«Τα 700 ονόματα του Θεού» του Μάριου Σπηλιόπουλου στο Γιαλί Τζαμί στα Χανιά
Μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου θα διαρκέσει η βίντεο-ηχητική εγκατάσταση του σημαντικού εικαστικού Μάριου Σπηλιόπουλου «Τα 700 ονόματα του Θεού» στο Γιαλί Τζαμί στα Χανιά.
Η κεντρική ιδέα του έργου προέρχεται από τις 700 προσφωνήσεις προς τον Θεό που συνέλεξε από το σύνολο της ελληνικής γραμματολογίας ο αυτοκράτορας της Νικαίας Θεόδωρος Β΄ Δούκας Λάσκαρις, το 1254.
Στην πρωταρχική του μορφή, το έργο εκτέθηκε το 2002 στο ΕΜΣΤ, στο πλαίσιο της έκθεσης «Θεολογίες, Σύνοψις 2», μαζί με τα έργα άλλων σημαντικών καλλιτεχνών, όπως ο Bill Viola, η Shirin Neshat, η Ghada Amer, η Marico Mori, η Maaria Wirkala, ο Jalal Toufic κ.ά.
Στη σημερινή του μορφή ο πυρήνας του έργου έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά, ώστε να προσαρμοστεί στο χώρο του μνημείου.
Τα εκατοντάδες ζευγάρια μεταχειρισμένα παπούτσια που έφεραν οι κάτοικοι της πόλης –ύστερα από κάλεσμα της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων– είναι τοποθετημένα στο δάπεδο του μνημείου, σαν ένα άυλο πλήθος ανθρώπων που περπατάει αργά προς τη βιντεοσκοπημένη θάλασσα με το ανάστροφο κύμα, η οποία καλύπτει σχεδόν όλο τον ανατολικό τοίχο.
Στον προθάλαμο δεσπόζουν τα 700 ονόματα του Θεού τυπωμένα με μπλε χρώμα, μέσα σε μια αψιδωτή εσοχή, ενώ το πάτωμα είναι καλυμμένο από άμμο, με ζευγάρια παπούτσια να χάνονται μέσα στην αψίδα με τα ονόματα, σαν να θέλουν να ενωθούν με το πλήθος που υπάρχει στον πίσω από τη γραφή χώρο.
Ο Μάριος Σπηλιόπουλος, με αυτήν τη μνημειακή εγκατάστασή του στο Γιαλί Τζαμί, δημιουργεί μια αρχετυπική εκκλησία-ναό, με ανθεκτική πρώτη ύλη τις λέξεις που εκφωνούνται και γράφονται. Το έργο καλεί το θεατή να συμμετάσχει σε μια μυστηριακή μέθεξη, που απαιτεί από αυτόν να το προσεγγίσει με σιωπή, για να ακούσει τους ήχους του και τις φωνές της ιστορίας μέσα του. Απαιτεί ακόμα ορθοστασία ψυχής, για να νιώσει την εμπειρία «της ανύψωσης προς την ύπαρξη», το «εντός του εντός» που προτρέπει ο Martin Heidegger.
Ο Μάριος Σπηλιόπουλος σημειώνει: «Βάρκες ξεφορτώνουν καθημερινά ανθρώπους στις παραλίες. Σωσίβια και παπούτσια ξεβράζει η θάλασσα, μαζί και σώματα μικρών παιδιών. Εδώ η σκέψη σιγεί, η τέχνη φαίνεται πολύ μικρή για να μιλήσει. Η Ευρώπη κοιτά εμβρόντητη, ενώ ο ISIS ανατινάζει την Παλμύρα εν ονόματι του Ισλάμ, πληγώνοντας θανάσιμα κάθε έννοια ανθρωπισμού.
Το Τζαμί του Κιουτσούκ Χασάν ή Γιαλί Τζαμί χτίστηκε το 1645-48 από Αρμένιο αρχιτέκτονα, ως το πρώτο μνημείο του Ισλάμ μετά την κατάκτηση της μέχρι τότε χριστιανικής πόλης των Χανίων. Ένα ισλαμικό μνημείο, ένας τόπος λατρείας του Θεού, που δέχτηκε τις γονυκλισίες χιλιάδων ανθρώπων που ζητούσαν παρηγοριά ή βοήθεια. Ένας λατρευτικός τόπος που το πέρασμα του χρόνου τον μετέτρεψε σε αρχαιολογικό χώρο-μνημείο. Στο Γιαλί Τζαμί πρέπει να ακουστούν πάλι οι προσευχές των ανθρώπων, σκέφτηκα.... Υπερβαίνοντας τη διαφορά των θρησκειών».
«Κατασκευάζω μία αρχετυπική εκκλησία, με ανθεκτική πρώτη ύλη την ονοματοθεσία – τα Θεωνύμια–, τα 700 ονόματα του Θεού που συνάθροισε από το σύνολο της ελληνικής γραμματολογίας ο αυτοκράτορας της Νικαίας Θεόδωρος Β΄ Δούκας Λάσκαρις το 1254. Η θάλασσα στον τοίχο απέναντι απ’ την είσοδο με το ανάστροφο κύμα ρουφάει τα χρησιμοποιημένα παπούτσια των κατοίκων της πόλης, ενώ το αναμμένο καντήλι στο κέντρο της καλεί τους θεατές στα πίσω από την οθόνη “επέκεινα”. Τα βασανισμένα αυτά παπούτσια στο δάπεδο είναι τα χειροποίητα ίχνη του πεπερασμένου και του φθαρτού στην αιωνιότητα...» επισημαίνει ο καλλιτέχνης.
Η έκθεση διοργανώνεται με τη συνεργασία του Δήμου Χανίων, της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων και του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Χανίων. Την επιμέλεια ανέλαβε ο Γιώργος Αυγέρος ενώ την επεξεργασία της εικόνας και του ήχου η Ι.Ε.Μ.Α. - Κ.Μόσχος.
