Ο Τζον Τέιλορ (Des Moines, ΗΠΑ, 1952), συγγραφέας, ποιητής, μεταφραστής και δοκιμιογράφος, είναι ένας από τους σημαντικότερους κριτικούς της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Γράφει τη στήλη «Poetry Today» στο λογοτεχνικό περιοδικό Antioch Review και υπήρξε επί μια εικοσαετία τακτικός συνεργάτης του Times Literary Supplement. Στο μείζον κριτικό έργο του Into the Heart of European Poetry (Transaction, 2008) περιλαμβάνει μεταξύ άλλων μεταφράσεις και κριτικά δοκίμια για παλαιότερους και σύγχρονους Έλληνες ποιητές και συγγραφείς, από τον Γεώργιο Βιζυηνό και τον Μίλτο Σαχτούρη ως τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Έχει μεταφράσει στα αγγλικά βιβλία των Ηλία Πετρόπουλου, Ηλία Παπαδημητρακόπουλου, Βερονίκης Δαλακούρα, Μανόλη Ξεξάκη. Στο τελευταίο από τα 7 βιβλία του ποίησης, Η αθέατη πηγή (ήδη μεταφρασμένο στα γαλλικά και ιταλικά), και εμπνευσμένο από την πολυετή παραμονή του στην Ελλάδα, υπάρχουν αναφορές στην Πάτμο και τη Σάμο. Για το μεταφραστικό του έργο έχει τιμηθεί με τα βραβεία των Academy of American Poets, National Endowment for the Arts, Sonia Raiziss Charitable Foundation.

Το έργο σας εμπνέεται συχνά από την Ελλάδα. Στο τελευταίο σας βιβλίο ποίησης, Η αθέατη πηγή, βρίσκουμε ποιητικά κείμενα που γράφτηκαν στη Σάμο και ποιήματα για την Πάτμο, τον Ιωάννη, την «Αποκάλυψη». Μιλήστε μας για την πορεία σας. Τι σας οδήγησε σ' αυτή την αναζήτηση;

Στην πραγματικότητα, τα κείμενα με τον τίτλο «Σάμος» που υπάρχουν στην Αθέατη πηγή γράφτηκαν πολύ αργότερα, όταν έγραφα το βιβλίο, από το 1999 ως το 2004. Όμως αναφέρονται σε γεγονότα που έζησα στη Σάμο, όπου έμεινα από τον Αύγουστο του 1976 μέχρι και τον Μάρτιο του 1977, σε συζητήσεις που άκουσα με τα ίδια μου τα αυτιά. Μέσα σ' αυτό το «πολυφωνικό» βιβλίο υπάρχει ένα διαρκές παιχνίδι ανάμεσα σ' εμένα ως συγγραφέα (με το όνομά μου, Τζον), τον αφηγητή (που επίσης ονομάζεται Τζον), κάποια άλλα πρόσωπα με ελληνικά ονόματα, όπως Ιωάννης, και βέβαια τον Ιωάννη της Καινής Διαθήκης, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, έγραψε την «Αποκάλυψη» στο νησί της Πάτμου. Η Σάμος βρίσκεται κοντά στην Πάτμο, μου άρεσε αυτός ο παραλληλισμός, αυτή η «γειτνίαση». Δυστυχώς, δεν έχω πάει ποτέ στην Πάτμο. Αναφέρομαι στη Σάμο με τρόπο ρεαλιστικό και στην Πάτμο με τρόπο συμβολικό. Αυτή είναι η «ελληνική» πλευρά του βιβλίου. Όμως η πρωταρχική μου έμπνευση ήταν οι θαυμαστές ταπισερί της «Αποκάλυψης», που βρίσκονται στον Πύργο της Aνζέ (Château d'Angers). Σε πολλές από αυτές, ο Ιωάννης στέκεται όρθιος με το χειρόγραφο στο χέρι κοιτάζοντας μία σκηνή από το βιβλίο της «Αποκάλυψης» που ο ίδιος γράφει. Αυτός ο συμβολισμός του Ιωάννη/Τζον ως συγγραφέα, ο οποίος βλέπει και γράφει (αυτό που του υπαγορεύει ο άγγελος), με γοήτευσε από την πρώτη κιόλας επίσκεψη στον Πύργο της Ανζέ. Η επιθυμία μου να γράψω αυτό το βιβλίο προέρχεται επίσης από την εσωτερική ανάγκη –αυτό το ένιωσα στα τέλη της δεκαετίας του '90– να εννοήσω και να εμβαθύνω στις δικές μου ρίζες ως χριστιανός (είμαι προτεστάντης).

Έχετε πολλά χρόνια να επισκεφθείτε την Ελλάδα. Όμως αυτή η απουσία δεν διέκοψε τη σχέση σας μαζί της, είναι φανερό ότι η Ελλάδα σάς βοηθά να ανακαλύψετε και άλλους τόπους και χώρους, όπως οι ταπισερί του Πύργου της Ανζέ με θέμα την «Αποκάλυψη», όπως είπατε, και ίσως τους δεσμούς που υπάρχουν ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Αν και μένετε μόνιμα στην Γαλλία εδώ και χρόνια, η Ελλάδα σάς έχει σημαδέψει κατά κάποιον τρόπο;

Πολύ πριν αρχίσω να γράφω την Αθέατη πηγή, η Ελλάδα είχε σημαδέψει βαθιά το λογοτεχνικό έργο μου. Η ανακάλυψη, χάρη στον Ηλία Πετρόπουλο, του έργου του Ηλία Παπαδημητρακόπουλου (του οποίου έχω μεταφράσει τα δύο πρώτα βιβλία), με βοήθησε να καταλάβω καλύτερα αυτό που ήθελα να κάνω όσον αφορά το στιλ και τη μορφή, από το πρώτο βιβλίο μου Η παρουσία των περασμένων (1992). Ο ελλειπτικός τρόπος έκφρασης του Παπαδημητρακόπουλου, η ζωντάνια με την οποία αναφέρεται στην καθημερινότητα, ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τους υπαινιγμούς, αυτό που «δεν λέγεται», η τρυφερότητα με την οποία προσεγγίζει την παιδική ηλικία, όλα όσα χαρακτηρίζουν την υπερβολικά ευαίσθητη γραφή του συνέτειναν ώστε να απομακρυνθώ από την «κλασική» αγγλοαμερικανική νουβέλα –που είναι πιο «βαριά» και λιγότερο υπαινικτική, λιγότερο αποσπασματική– και να βρω ένα στιλ και μια μορφή που ταίριαζαν περισσότερο με την προσωπική μου ευαισθησία. Όσο για τον Ηλία Πετρόπουλο, η δουλειά που έκανα μαζί του (μετέφρασα πολλά από τα βιβλία του από το 1979 ως το 1992 και βλεπόμασταν πολύ συχνά εκείνο το διάστημα), με βοήθησε πάρα πολύ ώστε να μάθω να «βλέπω». Στο βιβλίο του για τον δάσκαλό του, Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, ο Πετρόπουλος γράφει: «Ο Πεντζίκης μού έδειξε πώς να χρησιμοποιώ τα μάτια μου. Αργά αλλά σταθερά έμαθα να κοιτάζω τα πράγματα πλαγίως, διαγωνίως, μη-λογικά, αξονομετρικά, ανορθόδοξα». Αυτό ακριβώς έμαθα κι εγώ από τον Πετρόπουλο.

Έχετε μεταφράσει στα αγγλικά Έλληνες συγγραφείς και ποιητές. Μιλήστε μας για την εμπειρία σας, για τις επιλογές σας.

Τον Ηλία Πετρόπουλο τον γνώρισα το 1979 στο Παρίσι, σχεδόν τυχαία. Στη Γαλλία έφθασα την άνοιξη του 1977. Περίπου ενάμιση χρόνο αργότερα, θέλοντας να μεταφράσω Έλληνες ποιητές στα αγγλικά, αναζήτησα έναν Έλληνα για να συνεργαστεί μαζί μου. Έβαλα λοιπόν μια αγγελία στο ελληνικό βιβλιοπωλείο που βρισκόταν τότε στη Rue des Patriarches, στο 5ο Διαμέρισμα. Μια μέρα, μερικές εβδομάδες αργότερα, έλαβα ταχυδρομικώς ένα σημείωμα με μία ξερή και μυστηριώδη φράση: «Αν θέλετε να μεταφράσετε Έλληνες συγγραφείς, ψάχνω για μεταφραστή του –ανέκδοτου– βιβλίου μου Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη». Ήταν η Μαίρη Κουκουλέ που είχε δει την αγγελία μου και του την είχε πάει. Έτσι άρχισε η συνεργασία μου με τον Ηλία Πετρόπουλο. Εκείνος με συμβούλευσε να διαβάσω και πολλούς άλλους Έλληνες συγγραφείς: ο Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, ο Μανόλης Ξεξάκης, η Βερονίκη Δαλακούρα είναι τρεις απ' αυτούς που μου σύστησε με μεγάλο ενθουσιασμό και τελικά μετέφρασα. Διάβασα Παπαδιαμάντη χάρη στον Πετρόπουλο, γνώρισα το έργο του Θανάση Βαλτινού και βέβαια τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Όμως για τον Πεντζίκη μού έλεγε συχνά: «Είναι ακόμη πολύ δύσκολος για σένα!» Ο Πετρόπουλος επίσης μου σύστησε με μεγάλη θέρμη να διαβάσω δύο συγγραφείς με τους οποίους είχε συγκρουστεί βίαια στο παρελθόν, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και τον Γιώργο Ιωάννου. Έλεγε για κείνους: «Έχουν μια μοναδική λογοτεχνική ευαισθησία και μπορείς να μάθεις πολλά από αυτούς». Το 1987 έφυγα από το Παρίσι για την Ανζέ, πόλη στην οποία μένω μόνιμα από τότε, και σιγά σιγά αφοσιώθηκα στη μετάφραση και την κριτική της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας. Όμως η Ελλάδα είναι πάντα ζωντανή μέσα μου και δίχως αυτήν δεν θα 'μουν ο συγγραφέας που είμαι τώρα.

The Apocalypse Tapestries (Xenos Books, 2004), La fontaine invisible (Éditions Tarabuste, 2013).

Twitter