Ο Τζάστιν Τόρρες γεννήθηκε το 1980 στα βόρεια της Πολιτείας της Νέας Υόρκης. Είναι Πορτορικανός απ' την πλευρά του πατέρα του και Ιταλο-ιρλανδός απ' τη μητέρα του. Το πρώτο του βιβλίο, Εμείς τα θηρία, προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 15 γλώσσες, κατατάσσοντας τον συγγραφέα στις νέες ελπίδες της αμερικανικής λογοτεχνίας και προκαλώντας μας την επιθυμία να τον γνωρίσουμε καλύτερα.

Διαβάζοντας το βιβλίο σας σχημάτισα μια εικόνα για σας, για το πρόσωπό σας, για τον σωματότυπό σας. Βλέποντας αργότερα στο Διαδίκτυο φωτογραφίες σας, η εικόνα αυτή ήταν πολύ κοντά σε ό,τι είχα φανταστεί. Πόσο αυτοβιογραφικό είναι το Εμείς τα θηρία;

Ναι, τα γεγονότα του βιβλίου είναι όντως παρμένα από τη δική μου ζωή. Οι γονείς μου ήταν έφηβοι όταν πρωτοέκαναν παιδί, η μητέρα μου δούλευε πράγματι σε εργοστάσιο, ο πατέρας μου είναι Πορτορικανός, έχω δύο μεγαλύτερους αδερφούς κ.ο.κ. Και η συναισθηματική αλήθεια του βιβλίου μου είναι η συναισθηματική αλήθεια της παιδικής μου ηλικίας. Αλλά το ίδιο το βιβλίο παραμένει μυθοπλασία – έφτιαξα τον μύθο της οικογένειάς μου, επινόησα, χρησιμοποίησα μεταφορά. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για βιβλίο αναμνήσεων.

Στο μυθιστόρημά σας είναι εμφανέστατη η άνεση μα και η εμμονή σας να φτιάχνετε εικόνες με τις λέξεις. Ποια η σχέση σας με τα κόμικς και τον κινηματογράφο;

Δίκιο έχετε, έχω εμμονή με τη μετατροπή των λέξεων σε εικόνες – αυτό όμως που μου αρέσει περισσότερο είναι η εικόνα να μην είναι ποτέ ολοκληρωμένη, παγιωμένη, να είναι κάτι που υπάρχει στο μυαλό του κάθε αναγνώστη. Όταν διαβάζουμε, οι εικόνες που σχηματίζουμε είναι εφήμερες και διαρκώς μεταβαλλόμενες. Και πιστεύω ότι μεταγγίζουμε τον εαυτό μας και τις δικές μας εμπειρίες στις εικόνες αυτές. Πόσες άραγε φορές, πόσοι πολιτισμοί, πόσα μυαλά δεν έχουν φανταστεί την εικόνα της Ελένης του Τρωικού Πολέμου; Και κάθε φορά η εικόνα αυτή είναι διαφορετική. Δεν είναι πολύ ωραίο αυτό; Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει στο σινεμά – μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα παίρνει αφηρημένη μορφή σε πλήθος διαφορετικές αφηγήσεις. Λατρεύω τον κινηματογράφο, μου αρέσει πολύ να πηγαίνω σινεμά, να κάθομαι στην πλατεία και να με κατακλύζει η συγκίνηση, αυτό όμως αποτελεί μια πολύ πιο παθητική εμπειρία από την ανάγνωση. Όταν διαβάζουμε, ελέγχουμε τον ρυθμό της ανάγνωσης, καθυστερούμε σκεφτόμενοι ένα ωραίο χωρίο ή διατρέχουμε βιαστικά τις σελίδες. Η ανάγνωση είναι μια τόσο σημαντική διαδικασία – χτίζει κανείς έναν ολόκληρο φανταστικό κόσμο. Μου αρέσει να δίνω στον αναγνώστη μου τα εργαλεία, τα δεδομένα, τις σωστές λέξεις, για να δημιουργήσει τη δική του ομορφιά. Ίσως γι' αυτό δεν τρελαίνομαι για τα κόμικς (με την εξαίρεση ορισμένων, όπως το Περσέπολις). Οι παγιωμένες εικόνες τους μου στερούν αυτή την υπέροχη δουλειά της φαντασίας.

Η ποιότητα του πόνου, το αίσθημα της χάρης, η εμπειρία της ομορφιάς έχουν βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα και, ναι, όλοι οι ήρωες του βιβλίου και μέλη αυτής της οικογένειας είναι βαθιά ανθρώπινοι, βαθιά απορροφημένοι στη ζωή και την αξιοπρέπειά τους. Φαντάζομαι πως το γεγονός ότι παρουσίασα με τόση προσοχή κι αγάπη μια οικογένεια που υποτιμάται και απορρίπτεται από την κοινωνία συνιστά από μόνο του πολιτική πράξη.

Ο άντρας, η γυναίκα και τα τρία τους παιδιά, η οικογένεια δηλαδή που μας περιγράφετε («αγέλη» την αποκαλεί στο τέλος του βιβλίου ο ήρωάς σας), συνθέτουν μια μικροομάδα πολιτισμικής αυτονομίας. Αυτή η ανάγκη της διαφοροποίησης, της διαφορετικότητας, είναι σύμφυτη στις οικογένειες οικονομικών μεταναστών ή η μνήμη του δημιουργού ανασυνθέτει το παρελθόν και το αντιλαμβάνεται πιο φαντασμαγορικό;

Νομίζω ότι εν μέρει είναι πολιτισμικά αυτόνομοι, εν μέρει όμως αυτό που συμβαίνει είναι ότι τους απορρίπτει η ευρύτερη κοινότητα. Το βιβλίο, κατά μία έννοια, είναι ιδιαιτέρως κλειστοφοβικό, το μεγαλύτερο μέρος του διαδραματίζεται μέσα στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο, οι χαρακτήρες εκτός της οικογένειας είναι ελάχιστοι. Ακριβώς, λοιπόν, επειδή οι γονείς έχουν εξοστρακιστεί, δεν έχουν καμία στήριξη κι έχουν απογοητευτεί από τον κόσμο με πολλούς τρόπους, νιώθουν ότι ο έξω κόσμος, εν πολλοίς, δεν είναι για να τον εμπιστεύεσαι και μεταδίδουν αυτή την πίστη και στα αγόρια τους. Δεν ξέρω αν αυτό το συναίσθημα ενέχει κάτι το φαντασμαγορικό, είναι πάντως πολύ έντονο στο βιβλίο.

Μας χαρίσατε ένα μυθιστόρημα όπου η ενδοοικογενειακή βία, ο τρόμος αλλά και η λαγνεία παρουσιάζονται κατά τρόπο εξόχως αισθησιακό. Με μια πολύ προσωπική ανάγνωση, θα έλεγα πως είδα και μια, αν μου επιτρέπετε, προτροπή προς τον αναγνώστη του τύπου «κοιτάξτε αυτούς τους φτωχομπινέδες, τους παρακατιανούς, πώς ζουν μια άγρια και καθόλου προνομιούχα ζωή μα δεν τους πολυνοιάζει, έχουν τις χαρές τους και τις χάρες τους και σας έχουν γραμμένους». Αυτή η προτροπή έχει και πολιτική διάσταση. Δέχεστε μια τέτοια παρατήρηση; Σας απασχολεί η πολιτική στην τέχνη σας;

Ναι, πράγματι η ενδοοικογενειακή βία, ο τρόμος κι η λαγνεία παρουσιάζονται με εξόχως αισθησιακό τρόπο, δεν θα μπορούσα να το θέσω καλύτερα. Γεγονός είναι ότι δεν νιώθουμε ποτέ τόσο ζωντανοί όσο όταν φοβόμαστε, ποθούμε, πονάμε ή πληγώνουμε αυτούς που αγαπάμε. Όσο για την πολιτική, είμαι ένα ιδιαιτέρως πολιτικό ον. Πιστεύω ότι η χώρα μου πρέπει να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπιστεί η εγγενής στον καπιταλισμό ανισότητα. Πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την αντιμετώπιση του ρατσισμού. Πιστεύω ότι έχουμε πλήθος οπισθοδρομικές και εξευτελιστικές αντιλήψεις για το σεξ και τη σεξουαλικότητα. Πιστεύω ότι η κυβέρνησή μας υπήρξε κι εξακολουθεί να είναι υπεύθυνη για αδικίες ανά τον κόσμο, ενώ την ίδια στιγμή ο λαός παραμένει επικίνδυνα αδιάφορος στο τι γίνεται στον έξω κόσμο. Και ούτω καθεξής. Έχω ισχυρές, ίσως μάλιστα ακλόνητες, πολιτικές πεποιθήσεις. Όλα αυτά, βέβαια, επενδύουν το έργο μου ως καλλιτέχνη και δη συγγραφέα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάθομαι να γράψω με βάση μια πολιτική ατζέντα. Σκοπός μου είναι να προσπαθήσω να μεταφέρω τι σημαίνει και πώς είναι να είσαι άνθρωπος. Η ποιότητα του πόνου, το αίσθημα της χάρης, η εμπειρία της ομορφιάς έχουν βαθιά ανθρώπινο χαρακτήρα και, ναι, όλοι οι ήρωες του βιβλίου και μέλη αυτής της οικογένειας είναι βαθιά ανθρώπινοι, βαθιά απορροφημένοι στη ζωή και την αξιοπρέπειά τους. Φαντάζομαι πως το γεγονός ότι παρουσίασα με τόση προσοχή κι αγάπη μια οικογένεια που υποτιμάται και απορρίπτεται από την κοινωνία συνιστά από μόνο του πολιτική πράξη.

Ψάχνοντας στο Διαδίκτυο, διάβασα πως κατατάσσουν το βιβλίο σας στην queer λογοτεχνία. Δέχεστε την κατάταξη αυτή; Σας απασχολεί ο ακτιβισμός;

Θυμάμαι, την πρώτη φορά που διάβασα βιβλίο με σαφώς ομοφυλόφιλο χαρακτήρα, πόσο σημαντικό ήταν για μένα αυτό. Τότε ακόμα δεν ήξερα κανέναν ανοιχτά ομοφυλόφιλο. Από τότε πολλά άλλαξαν στην αμερικανική κοινωνία, αλλά αν η ταμπέλα βοηθά το βιβλίο να βρει ομοφυλόφιλους αναγνώστες που αναζητούν ομοφυλοφιλικές αφηγήσεις, αυτό με χαροποιεί ιδιαιτέρως.

Υποψιάζομαι –η γραφή σας, δηλαδή το ύφος κι ο ρυθμός της αφήγησης μου έδωσαν αυτή την εντύπωση– πως πριν εκδώσετε το Εμείς τα θηρία, δοκιμαστήκατε στην ποίηση. Κάνω λάθος;

Διαβάζω ποίηση, διαβάζω πολύ. Θαυμάζω την ποίηση. Νιώθω το ίδιο κοντά, από υφολογική άποψη, στους αφηγηματικούς ποιητές όσο και στους μυθιστοριογράφους. Η ποίηση που μου αρέσει περισσότερο παίρνει μια σύνθετη αλήθεια για την ανθρώπινη κατάσταση και την παντρεύει με μια συγκεκριμένη εικόνα. Το ίδιο προσπαθώ να κάνω κι εγώ στα δικά μου γραπτά. Άραγε, αυτό με κάνει ποιητή;

Στις ευχαριστίες, στο τέλος του βιβλίου σας, δηλώνετε την ικανοποίησή σας από τη συμμετοχή σας σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Η μόδα αυτή, αν μου επιτρέπεται η έκφραση, ήρθε με καθυστέρηση και στην Ελλάδα κι έχει φανατικούς οπαδούς και πολέμιους. Εσάς ποια είναι η γνώμη σας για τα σεμινάρια αυτά, δεδομένου ότι στις ΗΠΑ αποτελούν πλέον σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου;

Ναι, γίνεται πολύς λόγος για το τι είδους επίδραση στην αμερικανική λογοτεχνία έχει η «διδασκαλία» της γραφής. Ένα όμως είναι σίγουρο: τα προγράμματα αυτά φέρνουν πολλούς αρχάριους σε άμεση επαφή με πιο προχωρημένους συγγραφείς, ακόμη και μεγαθήρια. Αυτό σημαίνει ότι η λογοτεχνική κοινότητα, αν και τεράστια, είναι επίσης αρκούντως πλοηγήσιμη. Εγώ είχα την απίστευτη τύχη να μαθητεύσω σε μερικούς από τους καλύτερους. Όταν ξεκίνησα ως μαθητής στο Εργαστήρι Συγγραφέων της Άιοβα, δεν είχα καν πτυχίο πανεπιστημίου κι ήμουν εντελώς απένταρος. Το εργαστήρι με χρηματοδότησε για δύο χρόνια κι έτσι κατάφερα να τελειώσω το βιβλίο μου. Ποιος θα είχε αντίρρηση, αν του δινόταν μια τέτοια ευκαιρία;

Το βιβλίο σας έχει μεταφραστεί σε πάνω από δεκαπέντε γλώσσες – να επισημάνω, με την ευκαιρία, ότι η ελληνική μετάφραση είναι έξοχη. Συνεργάζεστε με τους μεταφραστές σας; Περιμένατε τη μεγάλη αυτή επιτυχία του μυθιστορήματός σας;

Είμαι πολύ χαρούμενος που το βιβλίο μου μεταφέρθηκε τόσο καλά στα ελληνικά! Δεν μπορώ να διαβάσω ούτε λέξη στα ελληνικά, άρα δεν θα μπορούσα να βοηθήσω κι ιδιαίτερα τον μεταφραστή. Αυτό όμως που έχω να πω είναι ότι οι μεταφραστές είναι παραγνωρισμένοι ήρωες. Είναι καλλιτέχνες. Δεν το κάνουν για τη δόξα, αλλά από αγάπη για τη λογοτεχνία και τις γλώσσες. Τους θαυμάζω απεριόριστα. Έχω έρθει στην Ελλάδα μόνο μια φορά για διακοπές, αλλά ερωτεύτηκα τους ανθρώπους που γνώρισα και νομίζω ότι αναγνώρισα σε αυτούς ένα αίσθημα περηφάνιας και πάθους που μου είναι ιδιαιτέρως οικείο.

Και μια τελευταία ερώτηση, που μάλλον σας την απευθύνουν συχνά: Ετοιμάζετε κάτι; Ποιο είναι το επόμενο βήμα σας; Τι να περιμένουμε;

Δουλεύω... αυτό μόνο μπορώ να πω! Προχωρώ αργά αργά, δεν κάνω βεβιασμένες κινήσεις, έτσι μόνο ξέρω να γράφω.

[Ευχαριστούμε τον Γ.Π. για την αποτελεσματική βοήθειά του.]
Φωτό: Gregory Cowley

Εμείς τα θηρία
Τζάστιν Τόρρες
μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης
Πατάκης
174 σελ.
Τιμή € 11,90

Twitter