Κώστας Στοφόρος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Κώστας Στοφόρος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Έχει εργαστεί επί σειρά ετών στην τηλεόραση και τώρα συνεργάζεται με το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, ενώ γράφει στο διαδίκτυο, σε εφημερίδες και περιοδικά κυρίως για θέματα βιβλίου και πολιτισμού. Έχει γράψει τη σειρά βιβλίων «Το ημερολόγιο ενός πατέρα», παραμύθια και ιστορίες για παιδιά και νέους, αλλά και βιβλία για ενήλικεςς. Έχει δημιουργήσει την Παραμυθοκουζίνα μαζί με τη ζωγράφο Στεφανία Βελδεμίρη, φτιάχνει παραμύθια μαζί με τα παιδιά με τη «Μαγική Τράπουλα» και εκπονεί εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών Περιοδικού –Ηλεκτρονικού Τύπου (ΕΣΠΗΤ), της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών και του Ελληνικού Τμήματος ΙΒΒΥ – Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Περισσότερα μπορείτε να μάθετε επισκεπτόμενοι το ιστολόγιό του Paramithokouzina.blogspot.gr.
Αλήθεια, πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου Η πέμπτη πόλη των Δωριέων;
Χρόνια τώρα η Γκιώνα, ένα από τα πλέον ιστορικά βουνά της Ελλάδας, ζει τις συνέπειες μιας ανεξέλεγκτης μεταλλευτικής δραστηριότητας, που καταστρέφει βάναυσα το τοπίο και το περιβάλλον. Οι αρχαιολογικοί της θησαυροί παραμένουν ανεξερεύνητοι και η «Δωρική Τετράπολη» βυθίζεται στη σκιά της λήθης. Καμία σοβαρή ανασκαφή, καμία ανάδειξη των μνημείων της. Ήθελα μέσα από το βιβλίο μου να μιλήσω γι’ αυτά τα θέματα και επινόησα μια «πέμπτη πόλη» για να δείξω ως πού μπορεί να φτάσουν κάποια επιχειρηματικά συμφέροντα ώστε να συνεχίσουν να θησαυρίζουν αρπάζοντας τον ορυκτό μας πλούτο για ψίχουλα. Η ευχή και η κατάρα της περιοχής είναι τα πλούσια κοιτάσματα βωξίτη. Τα αποτελέσματα της επιφανειακής εξόρυξης είναι ορατά «διά γυμνού οφθαλμού». Κάποιοι δεν θέλουν να αναπτυχθεί τουριστικά η περιοχή. Δεν θέλουν επισκέπτες – αυτόπτες μάρτυρες. Ελπίζω με το βιβλίο αυτά να παρακινήσω τους αναγνώστες να την ανακαλύψουν…
Η ιστορία λαμβάνει χώρα στην Γκιώνα. Τι έχει αυτή η περιοχή και σας γοήτευσε;
Η ιστορία διαδραματίζεται κατά κύριο λόγο στα Καστέλλια, ένα κεφαλοχώρι στους πρόποδες της Γκιώνας. Από το χωριό αυτό είναι οι ρίζες μου, ο τόπος όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου. Έχω περάσει όλα τα καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας και σχεδόν κάθε Πάσχα βρίσκομαι εκεί. Είμαι μέλος του Συλλόγου του χωριού και εδώ και πολύ καιρό αντιπρόεδρος και μέλος της συντακτικής επιτροπής της εφημερίδας Καστελλιώτικα Νέα. Έχω περπατήσει την Γκιώνα σε όλο το κομμάτι της που βρίσκεται από την πλευρά του χωριού. Έχει μια μοναδική φύση, ένα εκπληκτικό ελατόδασος κι είναι γεμάτη πηγές και όμορφα χωριά. Ήθελα όλα αυτά που έχω ζήσει να τα μοιραστώ. Να αναδείξω την ομορφιά και την ιστορία της περιοχής που είναι τόσο κοντινή στην Αθήνα, αλλά και τόσο άγνωστη.
Πιστεύω ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν και να αγωνίζονται. Πολλά πράγματα θα αλλάξουν αν έρθει μια νέα γενιά ενημερωμένη… Ζήσαμε τελευταία τραγικά γεγονότα, χάθηκαν τόσες ζωές, κι αυτό γιατί φερθήκαμε στη φύση με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο.
Τόσο στο βιβλίο Ο κώδικας της Λέρου όσο και στο καινούριο σας βιβλίο έχετε την ίδια ομάδα παιδιών. Γιατί χρησιμοποιείτε αυτό το εύρημα;
Δεν θα το χαρακτήριζα «εύρημα». Τα παιδιά αυτά, ο βασικός πυρήνας της παρέας, έχουν ξεκινήσει τη δράση τους από την «Κούπα του Πτολεμαίου» και το Πόρτο Ράφτη, σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε από το «Ιπτάμενο Κάστρο» το 2015. Από τότε έχω αρχίσει να τα αντιμετωπίζω σαν πραγματικά πρόσωπα που μεγαλώνουν χρόνο με τον χρόνο. Δεν μου έκανε καρδιά να τους αφήσω και να τους ξεχάσω. Έτσι τους βάζω σε καινούριες περιπέτειες που μάλιστα θα συνεχιστούν, στη Χίο αυτή τη φορά, όπου θα αναζητήσουν τα ίχνη του Ομήρου.
Τα παιδιά ανακαλύπτουν μια πόλη από την εποχή των Δωριέων. Τι είναι αυτό που τα συναρπάζει;
Είναι εκπληκτικό να νιώθεις ότι βρίσκεσαι μπροστά σε μια τέτοια ανακάλυψη. Θυμάμαι, μικρός, πόσο τεράστια εντύπωση μου είχε κάνει όταν πήγα για πρώτη φορά στην «Τρούπη», όπως τη λένε οι ντόπιοι, έναν λαξευτό τάφο κρυμμένο μέσα στο δάσος στην περιοχή που λέμε Παλιοκαστέλλι. Ή όταν ανακαλύψαμε ίχνη του Δωρικού Κάστρου πάνω από το Νεκροταφείο του χωριού. Αυτές οι πέτρες έχουν να σου διηγηθούν μια συναρπαστική ιστορία. Γίνεσαι λίγο Ιντιάνα Τζόουνς. Κι αυτό σε γοητεύει πολύ, ειδικά όταν είσαι παιδί.
Μέσα από το μυθιστόρημα θίγετε και σημαντικά θέματα που έχουν σχέση με το περιβάλλον. Για ποιο λόγο;
Εδώ και πολλά χρόνια με θυμάμαι να συμμετέχω σε πρώιμες οικολογικές πρωτοβουλίες, ενώ η λεηλασία του ορυκτού πλούτου της Γκιώνας με ταυτόχρονη καταστροφή του περιβάλλοντος με απασχολούν ήδη από την εφηβεία μου. Από τότε, μαθητές ακόμη, είχαμε ενώσει τη φωνή μας με τους Καστελλιώτες και τους άλλους πολίτες της Φωκίδας που δίνουν αγώνα για να σταματήσει αυτή η ολέθρια πρακτική. Πιστεύω ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν και να αγωνίζονται. Πολλά πράγματα θα αλλάξουν αν έρθει μια νέα γενιά ενημερωμένη… Ζήσαμε τελευταία τραγικά γεγονότα, χάθηκαν τόσες ζωές, κι αυτό γιατί φερθήκαμε στη φύση με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο.
Γιατί μερικές φορές δεν υπολογίζουμε την ιστορική κληρονομιά μπροστά στο κέρδος;
Εμείς την υπολογίζουμε, αλλά τα συμφέροντα είναι τεράστια. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η εξόρυξη μεταλλεύματος –βωξίτη– στην Γκιώνα μπορεί να είναι απαράδεκτος, αλλά αποφέρει πολλά εκατομμύρια κέρδη. Κι όποιος διαθέτει τέτοια ποσά μπορεί πολλά να καταφέρει.
Αντιγράφω ένα απόσπασμα από τη μελέτη του Δημήτρη Μπάκα Η ιστορία της λεηλασίας του ορυκτού πλούτου της Φωκίδας, την οποία χρησιμοποίησα και ως πηγή στο μυθιστόρημα, για να γίνει πιο κατανοητό το τι συμβαίνει:
«[Η εταιρεία] δημιουργεί στα χωριά και τα εργοτάξια ομάδες ειδικά ευνοημένων ώστε να εξυπηρετούν την πολιτική και τα συμφέροντά της. Ο ρουφιάνος της εταιρείας γίνεται καθοριστικός κοινωνικός παράγοντας στις τοπικές κοινωνίες. Με δέλεαρ διάφορα δωράκια εξυπηρέτησης, κάποιες προσλήψεις, εκλογική υποστήριξη και διάθεση χρηματικών ποσών κατά το δοκούν, επηρεάζει, μέχρι εξουσιάζει κάποιους τοπικούς παράγοντες υπέρ των συμφερόντων της, που είναι η αρπαγή της δημόσιας περιουσίας, η ανεξέλεγκτη καταστροφή του δάσους, η ληστρική εκμετάλλευση του μεταλλεύματος, η μη λήψη μέτρων ασφάλειας και η υποταγή των εργαζομένων. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανεξέλεγκτης καταστροφής η Αλεφάντω στα Καστέλλια, η Σπαρτόλακα στο Δροσοχώρι, η Κάνιανη Δ στον Αποστολιά, η Μαγγανιάρα, οι Κρανιές, η Κλεισούρα, ο Βλαχοθανάσης κλπ. Χαρακτηριστικό του εκβιασμού και της υποταγής, το ρηθέν από τον αντιδήμαρχο Δελφών στη συνέλευση των κατοίκων των Καστελλίων με κύριο θέμα την Αλεφάντω. “Στα άλλα χωριά τα ταξί που πηγαίνουν τα παιδιά στο σχολείο (σ.σ.: το οποίο βρίσκεται στη Γραβιά και είναι υποχρεωμένη η πολιτεία να τα μεταφέρει) το πληρώνει η εταιρεία! Εσείς που αντιδράτε, δημιουργείτε πρόβλημα”. Δηλαδή ο κ. αντιδήμαρχος έλεγε: Συμφωνήστε να καταστρέφεται το χωριό σας για να πάνε τα παιδιά σας σχολείο!...»
Μου άρεσε που γράφετε για τις παραδόσεις του Πάσχα, την κατάνυξη και τις χαρές του. Συμβαίνει κάτι ανάλογο και στην πραγματικότητα;
Σε αυτό το κομμάτι έχω μείνει πιστός στον τρόπο που γιορτάζεται το Πάσχα στο χωριό. Γι’ αυτό και δεν το αλλάζω με τίποτα. Κάθε χρόνο εκεί είναι το ραντεβού μας. Κι όσα γράφω έχουν συμβεί, σε διάφορες εποχές. Είναι μια μαγεία που δεν ξέρω κατά πόσο κατάφερα πραγματικά να αποδώσω.
Ποια είναι η συμβολή και συμπαράσταση του αστυνόμου Παπαγεωργίου στην ιστορία;
Ο αστυνόμος Παπαγεωργίου είναι ο αδιάφθορος αστυνομικός, ένα πρόσωπο -φόρος τιμής στον Γιάννη Μαρή και στον ήρωά του, τον αστυνόμο Μπέκα. Άλλωστε του έχω δώσει και πολλά χαρακτηριστικά του. Τον αστυνόμο Παπαγεωργίου θα τον συναντήσουμε και στην επόμενη περιπέτεια των παιδιών με ακόμη μεγαλύτερο ρόλο.
Με τα παιδιά ξαναγίνομαι παιδί και παίρνω δύναμη. Οι εποχές είναι δύσκολες και γκρίζες. Η επιβράβευση σπανίζει. Η πίεση της επιβίωσης ισχυρή. Πρέπει να επιστρατεύσεις όλη την καλή σου διάθεση για να συνεχίσεις.
Πέρα από αυτό το μυθιστόρημα έχετε συγγράψει και άλλα βιβλία. Πώς διαλέγετε τα θέματά σας;
Είναι οι εποχές… Ξεκίνησα σε πολύ νεαρή ηλικία με πεζογραφία, πέρασα σε ένα βιβλίο για την Ίμβρο –η πιο σημαντική στιγμή της δημοσιογραφικής μου πορείας– κι από εκεί μαζί με τα παιδιά μου ήρθαν πρώτα τα «Ημερολόγια ενός πατέρα», βιβλία για γονείς που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κριτική, όπου μοιράζομαι ερωτήματα, όμορφες στιγμές, ανησυχίες, τύψεις και χαρές.
Καθώς τα παιδιά μου μεγάλωναν και τους έλεγα τις δικές μου ιστορίες, πέρασα στη λεγόμενη παιδική λογοτεχνία. Το βιβλίο Η κούπα του Πτολεμαίου γεννήθηκε από μια βραδιά παραμυθιού στο Πόρτο Ράφτη κι από εκεί ξεκίνησε ένα ταξίδι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Παράλληλα έχετε εκδώσει και ένα ακόμη βιβλίο με τον τίτλο Ο χαμένος μύθος του Αισώπου. Ενδιαφέρονται οι νέοι για την ελληνική μυθολογία;
Ο Χαμένος μύθος του Αισώπου (εκδόσεις Μίνωας) είναι ένα βιβλίο που διαδραματίζεται στη Σάμο και πατάει τόσο πάνω στους μύθους του Αισώπου, όσο και στον μύθο της Ροδώπιδας, της Αιγύπτιας Σταχτοπούτας.
Πιστεύω ότι ενδιαφέρονται πολύ, και γι’ αυτό πολλοί εκδοτικοί οίκοι, όπως ο Μίνωας, το Μεταίχμιο κ.ά., έχουν κυκλοφορήσει νέες σειρές μυθολογίας, με βιβλία γραμμένα από πολύ καλούς συγγραφείς και θαυμάσια εικονογράφηση.
Το έχω ζήσει και σαν εμπειρία μέσα από το πρόγραμμα «Ο θεός Διόνυσος και οι πειρατές», το οποίο υλοποιώ για το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης στην Πλάκα και έχει κυκλοφορήσει και σε βιβλίο.
Τα παιδιά ενθουσιάζονται με τη μυθολογία. Το διαπιστώνω και με τον Χαμένο μύθο του Αισώπου, όπου έχει παρουσιαστεί.
Φιάχνετε παραμύθια για μικρά παιδιά. Μπορείτε να αναφέρετε κάποια πράγματα γι’ αυτή τη δραστηριότητά σας;
Φτιάχνω παραμύθια μαζί με τα παιδιά, αξιοποιώντας τη Μαγική τράπουλα των παραμυθιών που έχουμε φτιάξει μαζί με τη ζωγράφο Στεφανία Βελδεμίρη και κυκλοφόρησε πρόσφατα σε δεύτερη έκδοση από την Κάπα Εκδοτική.
Έχουμε ταξιδέψει σε πολλές γωνιές της Ελλάδας κι έχουμε ζήσει μαγικές στιγμές φτιάχνοντας παραμύθια για ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Την ομάδα μας τη λέμε γι’ αυτό τον λόγο «Παραμυθοκουζίνα» και έχουμε το σχετικό μπλογκ. Κάνουμε και σεμινάρια για ενήλικες στο πώς να δημιουργούν παραμύθια μαζί με τα παιδιά. Κορυφαία στιγμή της δράσης αυτής το Φεστιβάλ Παραμυθιού στο Χαλάνδρι, που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον δήμο της περιοχής και το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης.
Εκπονείτε και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ποια είναι αυτά και ποια είναι η απήχησή τους στα παιδιά;
Πέρα από τα όσα ήδη ανέφερα, υλοποιώ το πρόγραμμα «Περπατάω με την τάξη μου στην Πλάκα» με το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης. Στόχος του προγράμματος, που απευθύνεται σε μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, με έμφαση στο νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο, είναι η βιωματική γνώση της τοπικής ιστορίας μέσα από το παραμύθι.
Η εμπειρία έδειξε ότι τα παιδιά, αποκτώντας μια βιωματική σχέση με την ιστορία της πόλης, αντιμετωπίζουν το μάθημα της ιστορίας με πιο θετικό τρόπο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις τα ερεθίσματα που δόθηκαν ώθησαν σε περαιτέρω έρευνα και εμπλούτισαν το σχολικό πρόγραμμα.
Στον περίπατό μας, χωρίς τυπικότητες και «σοβαροφάνεια», με παιγνιώδη τρόπο, υπηρετούμε τη θέση ότι η γνώση μπορεί να είναι διασκεδαστική.
Τα παιδιά δείχνουν πραγματικό ενθουσιασμό. Με συγκίνησε ιδιαίτερα η πρόσφατη επίσκεψη παιδιών της Γ΄ Λυκείου, που ξέχασαν για λίγο τα δύσκολα διαβάσματά τους και προτίμησαν να κρατήσει πιο πολύ ώρα ο περίπατός μας παρά να καθίσουν σε κάποιο καφέ της Πλάκας, ενώ μου δήλωσαν ότι είναι η πιο ωραία εκδρομή που έχουν πάει σε όλα τα χρόνια του σχολείου.
Αυτό το θεώρησα ως την κορυφαία επιβράβευση για ό,τι κάνουμε.
Μετά από αρκετά χρόνια στη συγγραφή αλλά και στη δημοσιογραφία, τι είναι αυτό που σας δίνει το θάρρος να συνεχίζετε τις δραστηριότητές σας;
Στιγμές σαν αυτή που μόλις ανέφερα με κρατάνε όρθιο, ακόμη και όταν νιώθω το κουράγιο και τη διάθεση να με εγκαταλείπουν. Με τα παιδιά ξαναγίνομαι παιδί και παίρνω δύναμη. Οι εποχές είναι δύσκολες και γκρίζες. Η επιβράβευση σπανίζει. Η πίεση της επιβίωσης ισχυρή. Πρέπει να επιστρατεύσεις όλη την καλή σου διάθεση για να συνεχίσεις.
Ευτυχώς γύρω μας υπάρχουν άνθρωποι που δίνουν τις δικές τους μάχες, κι όταν συναντιέσαι και συνεργάζεσαι μαζί τους, τότε μια σπίθα αισιοδοξίας ανάβει.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;
Το βιβλίο που με συγκλόνισε είναι Οι βαλίτσες του Άουσβιτς της Ντανιέλα Παλούμπο. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος και περιλαμβάνει τέσσερις συγκλονιστικές ιστορίες παιδιών, θυμάτων της Shoa – του Ολοκαυτώματος.
Τα 6 εκατομμύρια θύματα της ναζιστικής θηριωδίας –που όχι μόνο έμεινε ουσιαστικά ατιμώρητη, αλλά έχει σήμερα και χιλιάδες πιστούς οπαδούς– αποκτούν πρόσωπο και ιστορία μέσα από αυτές τις διηγήσεις, που μπορεί να είναι προϊόν μυθοπλασίας, αλλά είναι ταυτόχρονα και πιο πραγματικές από την πραγματικότητα – αν μου επιτρέπεται η έκφραση.
Διαβάζω πολύ γι’ αυτό το ζήτημα τελευταία και θα πρέπει να αναφέρω ακόμη τη συγκλονιστική Λούνα της Ρίκας Μπενβενίστε, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις και το Κι εσύ δεν ξαναγύρισες της Μαρσελίν Λόρινταν Ίβενς (εκδόσεις Πατάκη).
Γράφω ένα νέο βιβλίο που σχετίζεται με αυτά τα ζητήματα. Με κάνει να φρικιώ ο νέος αντισημιτισμός και ρατσισμός.
Αν θέλουμε να μην ξαναζήσει η ανθρωπότητα αυτή τη φρίκη, θα πρέπει να μην αφήσουμε να σβήσει η μνήμη. Ούτε από τις νεότερες γενιές. Δεν είναι περασμένα ξεχασμένα!
Η πέμπτη πόλη των Δωριέων
Περιπέτεια στην Γκιώνα
Κώστας Στοφόρος
Κέδρος
184 σελ.
ISBN 978-960-04-4813-9
Τιμή: €8,80
