Λουάν Τζούλις: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Λουάν Τζούλις ασχολήθηκε από πολύ νωρίς με τη λογοτεχνία, ενώ παράλληλα εργαζόταν ως δημοσιογράφος, κι έχει εκδώσει βιβλία τόσο στην ελληνική όσο και στην αλβανική γλώσσα. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με την ποίηση και τη μετάφραση κι έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία στην πατρίδα του. Από το 1995 ζει με την οικογένειά του στην Ελλάδα. Η συλλογή Πού να ζητήσω συγγνώμη συμπεριλήφθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ανάμεσα στις 38 καλύτερες ποιητικές συλλογές 2008-2010. Έχει συμμετάσχει σε τρία παγκόσμια φεστιβάλ ποίησης (Λουξεμβούργο 2008, Τήνος 2010, Αθήνα 2013) και είναι μέλος του συλλόγου «Κύκλος Ποιητών» της Αθήνας.
Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε την ποιητική συλλογή Άγιος Προδότης;
Αφορμή και αιτία πάντα είναι ο εαυτός σου, η φόρτιση της ψυχής, η δίψα, ο πόνος, η αγάπη, η επιθυμία, ο έρωτας, ο αέρας που εισπνέεις... Με φωνάζει και με αγγίζει κάτι που με κάνει να αισθάνομαι υπέρβαρος, υπερπλήρης συναισθημάτων... Το ποτήρι της ψυχής δεν ξεδιψά εύκολα, όσο κι αν είναι γεμάτο.
Μπορεί κάποιος να είναι άγιος και προδότης;
Φυσικά και μπορεί. Καθένας μας είναι αυτό ακριβώς. Και «άγιος» και «προδότης». Η ισορροπία της φύσης. Δεν γίνεται να αγιοποιηθούμε, χωρίς να έχει προηγηθεί προδοσία ή κάποιο «έγκλημα». Έτσι είναι η ανθρώπινη φύση. Αδύνατη, σκοτεινή και, την επόμενη στιγμή, μεγαλόκαρδη και λαμπερή. Η ένωση του Καλού με το Κακό είναι ο κρυφός πόλεμος της επιθυμίας, είναι η αντίδραση που γεννά την ενέργεια και το φως. Ο άνθρωπος είναι ο πιο κακός ένοικος του εαυτού του, καθώς καλλιεργεί διαρκώς αντιφάσεις.
Η ένωση του Καλού με το Κακό είναι ο κρυφός πόλεμος της επιθυμίας, είναι η αντίδραση που γεννά την ενέργεια και το φως. Ο άνθρωπος είναι ο πιο κακός ένοικος του εαυτού του, καθώς καλλιεργεί διαρκώς αντιφάσεις.
«Δεν κάνω θόρυβο, δεν ενοχλώ κανέναν με την πλημμύρα της ψυχής μου». Η εσωτερικότητα της ψυχής πώς μπορεί να γαληνέψει από την ποίηση;
Είμαι αυτός που βλέπεις! Γιατί κάθε κεράκι που ανάβω μέσα μου αφορά την καθημερινότητα που εμπεριέχει το αυριανό όνειρο. Λατρεύω το φως, αν και τυχαίνει καμιά φόρα να γκρινιάζω και να αναστενάζω ταυτόχρονα, λόγω κούρασης. Η φωνή του κουρασμένου είναι η αληθινή πορεία της επιθυμίας. Εγώ εκτιμώ τέτοιες φωνές. Αυτή η πλημμύρα της ψυχής με έχει κάνει να ακούω τους μουγκούς και να μιλώ με τους κουφούς. Είναι η καλύτερη τροφή της στιγμής, της ανάσας. Εποχή κουρασμένων αυτή που ζούμε.
«Κάποτε, λαχταρούσα ν' αγγίζω το δέρμα σου... τώρα δεν σε εμπιστεύομαι...» Αγάπη, απογοήτευση, προδοσία. Δεν είναι σκληρό να σε προδίδουν οι άνθρωποι που κάποτε αγαπούσες;
Η αγάπη δεν ταΐζεται με ληγμένα προϊόντα. Δεν μιλώ μόνο για σχέσεις ανθρώπων. Η μεγάλη προδοσία συμβαίνει με τα πράγματα, με τα συναισθήματα, με τις μνήμες, με τον σεβασμό, με τον τρόπο συμπεριφοράς... και με πολλά άλλα. Το πιο σκληρό πράγμα είναι το να μη συμφωνείς με τον εαυτό σου. Είμαι πολύ αυστηρός κριτής με τον εαυτό μου και παραπονιάρης με ό,τι δεν πρόλαβα να κάνω, όταν μπορούσα να το είχα κάνει. Σαν πολίτης-μετανάστης, είμαι διπλά φορτωμένος. Δεν έχει να κάνει με πατριωτισμό. Ο άνθρωπος έχει ταυτότητα όπου και να βρίσκεται. Σημασία και βάρος έχουν τα βήματα, ο ρυθμός, η συμπεριφορά, ο αγώνας, η κουλτούρα, η παιδεία... Η αγάπη είναι το μοναδικό συναίσθημα που δικαιούται υποτροφία. Και ο «Άγιός μου» εκεί ανήκει. Κρατά την προδοσία σαν στοιχειό μπέσας. Δεν φτάνει μόνο να πιστεύετε στους άγιους, αλλά να τους σέβεστε και στην πράξη. Εκεί γεννιέται και η προδοσία. Ο μεγάλος προδότης είναι ό,τι έχουμε μέσα μας. Προσωπικά, αγκαλιάζω κάθε αγάπη με φλόγα ψυχής, με αληθινά κάρβουνα. Γι' αυτό ίσως πληγώνομαι και τόσο εύκολα...
«Καραβάκι είμαι. Ψάχνω λιμάνι...» Είναι εύκολο για τον σημερινό άνθρωπο, που μοχθεί στη βιοπάλη, να βρει το λιμάνι του;
Το λιμάνι της ψυχής είναι δύσκολο να το βρεις για να αγκυροβολήσεις. Και για μένα ισχύει. Ψάχνω, ψάχνω και την άγκυρα ίσως δεν θα τη ρίξω ποτέ. Ακόμα δεν έχω βρει σάρκα για σήμερα, για να γίνω τύμπανο και ν' ακουστώ στο αύριο. Είμαι απλά μια σφίγγα-ταξιδευτής! Ποιος είμαι; Πάντα το τίποτα έχει βάρος. Εγώ είμαι λίγο παραπάνω, θα έλεγα. Η Ελλάδα μ' έκανε να νιώθω πιο ονειροπόλος. Δεν το λέω για να με περιγράφουν σαν καλό παιδί. Όχι. Κάθε χώρα γίνεται μια άλλη πατρίδα, όταν φροντίζει το αίμα σου, τα παιδιά σου και τις επιθυμίες τους. Όποιος λέει άλλα για μένα είναι ψεύτης. Εγώ δεν είμαι μαθημένος να αναπνέω πλαστικό οξυγόνο. Γι' αυτό γράφω, για να εξομολογήσω αθόρυβα την κούραση και τον αγώνα μου.
Κάθε ποίημα είναι και μια αναφορά στον κόσμο, μια αναζήτηση στους κόσμους του ονείρου και της πραγματικότητας. Πρέπει ο ποιητής να ονειροβατεί και να χρησιμοποιεί τη φαντασία ως μέσο διεξόδου και εκτόνωσης του εσωτερικού του κόσμου;
Ποίηση μπορεί να γράψει μόνο μια ευαίσθητη προσωπικότητα. Οι στίχοι κουβαλούν το βάρος της έμπνευσης. Οι ώρες που γράφω είναι άγιες, είναι οι ώρες όπου γίνεται η διασταύρωση των ονείρων με τη φαντασία. Οι στίχοι για μένα είναι οι αληθινοί γείτονες που με χαιρετούν, χωρίς να κλείνουν το μάτι με πονηριά. Με την ποίηση παραμένω ζητιάνος, για να μεγαλώσω τον πλούτο της ψυχής μου. Τουλάχιστον, το προσπαθώ.
Ποιοι είναι οι ποιητές που σας έχουν επηρεάσει;
Διαβάζω Νερούδα, Λόρκα, Ντίκινσον, Σίλβια Πλαθ, Ουγγαρέτι, Γέιτς, Άννα Σέξτον, Ρίτσο, Καρυωτάκη, τους Αλβανούς ποιητές Ποραντέτση, Τσάμα και συνεχίζω με Γκανά, Χουλιάρα, Φωστιέρη, Χριστοδούλου... Με μαγνητίζει η αίσθηση του βάθους. Σας λέω και ένα μυστικό: έχω αδυναμία στον Ελύτη. Νιώθω και υποψιάζομαι πως με παρακολουθεί. Φανατικός από τη ρίζα... «Τα μάτια» του Ελύτη μού προκαλούν πάντα ξεχωριστή έμπνευση. Έχω γράψει σχετικό ποίημα.
Η ποίηση στους σημερινούς καιρούς αντιστέκεται. Γιατί όμως το κοινό της μειώνεται και τα έντυπα και οι εφημερίδες αδιαφορούν γι' αυτή;
Η ποίηση, νομίζω, έχει την αρμοδιότητα του ελεγκτή. Το μαχαίρι των λέξεων ζητά συνεχώς ξεκαθάρισμα από το περιττό. Για να γράφεις και να διαβάζεις ποίηση χρειάζεται χρόνος και αυστηρή συγκέντρωση. Δεν είναι για τους τεμπέληδες και τους βιαστικούς. Είναι η πιο συμπυκνωμένη γραφή. Οι εφημερίδες λειτουργούν κυρίως σαν εμπορικά έντυπα και οι αναγνώστες τους έχουν εθιστεί στη βιασύνη. Η ποίηση δεν διαβάζεται σαν απλό άρθρο. Είναι περιουσία.
Πολλοί νέοι γράφουν ποιήματα. Τι θα τους συμβουλεύατε;
Άλλο είναι να γράφεις ποίηση και άλλο στίχους. Οι νέοι πολλές φορές το βρίσκουν σαν τον πιο εύκολο τρόπο να ανταλλάσσουν μηνύματα αγάπης ή να επικοινωνούν με στίχους. Η μορφή της ποίησης έχει καιρό που φορά άλλο ρούχο. Για μένα τουλάχιστον. Μόνο η ποίηση ξέρει πόση αξία έχει η λέξη. Σ' αυτό το τοπίο πρέπει να είσαι τεχνίτης των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Σήμερα εκδίδονται πολλές ποιητικές συλλογές. Είναι ανάλογη και η ποιότητά τους;
Θα χρησιμοποιούσα το θεώρημα του Γαλιλαίου: Όλα τα πράγματα κινούνται και δεν χάνονται ποτέ. Κάθε καΐκι θα βρει ένα λιμάνι. Ο γνήσιος και αυθεντικός στίχος δεν πνίγεται. Η λαϊκή σοφία είναι ένα είδος που φιλοξενεί και τους «αγνώστους», που λέμε. Η ποιότητα δεν μετριέται με ονόματα και ηλικίες. Ο αναγνώστης ξέρει να διαλέγει. Ο χρόνος θεραπεύει και αξιολογεί τους πάντες.
Ποιο βιβλίο ποίησης έχετε στο προσκεφάλι σας;
Διαβάζω έναν ποιητή σχεδόν άγνωστο για μένα. Είναι Γαλλοεβραίος και δεν είχε τύχει στο παρελθόν να του αφιερώσω προσοχή. Λέγεται Μπλεζ Σαντράρ. Ο απλός, μεταφορικός του λόγος με καθηλώνει. Η γοητεία του κλασικού!
Ποιους ποιητές μάς προτείνετε να διαβάζουμε;
Δεν υπάρχει συμβουλή σ' αυτό το πεδίο. Την ποίηση την ερμηνεύεις με την ευαισθησία που έχεις. Ό,τι εγώ μπορεί να θεωρώ καλό, για σένα μπορεί να μην έχει αξία. Προτιμώ να διαβάζω άγνωστους ποιητές και να είμαι ο πρώτος αναγνώστης. Γενικά η ποίηση δεν έχει ούτε σύνορα ούτε πατρίδα.
Άγιος Προδότης
Λουάν Τζούλις
Τόπος
112 σελ.
Τιμή € 11,00
