ΝΑΝΤΙΜ ΚΑΡΑΜ συνέντευξη στην Κέλλυ Αθανασιάδου

Για όγδοη συνεχή χρονιά το Ντουμπάι πρωταγωνιστεί στις εικαστικές εξελίξεις της Μέσης Ανατολής διοργανώνοντας το φετινό Art Dubai, που εγκαινιάστηκε επίσημα για το κοινό την Τετάρτη 19 Μαρτίου στο Ξενοδοχείο Mina A' Salam. Τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης έκανε ο πρίγκιπας Χαμντάν Μπιν Μοχάμεντ Αλ Μακτούμ, γιός του Σεΐχη του Ντουμπάι και διάδοχος του θρόνου. Και φέτος η προσέλευση των θεατών ήταν μεγάλη, φτάνοντας τους 40.000 επισκέπτες απ' όλο τον κόσμο. Το Art Dubai είναι πλέον θεσμός για τα εικαστικά δρώμενα της αραβικής περιοχής, χωρίς ωστόσο να προωθούνται αποκλειστικώς Άραβες καλλιτέχνες. Πρόκειται για μια πολυεθνική συνάντηση τέχνης με σαφέστατο εμπορικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. 85 γκαλερί –εκ των οποίων δύο ελληνικές– από 34 χώρες συναντήθηκαν για τέσσερις ημέρες στο βασικό εικαστικό γεγονός της Μέσης Ανατολής. Φέτος, πρώτη χρονιά, εκτός από το κύριο κομμάτι της έκθεσης όπου παρουσιάζεται σύγχρονη τέχνη, λειτούργησε παράλληλα και τμήμα μοντέρνας τέχνης. Καλλιτέχνες, επιμελητές, ιστορικοί, συλλέκτες και επενδυτές παρακολουθούν την έκθεση και τα παράλληλα δρώμενά της –Global Art Forum– και γνωρίζονται μεταξύ τους σε ένα πολύ φιλόξενο περιβάλλον. Στο φετινό Art συναντήσαμε τον διεθνούς φήμης Λιβανέζο αρχιτέκτονα και γλύπτη Ναντίμ Καράμ, ο οποίος δραστηριοποιείται παγκοσμίως σε δημόσια project αστικού ενδιαφέροντος.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο diastixo.gr, o Ναντίμ Καράμ μάς μίλησε για την προσπάθειά του να δημιουργεί μια κατάσταση ονείρου μες στο αστικό τοπίο, όπου τοποθετεί τα έργα του:

Είμαι ένας αρχιτέκτονας που παράγει κυρίως τέχνη. Μου αρέσει να δουλεύω μέσα στην πόλη και να διαμορφώνω το αστικό τοπίο. Θέλω να εκφράζω καταστάσεις χαράς και ευτυχίας και ο σχεδιασμός ενός απλού κτιρίου δεν μου δίνει αυτή τη δυνατότητα. Μέσα από τα γλυπτά μπορείς να δημιουργήσεις μια ιστορία για μια πόλη. Ένα σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της.

Σας ενδιαφέρει δηλαδή να δημιουργείτε μια ιστορία στην οποία να εμπλέκεται άμεσα ο θεατής σας;

Ναι, ακριβώς αυτό. Στην αραβική περιοχή, η έλλειψη ιστορίας δημιουργεί ισχυρούς συμβολισμούς οι οποίοι ενισχύουν τον φανατισμό. Θεωρώ πως ο διαχωρισμός των συμβολισμών σε μικρότερες ιστορίες ονείρου δημιουργεί μια πιο δημοκρατική αντίληψη. Μια πόλη μπορεί να ονειρευτεί μέσα από δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι ένας πόλεμος ή μια βαθειά οικονομική κρίση. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι σκοπός της δικής μου τοποθέτησης να κάνω την πόλη να ονειρεύεται.

Ποιος είναι, λοιπόν, για εσάς ο ρόλος της τέχνης στον δημόσιο χώρο;

Ολοένα και πιο σημαντικός. Ακόμη και οι κυβερνήσεις έχουν αρχίσει να το αντιλαμβάνονται. Η δημιουργία ερωτήσεων, η φρεσκάδα των χρωμάτων και των σχημάτων και, φυσικά, η αντιπαραβολή του θεατή με το έργο τον βοηθούν να αλλάξει για λίγο τη σκέψη του σε σχέση με την καθημερινότητα που βιώνει. Είναι σαν παιχνίδι ενηλίκων.

Κατά συνέπεια, ως καλλιτέχνης, σας ενδιαφέρει η διαλεκτική επικοινωνία του θεατή με το έργο σας ή απλώς η δική σας δημιουργική έκφραση και τοποθέτηση;

Η επικοινωνία δεν είναι άμεση, είναι έμμεση, διότι όταν δημιουργείς ένα δημόσιο έργο επικοινωνείς αυτόματα και ένα μήνυμα. Το πιο ενδιαφέρον για εμένα είναι όταν ο θεατής αντιλαμβάνεται κάτι διαφορετικό από αυτό που εγώ αρχικώς είχα στο μυαλό μου. Ένα αστικό project βασίζεται στην επικοινωνία από το πολύ αρχικό του στάδιο, όταν έχεις να αντιμετωπίσεις τη γραφειοκρατία και όλες τις αρνήσεις για την υλοποίησή του. Αλλά όταν τελικά το έργο ολοκληρώνεται και είναι εκεί, έχεις την ικανοποίηση πως ήδη έχεις επικοινωνήσει το όραμά σου σε έναν κύκλο τοπικών φορέων και υπευθύνων. Έχεις ολοκληρώσει ήδη μια διαδικασία επικοινωνίας με σημείο αναφοράς το έργο σου.

Έχετε αναπτύξει μεγάλα αστικά project σε διάφορα μέρη του κόσμου, Βηρυτό, Πράγα, Λονδίνο, Τόκιο, Μελβούρνη, Σαν Φρανσίσκο και συνεχίζετε με έργα σε εξέλιξη όπως το «The Cloud» που σχεδιάζετε για το Ντουμπάι, όπου δημιουργείτε έναν κήπο 20 στρεμμάτων μέσα σε ένα τεχνητό σύννεφο 300 μέτρα από το έδαφος! Ποια ακριβώς η σχέση και η εμπλοκή σας στο Art Dubai;

Συμμετέχω στον θεσμό από την πρώτη χρονιά, εδώ και οκτώ χρόνια. Παρακολουθώ την εξέλιξή του και παρουσιάζω κάθε φορά τη δουλειά μου. Το Art Dubai είναι το πιο σημαντικό εικαστικό γεγονός της Μέσης Ανατολής και διευρύνει τη φήμη του με πολύ γρήγορο ρυθμό. Είναι αμιγώς εμπορικό δρώμενο και οι πωλήσεις είναι εξασφαλισμένες. Σε σχέση με το «The Cloud» προσπαθώ να δημιουργήσω μια μικρή όαση ανάμεσα στους ουρανοξύστες φέρνοντάς τη στο ίδιο ύψος με αυτούς. Ελπίζω ότι όλα θα πάνε καλά και θα είναι έτοιμο για την έκθεση Dubai Expo 2020.

Τι ρόλο παίζουν τα βραβεία και η διεθνής αναγνώριση στη δουλειά και στην τέχνη σας;

Δεν ξέρω! Και χωρίς αυτά θα συνέχιζα να κάνω ό,τι κάνω. Το έκανα επί 15-20 χρόνια και δεν έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο με τον οποίο σκέφτομαι και δημιουργώ. Ίσως είναι πιο εύκολες οι διαδικασίες πλέον. Αλλά μόνο αυτό. Το πρακτικό κομμάτι, δηλαδή, στο οποίο ανταποκρίνεται το σύστημα. Πλέον δεν κάνω αιτήσεις, με καλούν και πάω!

Έχετε να προτείνετε κάτι στους Έλληνες καλλιτέχνες που θέλουν να αναλάβουν δράση και να ασχοληθούν με αστικά project στην Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει καμία δυνατότητα κρατικής χρηματοδότησης; Φαντάζομαι γνωρίζετε για την οικονομική κρίση που διέρχεται η Ελλάδα;

Ναι, γνωρίζω κάποια πράγματα για την κατάσταση στη χώρα σας. Καταλαβαίνω πως σε μια οικονομική ύφεση οι τοπικοί χορηγοί δεν έχουν τη δυνατότητα, ενώ οι διεθνείς δεν έχουν τη διάθεση να επενδύσουν. Όμως στην τέχνη δεν είναι πάντα τα χρήματα το ζητούμενο ή το μεγάλο πρόβλημα, αν θέλετε. Θα σας πω το εξής: το 2006 υπήρξα πρόσφυγας, εγκαταλείποντας μαζί με την οικογένειά μου τη Βηρυτό. Μαζί μου είχα ένα μπλοκ σχεδίων. Ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω. Να σχεδιάζω και να ονειρεύομαι μεγάλα αστικά έργα. Φανταστείτε την εικόνα να πρέπει να αντιμετωπίσω τη ζωή μου σε συνθήκες πολύ δύσκολες για εμένα και τα παιδιά μου και εγώ να είμαι ικανοποιημένος με τη δυνατότητα που μου έδινε αυτό το μπλοκ να καταγράφω τις ιδέες μου και να σχεδιάζω τα έργα μου για όταν θα είχα τη δυνατότητα να τα πραγματοποιήσω. Το θέμα είναι η επιμονή. Ο τρόπος βρίσκεται. Πρέπει να είσαι έτοιμος για όταν έρθει η ευκαιρία να δράσεις. Πάντα υπάρχει ευκαιρία.

Σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτηση.

Εγώ σας ευχαριστώ.

(Φωτογραφίες: Κέλλυ Αθανασιάδου)