ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΕΡΟΥΤΣΟΥ
συνέντευξη στη Βασιλική Φατούρου
Με αφορμή την έκθεση ζωγραφικής της, «Εικόνες Δεκεμβρίου», στον Πολυχώρο Μεταίχμιο, μιλήσαμε με την Κατερίνα Βερούτσου, μία από τις σημαντικές Ελληνίδες εικονογράφους παιδικών βιβλίων, η οποία έχει ασχοληθεί επαγγελματικά με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία και τη σκηνογραφία για την τηλεόραση και το θέατρο.
Ποια θυμάσαι να είναι η πρώτη σου επαφή με τη ζωγραφική;
Δεν ξέρω ακριβώς πότε συνέβη αυτό. Αυτό που θυμάμαι από πολύ μικρή ηλικία είναι πως ένιωθα μεγάλη ευχαρίστηση και ηρεμία όταν ζωγράφιζα, χωρίς να μ’ ενδιαφέρει το αποτέλεσμα. Ήταν οι μυρωδιές και οι υφές των χρωμάτων που αγαπούσα. Ήταν το μόνο πράγμα που ήθελα να κάνω.
Τελειώνοντας τις σπουδές στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ, τι ήταν εκείνο που σε έσπρωξε στο μονοπάτι της παιδικής εικονογράφησης;
Η εικονογράφηση ήταν μέσα στο μυαλό μου πάντα, γιατί από παιδί χανόμουν μέσα στα εικονογραφημένα βιβλία. Ποτέ δεν είχα σκεφτεί όμως τον εαυτό μου σαν επαγγελματία εικονογράφο. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα για να μείνω, έτυχαν μια σειρά από γεγονότα τα οποία με έσπρωξαν στην εικονογράφηση των πρώτων μου βιβλίων σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιήσω. Γι’ αυτό νομίζω πως άργησα να βρω τον εικαστικό μου δρόμο στην εικονογράφηση.
Πόσο σημαντικό ρόλο πιστεύεις ότι παίζουν οι εικόνες σε ένα βιβλίο; Έχουν τη δύναμη να απογειώσουν ή να μετριάσουν τη μαγεία μιας ιστορίας ανάλογα με την ποιότητά τους;
Έτσι κι αλλιώς η εικόνα έχει μεγάλη δύναμη – οι εικόνες μέσα σ’ ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Ένα μέτριο κείμενο μπορεί να απογειωθεί από μια καλή εικονογράφηση και, αντίθετα, μια πολύ καλή ιστορία μπορεί να αποδυναμωθεί από μια κακή εικονογράφηση. Το ζητούμενο είναι να αλληλοσυμπληρώνονται οι δύο τέχνες σε ένα σύνολο. Η εικόνα μπορεί να αναδείξει την ιστορία με μαγικό τρόπο. Είμαι της γνώμης πως αυτό δεν μπορεί να γίνει κυριολεκτώντας. Προτιμώ να υπάρχουν μόνο αναφορές, ή πράγματα που μπορούν να συμπληρωθούν από τη φαντασία του αναγνώστη.
Πώς επιδρά η εικονογράφηση στην παιδική ψυχολογία και αντίληψη των πραγμάτων;
Αν σκεφτεί κανείς ότι τα πρώτα –πολύ σημαντικά– ερεθίσματα που δέχεται ένα μικρό παιδί είναι οπτικά, είναι σαφές ότι οι εικόνες σε ένα βιβλίο επιδρούν άμεσα στην παιδική ψυχολογία και τη γενικότερη αντίληψη της πραγματικότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι για να είναι κατανοητές αυτές οι εικόνες από ένα παιδί, πρέπει να είναι απλοϊκές. Πάντα πίστευα πως τα παιδιά έχουν την ικανότητα να επεξεργάζονται περισσότερο σύνθετες έννοιες απ’ ό,τι πιστεύουν οι μεγάλοι. Μια τρέχουσα αντίληψη σε επίπεδο αισθητικής είναι το ότι στα παιδιά αρέσουν τα δυνατά, ζωηρά χρώματα. Η δική μου άποψη είναι πως δεν θα πρέπει να περιοριζόμαστε σε στερεότυπα. Όπως και να έχει, ζούμε στην εποχή της εικόνας. Επικρατεί γύρω μας μια χαοτική πληθώρα ερεθισμάτων. Η προσωπική γραφή του κάθε δημιουργού αφήνει τα δικά της αποτυπώματα και το παιδί είναι σε θέση να τα κρίνει και, τελικά, να τα δεχτεί ή να τα απορρίψει.
Τι συναισθήματα σου προκαλεί η σκέψη ότι οι ζωγραφιές σου επιδρούν σε παιδικά μυαλά; Ευθύνης, άγχους ή απελευθέρωσης;
Δεν θα έλεγα ότι έχω άγχος ή αγωνία για το τι θα προκαλέσουν οι ζωγραφιές μου σε ένα παιδί. Από την επαφή που έχω με παιδιά μέχρι στιγμής, μπορώ να διακρίνω ότι –αν μη τι άλλο– η ζωγραφική μου τους προκαλεί ερωτήματα. Αυτό για μένα είναι πολύ ευχάριστο, γιατί το κύριο ζητούμενο στην εικονογράφηση παιδικού βιβλίου είναι να μπορεί να ερεθίσει την παιδική φαντασία. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν αναπαράγω κυριολεκτικά αυτό που περιγράφει το κείμενο – είναι καλό να αφήνεις πορτούλες για να μπει μέσα το παιδί και να ψάξει από μόνο του κάποια νοήματα. Δεν μου αρέσει καθόλου η αναπαραγωγή προφανών μηνυμάτων και στείρων διδακτικών κειμένων.
Ποια είναι η πηγή της έμπνευσής σου όταν καταπιάνεσαι με τη ζωγραφική;
Την εικονογράφηση ορίζουν κανόνες και συγκεκριμένοι περιορισμοί, μέσα στους οποίους προσπαθώ να κινηθώ όσο πιο ελεύθερα γίνεται. Στη ζωγραφική τα πλαίσια και οι ορισμοί είναι πιο ανοιχτά όμως αυτό είναι κάτι εξίσου δύσκολο, όταν κάθε μέρα κινούμαι μέσα στις προδιαγραφές της εικονογράφησης. Η ζωγραφική αποτελεί μια πολύ δύσκολη άσκηση ελευθερίας για μένα. Την πορεία της δεν την ορίζουν κάποια συγκεκριμένα στοιχεία αλλά τα υλικά τα οποία με οδηγούν –αρχικά, τυχαία πολλές φορές– κάπου.
Ποιες είναι οι αγαπημένες σου τεχνικές και γιατί;
Αυτό που γενικότερα μ’ ενδιαφέρει πολύ είναι η αλλαγή και η ανανέωση. Τόσο στη ζωγραφική όσο και στην εικονογράφηση πειραματίζομαι πολύ με διαφορετικά μεταξύ τους υλικά. Αφήνω εκείνα να με οδηγήσουν και, όταν προκύπτει κάτι νέο και ανεξέλεγκτο που θα πρέπει να ορίσω –ούτως ώστε να μπορεί να σταθεί σαν μια εικαστική σύνθεση και να διαβαστεί από τον θεατή–, με ευχαριστεί πολύ.
Τα έργα σου έχουν έντονο προσωπικό χαρακτήρα. Τι όνομα θα έδινες στη ζωγραφική σου;
Θα έλεγα ότι πρωτίστως μ’ ενδιαφέρουν οι ανθρώπινες καταστάσεις. Το κίνητρό μου είναι να τις παρατηρώ από κοντά και να τις «ψαχουλεύω». Γενικά δεν μ’ ενδιαφέρει να φτιάξω έναν ορισμό για τη ζωγραφική μου. Είναι αυθόρμητη και αρκετά συγκεχυμένη και δεν θα ήθελα να την ονοματίσω.
Πες μας λίγα λόγια για την έκθεση ζωγραφικής «Εικόνες Δεκεμβρίου»: Τι σημαίνει ο Δεκέμβρης εικαστικά για εσένα;
Το όνομα της έκθεσης «Εικόνες Δεκεμβρίου» προέκυψε από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των έργων που θα εκτεθούν εκεί δημιουργήθηκαν τον Δεκέμβρη, κάποιες στιγμές που ήταν ανάγκη για μένα να εκφραστώ. Αυτές οι στιγμές ήταν συναισθηματικά φορτισμένες, ενώ το κοινό στοιχείο μεταξύ των ζωγραφικών έργων και της εικονογράφησης είναι η διάθεση πειραματισμού και της χρήσης διάφορων τεχνικών.
Ποιο έργο ξεχωρίζεις ως το πρωταγωνιστικό της έκθεσης; Τι μήνυμα επιθυμείς να αναδείξεις μέσα από τις εικόνες του;
Το «The Crow», το έργο που εμφανίζεται στην αφίσα της έκθεσης, αποτελεί για μένα συνδετικό κρίκο μεταξύ της εικονογράφησης και της ζωγραφικής στην πορεία της έκθεσης. Εικονογραφεί κάτι συγκεκριμένο, τεχνικά και θεματολογικά όμως με έσπρωξε προς την κατεύθυνση της ζωγραφικής.
Το βλέμμα των προσώπων στα έργα σου είναι ιδιαίτερα εκφραστικό. Ποια συναισθήματα θες να εμφυσήσεις στους θεατές τους;
Η ανθρώπινη φιγούρα με κινητοποιούσε πάντα. Το ίδιο και το ανθρώπινο πρόσωπο. Με ενδιαφέρει το παράλογο και το παράδοξο των ανθρώπινων καταστάσεων. Ξεκινάω από μια αίσθηση ή πολύ συχνά από μια φευγαλέα ματιά που μπορεί να συγκρατήσω στο μυαλό μου. Μου αρέσει πολύ να ζωγραφίζω τα μάτια των ανθρώπων.
Θα μπορούσες να πεις πως το σύνολο της έκθεσης παραπέμπει σε ένα συνδυασμό των τεχνών με τις οποίες ασχολείσαι, όπως είναι η φωτογραφία και η σκηνογραφία;
Φαντάζομαι πως όλα έχουν μια σχέση μεταξύ τους, μια συνάφεια. Πολλές από τις φιγούρες τις είχα στο μυαλό μου σαν φωτογραφίες στο κενό.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;
Τα επόμενα σχέδιά μου είναι τόσο συγκεκριμένα, όσο ταυτόχρονα και ρευστά. Θα συνεχίσω να εικονογραφώ παιδικά βιβλία, όμως θα ήθελα να κάνω μια περισσότερο αυστηρή επιλογή όσον αφορά τα κείμενα. Παράλληλα, θέλω να δώσω περισσότερο χρόνο στη ζωγραφική για μένα. Είναι μια ανάγκη που δεν παίρνει άλλη αναβολή. Ευτυχώς υπάρχουν κάποιες ενδιαφέρουσες προτάσεις συνεργασίας. Θα δείξει ο χρόνος όμως – αντιλαμβάνομαι την πραγματικότητα που με περιβάλλει σαν κινούμενη άμμο.
Η δημιουργός γεννήθηκε στην Πάτρα και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ και στο Μόντρεαλ του Καναδά. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ και από το 1982 ζει μόνιμα στην Ελλάδα, εργαζόμενη ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων. Έχει συνεργαστεί με πολλούς εκδοτικούς οίκους και έχει στο ενεργητικό της περισσότερα από 85 βιβλία. Το 2009 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Μπορείτε να επισκεφθείτε την έκθεση «Εικόνες Δεκεμβρίου» από τις 13 Οκτωβρίου έως τις 17 Νοεμβρίου 2012, καθημερινά 9:00-21:00 και Σάββατο 9:00-15:00, στον Πολυχώρο Μεταίχμιο, Ιπποκράτους 118, Αθήνα.
Δημιουργίες της Κατερίνας Βερούτσου
(Πατήστε πάνω στην εικόνα για μεγέθυνση)
