fbpx
Eugen Ruge: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Eugen Ruge: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Eugen Ruge εργάζεται ως συγγραφέας και μεταφραστής για το θέατρο και το ραδιόφωνο. Με το πρώτο του μυθιστόρημα, Τις μέρες που λιγόστευε το φως, ο Eugen Ruge βραβεύτηκε το 2009 με το Βραβείο Άλφρεντ Ντέμπλιν. Στο μυθιστόρημα αυτό περιγράφει την Ανατολική Γερμανία. Και καταφέρνει με μια εξαιρετική ικανότητα να προκαλεί αναταράξεις και συγκίνηση για έναν κόσμο που χάθηκε.

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Τις μέρες που λιγόστευε το φως;

Υπήρχαν αρκετές «τελευταίες» ωθήσεις: ο θάνατος του πατέρα μου, μια δυσάρεστη διάγνωση κτλ., αλλά το σχέδιο να γράψω το μυθιστόρημα αυτό ωρίμασε σταδιακά και αργά, σε διάστημα πολλών ετών. Είναι μια ομολογία μου στην ιστορία μου, στην ταυτότητά μου – που είναι ίσως ένα και το αυτό πράγμα.

Οι καταστάσεις και τα γεγονότα που περιγράφετε είναι πραγματικά ή ανήκουν στον χώρο της φαντασίας;

Το μυθιστόρημα έχει να κάνει αρκετά με την οικογένειά μου, αλλά σε αυτό έχω αλλάξει, προσθέσει, παραλείψει και εφεύρει πολλά. Ιδού ένα παράδειγμα από χιλιάδες άλλα: ο αδελφός του πατέρα μου, όπως άλλωστε και ο πατέρας μου, επέστρεψαν σώοι από σοβιετικό στρατόπεδο αιχμαλώτων. Αποφάσισα όμως (στο μυθιστόρημα) να τον αφήσω να πεθάνει, επειδή με την τεράστια θνησιμότητα που υπήρχε κατά τη διάρκεια του πολέμου στα στρατόπεδα, θα φαινόταν σχεδόν σαν μια παραποίηση της ιστορίας, να έχουν επιβιώσει και οι δύο αδελφοί. Μερικές φορές η εφεύρεση είναι πιο «αληθινή» από την πραγματικότητα.

Πόσο καιρό κάνατε για να γράψετε αυτό το μυθιστόρημα;

Εκτός από μια μακρά περίοδο ωρίμανσης, ένα αποτυχημένο κεφάλαιο και ένα επιτυχημένο θεατρικό κομμάτι για το θέμα, έναν χρόνο σκεφτόμουν για τη δομή του έργου και έκανα σχετική έρευνα, ενώ η συγγραφή του διήρκεσε περίπου τρία χρόνια.

Στο επίκεντρο του μυθιστορήματος συναντιούνται τρεις γενιές. Κάθε γενιά έχει τα ιδανικά της. Γιατί ο εγγονός Markus δείχνει σαν να θέλει να ξεφύγει από τον ρου της παραδοσιακής οικογένειας;

Ο Markus είναι, ίσως, η πιο θλιβερή φιγούρα στο βιβλίο. Δεν είναι μόνον ο γάμος των γονιών του που διαλύεται, αλλά διαλύεται και το ίδιο το κράτος στο οποίο μεγαλώνει. Ακολουθεί μια ριζική επανεκτίμηση των αξιών, δεν υπάρχει κανένας προσανατολισμός, καμία ασφάλεια. Έτσι, δημιουργείται όχι μόνο το προσωπικό αλλά και το ιδεολογικό χάσμα ανάμεσα σε αυτόν και την οικογένεια Umnitzer.

Τον Wilhelm τον τιμούσε κάθε χρόνο το κράτος με ένα παράσημο. Σε εμάς σήμερα αυτή η πράξη φαντάζει αστεία. Τι σήμαινε, όμως, για τον απλό λαό της Ανατολικής Γερμανίας αυτό το γεγονός;

Σε κάθε κράτος υπάρχουν οι άνθρωποι εκείνοι που θεωρούν σημαντικά τα παράσημα και τα κρατικά τιμητικά μετάλλια, και εκείνοι που τα βρίσκουν γελοία. Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας ίσχυε ακριβώς το ίδιο, ίσως σε πιο ακραία μορφή.

Ο Kurt ήταν ένας αριστερός επιστήμονας αλλά παρ’ όλα αυτά είχε τιμωρηθεί και τον είχαν στείλει εξορία. Αλήθεια, δεν ήταν δύσκολο να ισορροπείς σε τεντωμένο σχοινί;

Αυτή την ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί προσπαθώ να την περιγράψω στο κεφάλαιο «1966». Ο Kurt πρέπει να ζει πάντα με την αντίφαση ότι, ενώ ο ίδιος απορρίπτει τον καπιταλισμό, αναγνωρίζει ταυτόχρονα ότι ο σοσιαλισμός –τουλάχιστον ο συγκεκριμένος σοσιαλισμός– δε λειτουργεί.

Σε μια από τις συζητήσες που κάνει ο Wilhelm αναφέρει ότι τον Στάλιν τον είχαν δηλητηριάσει. Υπάρχουν στοιχεία για αυτή την σκέψη του που να αποδεικνύουν ότι ο Ιωσήφ Στάλιν δολοφονήθηκε;

Απ’ όσο γνωρίζω, δεν υπάρχουν. Αλλά αυτό δεν παίζει κάποιον σημαντικό ρόλο. Το σημαντικό πράγμα είναι ότι ο Wilhelm πιστεύει πως θα μπορούσε και ο ίδιος να δηλητηριαστεί, όπως ο Στάλιν.

Σε κάποιο σημείο του βιβλίου γράφετε ότι οι τέσσερις εχθροί του σοσιαλισμού είναι η άνοιξη, το καλοκαίρι, το φθινόπωρο και ο χειμώνας. Αλήθεια, τι εννοείτε;

Ως συγγραφέας, αποφεύγω στο βιβλίο μου κάθε ευθεία και άμεση άποψη. Αυτό το ανέκδοτο το διηγείται ένας ξένος, καθώς περιμένει να μπει στο εστιατόριο: Ποιοι είναι οι τέσσερις εχθροί του σοσιαλισμού; Απάντηση: Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο και χειμώνας. Τα αστεία ανέκδοτα δεν μπορεί να τα εξηγήσει κανείς. Μπορώ, όμως, το πολύ πολύ να σας πω ακόμα ένα ανέκδοτο της εποχής της ΛΔΓ: Τι θα γινόταν εάν μετακινούσε κανείς τη ΛΔΓ στην έρημο της Σαχάρας; Απάντηση: Θα σπάνιζε η άμμος!

Την ημέρα των γενεθλίων του Wilhelm συμβαίνουν κοσμογονικές αλλαγές στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και αποφεύγουν να του μιλήσουν για τη διάλυση και πτώση της Ουγγαρίας, της Πράγας και της Σοβιετικής Ένωσης. Αλήθεια, πώς ένιωσαν όλοι οι παλαιοί αγωνιστές όταν έμαθαν αυτά τα νέα;

Φυσικά, υπάρχουν διαφορές (στα αισθήματα αυτά). Υπήρχαν και εκείνοι που αρχικά ήλπιζαν στη βελτίωση της κατάστασης, δηλαδή είχαν την ελπίδα ενός εκδημοκρατισμού του σοσιαλισμού. Ο πατέρας μου ήταν ένας από αυτούς. Αλλά αυτή η ελπίδα πολύ σύντομα διαλύθηκε στον αέρα.

«Αυτό που ζούμε είναι το ξεπούλημα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας», είπε ο Kurt. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη γνώμη του;

Όπως ανέφερα, αποφεύγω να συμπεριλάβω σε αυτό το βιβλίο την έκφραση κάθε άμεσης γνώμης. Στο έργο μου γράφω με βάση τις προοπτικές επτά διαφορετικών χαρακτήρων, που έχουν διαφορετικές απόψεις. Ο Kurt πιστεύει ότι η ΛΔΓ «ξεπουλήθηκε». Ο Αλέξανδρος δεν το πιστεύει αυτό. Τώρα, αν ερωτάτε εμένα προσωπικά, θα έλεγα, από τη σημερινή σκοπιά, ότι η επανένωση των δύο Γερμανιών εξελίχθηκε πολύ βιαστικά. Από την άλλη πλευρά δημιουργήθηκε μια ισχυρή πίεση εκ μέρους του πληθυσμού, σύμφωνα με το σύνθημα των πανό της λαϊκής μάζας: Εάν έρθει το Δυτικό μάρκο, θα παραμείνουμε, εάν δεν έρθει, θα πάμε εμείς σε αυτό!

Το τείχος χώριζε τη Γερμανία σε δύο χώρες. Τώρα που το τείχος δεν υπάρχει, σε ποιον δρόμο βαδίζει η ενιαία Γερμανία;

Είναι προφανές ότι η επανένωση ήταν στην πραγματικότητα μια προσάρτηση και είναι κατανοητή και νομικά με αυτό τον τρόπο. Το Σύνταγμα, όλοι οι νόμοι, όλες οι κοινωνικές πρακτικές, με μια λέξη όλα ήταν σχεδιασμένα κατά το πρότυπο της Δυτικής Γερμανίας. Στην πραγματικότητα, δεν έμεινε σχεδόν τίποτα από την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημά σας, θυμήθηκα την κινηματογραφική ταινία Οι ζωές των άλλων. Γιατί και μόνο η αφήγηση εκείνης της περιόδου μάς προκαλεί ενδιαφέρον αλλά και συγκίνηση;

Οι άνθρωποι –και επίσης, ή ειδικά εκείνοι που δεν έχουν βιώσει τη ΛΔΓ– θέλουν να γνωρίσουν πώς ήταν αυτή στην πραγματικότητα. Η ΛΔΓ έχει γίνει ένας μύθος μέσα από την εξαφάνισή της. Επιπλέον παίζει ρόλο και το ότι οι άνθρωποι βλέπουν ευχάριστα τις ταινίες που έχουν ένα καλό τέλος. Η ταινία Οι ζωές των άλλων είναι μια αριστοτεχνικά φτιαγμένη ταινία, με μια συγκινητική ιστορία. Είναι η πρώτη κινηματογραφική ταινία στην οποία ένας άνθρωπος της Κρατικής Ασφάλειας παρουσιάζεται ως ένα άτομο που προτίθεται να αλλάξει – προς το καλύτερο. Παρ’ όλα αυτά, η ταινία δεν επιδιώκει να παρουσιάσει την πολυπλοκότητα των συνθηκών στην ΛΔΓ· εξάλλου είναι, αφενός, απλώς μια ταινία (που διαρκεί μόνο μιάμιση ώρα) και αφετέρου δεν επιτυγχάνει να αποδώσει την ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’80 στη ΛΔΓ.
Στο βιβλίο μου η κατάσταση είναι λίγο διαφορετική. Είναι βέβαια πολύ πιο περίπλοκη. Επίσης, ξέρω αρκετά καλά τι περιγράφω. Η σημαντικότερη διαφορά είναι, ίσως, ότι ζητώ από τον αναγνώστη να ασχολείται συνεχώς με νέες θέσεις και να ταυτίζεται πάντα με νέα πρόσωπα. Η δική μου αλήθεια δεν είναι απλή. Εγώ δε γράφω για τον κακό σοσιαλισμό από τη μία πλευρά και για την καλή καρδιά από την άλλη πλευρά. Κανείς δεν γίνεται στο έργο μου «καλύτερος» άνθρωπος. Απολύτως τίποτα δε γίνεται καλύτερο, τουναντίον τα πάντα καταρρέουν. Είναι ενδιαφέρον ότι η ιστορία παρ’ όλα αυτά έχει κάποια ηρεμία και σε μερικά σημεία γίνεται ακόμα και πολύ αστεία. Είναι ένα λυπηρό βιβλίο, ωστόσο οι αναγνώστες δεν αισθάνονται ότι αφήνει μια αίσθηση απελπισίας. Και από τις σελίδες του ανακύπτουν πλήθος ερωτήματα που πηγαίνουν πολύ πιο πέρα από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, όπως για παράδειγμα: Τι είναι ευτυχία;

Μέσα από τη διαδρομή μιας παραδοσιακής οικογένειας περιγράφετε την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ανάπτυξη της τότε Ανατολικής Γερμανίας. Πώς αισθάνονται σήμερα οι Ανατολικογερμανοί που εντάχθηκαν στην Ομοσπονδιακή Γερμανία; Είναι ικανοποιημένοι από τη σημερινή πολιτική κατάσταση;

Για το ζήτημα αυτό υπάρχουν, βέβαια, πολύ διαφορετικές απόψεις. Και η Άνγκελα Μέρκελ είναι μια Ανατολικογερμανίδα που δεν έχει κουραστεί να τονίζει κατ’ επανάληψη πόσο όμορφα και ωραία είναι όλα, σε σημείο που κανείς αναρωτιέται πώς έμαθε αυτό το λεξιλόγιο στη ΛΔΓ. Όμως υπάρχουν και πολλοί απογοητευμένοι ή τουλάχιστον πικραμένοι. Οι Ανατολικογερμανοί γνώριζαν τη Δύση απλώς και μόνο από την τηλεόραση. Φυσικά, την είχαν φανταστεί πολύ διαφορετικά. Να πω εδώ άλλο ένα ανέκδοτο: Λέει ο ένας Ανατολικογερμανός: «Πόσα ψέματα μας είχαν πει για τον σοσιαλισμό!» Λέει ο άλλος Ανατολικογερμανός: «Ναι, αλλά το χειρότερο είναι ότι μας είχαν πει την αλήθεια για τον καπιταλισμό!» Υπάρχει ανεργία, υπάρχει αδικία, και τα πάντα φαίνεται ότι επικεντρώνονται γύρω από το χρήμα και την κατανάλωση. Μπορεί κανείς να πάει στις κάλπες των εκλογών κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά πολλοί έχουν την αίσθηση πως δεν αλλάζει τίποτα ουσιώδες. Κυβερνιόμαστε από πλούσιους και ισχυρούς. Σύγχρονοι πολιτικοί επιστήμονες χαρακτηρίζουν την κοινωνία μας «Δημοκρατία του Ταχυδρομείου». Υπάρχουν επίσης πολλά οικονομικά και οικολογικά προβλήματα. Το γεγονός ότι κατέρρευσε ο σοσιαλισμός δε σημαίνει ότι δε θα καταρρεύσει και ο καπιταλισμός. Τουλάχιστον αυτός ο καπιταλισμός – σε περίπτωση που δεν αλλάξει. Ο σοσιαλισμός –και πάλι θα πρέπει να πω, διευκρινιστικά, αυτή η μορφή του σοσιαλισμού– κατέρρευσε λόγω της αδυναμίας του να αλλάξει.

Θα μπορούσατε να μας προτείνετε να διαβάσουμε μερικούς από τους συγγραφείς της πατρίδας σας;

Οι προηγούμενες αναγνωστικές μου εμπειρίες και πιθανώς αυτές που με διαμόρφωσαν ήσαν έργα των Georg Büchner, Max Frisch, Martin Walser ή και του Peter Handke, αν πρέπει να αναφέρω μόνο Γερμανούς συγγραφείς. Αυτό δεν είναι σίγουρα και πολύ πρωτότυπο, αφού είναι πραγματικά υπέροχοι συγγραφείς. Όταν αναλογίζομαι τι έχω διαβάσει τον τελευταίο καιρό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σκέφτομαι το βιβλίο του Gerd Koenen Το ονειρεμένο μονοπάτι της παγκόσμιας επανάστασης, ένα βιβλίο για τον Τσε Γκεβάρα, τον Φιντέλ Κάστρο και την Tamara Bunke, ή τα ημερολόγια του Fritz Raddatz, ένα πολύ διασκεδαστικό, αλλά επίσης πολύ βαθιά κριτικό έργο για τον λογοτεχνικό κόσμο. Αλλά και τα δύο αυτά έργα είναι πραγματείες (κάτι που δε σημαίνει, βέβαια, ότι δε διαβάζω μυθιστορήματα), και κατά πάσα πιθανότητα δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Και αν μου επιτρέπετε να συστήσω ακόμα ένα βιβλίο πεζού λόγου, αυτό είναι ένα βιβλίο του πατέρα μου Wolfgang Ruge με τον τίτλο Γη της Επαγγελίας, που το έχω εκδώσει μετά τον θάνατό του. Περιγράφει τα χρόνια του στη Σοβιετική Ένωση, συμπεριλαμβανομένων και των ετών (αιχμαλωσίας του) στο στρατόπεδο. Πρόκειται για μια αυθεντική έκθεση, ένα μεγάλο βιβλίο, που μπορεί κανείς με σιγουριά να τοποθετήσει μαζί με τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας αυτού του αιώνα.

Έχετε επισκεφτεί την Ελλάδα; Ποια είναι η γνώμη σας για την πατρίδα μου και τους Έλληνες;

Η Ελλάδα είναι το λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αγάπησα την Ελλάδα ήδη προτού τη γνωρίσω. Πριν από λίγους μήνες βρέθηκα εκεί για πρώτη φορά, με την ευκαιρία της έκδοσης του μυθιστορήματός μου. Και διαπίστωσα, πράγματι, ότι είναι μια υπέροχη χώρα. Έχω επισκεφτεί τους Δελφούς και την Ολυμπία, οδήγησα διά μέσου της Αρκαδίας, έφαγα υπέροχα ελληνικά φαγητά με ψάρι, άκουσα γνήσια κρητική λαϊκή μουσική. Την ίδια στιγμή είδα (στην Ελλάδα) τα πολεοδομικά «αμαρτήματα» της δεκαετίας του ’60 αλλά και τις βιτρίνες στους πεζόδρομους των πόλεων, που είναι όπως και όλες οι άλλες βιτρίνες, οπουδήποτε στον κόσμο. Ακόμα και η Ελλάδα δεν μπορεί να αποφύγει την παγκοσμιοποίηση κατά την τιμωρία της πτώσης της και αυτό μου προκαλεί θλίψη, καθώς βλέπω όλες αυτές τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Εύχομαι σ’ εμένακαι στην Ελλάδα– να διατηρήσει τον χαρακτήρα και την ιδιομορφία της, και αυτό όχι μόνο ως πόλος έλξης του τουριστικού ενδιαφέροντος.

Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον κ. Ευθύμιο Χατζηιωάννου, δημοσιογράφο.

Τις μέρες που λιγόστευε το φως Όιγκεν Ρούγκε μετάφραση: Τέο Βότσος Κλειδάριθμος, 2012 472 σελ.Τις μέρες που λιγόστευε το φως
Όιγκεν Ρούγκε
μετάφραση: Τέο Βότσος
Κλειδάριθμος, 2012
472 σελ.
Τιμή € 17,50

 


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΞΕΝΟΙ
Lidija Dimkovska: συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

Η ποιήτρια, συγγραφέας και μεταφράστρια Λίντια Ντίμκοφσκα γεννήθηκε το 1971 στη Βόρεια Μακεδονία και ζει στη Σλοβενία. Έχει εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές, τέσσερα μυθιστορήματα και μία συλλογή...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΞΕΝΟΙ
Viivi Luik: συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

Η ομορφιά της ιστορίας είναι ένα μυθιστόρημα που αναπαριστά γλαφυρά τη ζωή στα Βαλτικά κράτη κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας. Με αφορμή την κυκλοφορία του στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.