το χωριό κάτω από όγκους χωμάτων.

Η έρευνά τους διεισδυτική σε όλα τα πεδία, αποκαλυπτική και κυρίως εξομολογητική για όλα εκείνα που γεννιούνται, όταν οι ρωγμές διαλύουν τις ζωές των ανθρώπων.

Ήταν 23 Ιανουαρίου του 1963. Δεκατρείς κάτοικοι βρήκαν οικτρό θάνατο, τι ειρωνεία, από τα χώματα του όρους Χελιδών που έσκεπε το Μικρό Χωριό. Το χελιδόνι είναι το πουλί που φέρνει την άνοιξη, τη ζωή, και τώρα το όρος Χελιδών έφερε την καταστροφή, τον πόνο, την απελπισία και τον πανικό.

Το ντοκιμαντέρ του Βαγγέλη Πλάκα, σε σκηνοθεσία του Νίκου Μεζερίδη, είναι ένας ύμνος στην ομορφιά της ζωής. Ένας ύμνος για εκείνο που μπορεί να γεννήσει ο άνθρωπος, ακόμη κι όταν το μαύρο του θανάτου τον σφιχταγκαλιάζει και του αφαιρεί τη ζωή και τη βεβαιότητα ότι είναι πάντα νικητής.

Η κατολίσθηση χάραξε βαθιά τις ζωές αυτών που επέζησαν. Το κακό βάρυνε τις μέρες τους και η απελπισία μοίρασε απλόχερα την αβεβαιότητα για το αύριο. Σκέφτομαι, μπορεί άραγε ένα κακό να μας αλλάξει; Μπορεί να μας μεταμορφώσει και να κινητοποιήσει μέσα μας άγνωστες δυνάμεις; Η ταινία του Βαγγέλη Πλάκα μάς λέει ότι μπορεί. Τα ντοκουμέντα της εποχής, οι μαρτυρίες των επιζώντων, τα δημοσιεύματα του Τύπου, τα έγγραφα των αρμόδιων θεσμών, αποκαλύπτουν ότι μέσα από την πρωτοφανή καταστροφή γεννήθηκε μία μεγάλη πίστη για τη ζωή και το μέλλον. Κάτοικοι και φορείς πάλεψαν με όλες τους τις δυνάμεις και κατόρθωσαν να ξαναστήσουν τα σπίτια και το βιος τους, και το Μικρό Χωριό να συνεχίσει τη ζωή του μαθαίνοντας από τον πόνο της κατολίσθησης.

Λένε ότι και τα αηδόνια των γύρω βουνών συμμετείχαν στο βαρύ πένθος για πολύ χρόνο και μόνο όταν ακούστηκαν και πάλι παιδικές φωνές στη μεγάλη πλατεία του χωριού, άρχισαν να λαλούν και να υμνούν τη χαρά της ζωής. Ομολογουμένως, ο Βαγγέλης Πλάκας και ο Νίκος Μεζερίδης δημιούργησαν μία ταινία βαθιάς ευαισθησίας. Η έρευνά τους διεισδυτική σε όλα τα πεδία, αποκαλυπτική και κυρίως εξομολογητική για όλα εκείνα που γεννιούνται, όταν οι ρωγμές διαλύουν τις ζωές των ανθρώπων.

Το Μικρό Χωριό και το τραγικό συμβάν της κατολίσθησης, ιδιαίτερα σήμερα που διανύουμε την εποχή της πανδημίας του κορονοϊού, είναι ένα φωτεινό παράδειγμα αντίστασης και θάρρους και ελπίδας ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και, απέναντι στον θάνατο, να στήσουμε τον χορό της νίκης και του φωτός.

Twitter