Σαράντος Ι. Καργάκος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Σαράντος Ι. Καργάκος γεννήθηκε στο Γύθειο το 1937. Στη διάρκεια του Εμφυλίου εγκαθίσταται στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πρωταγωνίστησε στο αμφισβητικό κίνημα των ετών 1961-1967 και υπήρξε ο εισηγητής του 15% για την παιδεία. Εργάσθηκε επί τριάντα πέντε έτη στα μεγαλύτερα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια των Αθηνών και στους μεγαλύτερους φροντιστηριακούς οργανισμούς, στους οποίους πάντα υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Συνεργάσθηκε με τα περιοδικά Οικονομικός Ταχυδρόμος, Κοινωνικές τομές, Ιχνευτής, Ελλοπία, Άρδην, Ευθύνη και 4 Τροχοί. Επί τετραετία (1997-2001) ήταν αρθρογράφος, επιφυλλιδογράφος και κριτικός των εφημερίδων Ελεύθερος Τύπος και Τύπος της Κυριακής. Έχει γράψει πενήντα έξι βιβλία. Από αυτά ξεχωρίζουν οι γλωσσικές μελέτες Αλαλία και Αλεξία, η ιστορική μελέτη Από το μακεδονικό ζήτημα στην εμπλοκή των Σκοπίων, οι συλλογές δοκιμίων Προβληματισμοί: 'Ένας διάλογος με τους νέους (6 τόμοι) και Κινούμενη άμμος, το δίτομο ιστορικό έργο Ιστορία του ελληνικού κόσμου και του μείζονος χώρου, η επίσης ιστορική μελέτη Αλβανοί - Αρβανίτες - Έλληνες, η ογκώδης μονογραφία Αλεξανδρούπολη, μια νέα πόλη με παλιά ιστορία, η πολιτική μελέτη Παγκοσμιοποίηση: Προς ένα παγκόσμιο ολοκληρωτικό σύστημα εξουσίας.
Από ποια ηλικία ξεκινήσατε να διαβάζετε; Ποια ήταν τα πρώτα σας αναγνώσματα;
Όσο και αν φαίνεται περίεργο, ο Όμηρος. Όταν επιστρέψαμε με τη λοιπή οικογένειά μου στο Γύθειο, μετά από τη φυγή των Γερμανών, από την πλούσια βιβλιοθήκη του πατέρα είχαν απομείνει σε πεζή μετάφραση του Κώστα Αθάνατου τα αθάνατα έπη. Επειδή απεχθανόμουν τα σχολικά αναγνώσματα «μου και α κάνουν μα, μαμά», άρχισα να μελετώ μετά μανίας την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Μέχρι να φτάσω στην πέμπτη δημοτικού, είχα μάθει απ’ έξω τις πιο πολεμικές ραψωδίες. Αναπάντεχα είχε σωθεί και το Ομηρικό Λεξικό του Πανταζίδη. Από εκεί μάθαινα και τις πιο «χοντρές» λέξεις, δηλαδή όσες λέξεις είχαν πολλές ερμηνείες. Τελειώνοντας το δημοτικό είχα μάθει 500-600 λέξεις. Έτσι, στο γυμνάσιο ο Όμηρος μου φάνηκε παιχνιδάκι. Το ίδιο και στο πανεπιστήμιο. Τώρα που βρίσκομαι στο γέρμα της ζωής, μετά από τη συγγραφή 100 βιβλίων ξαναγυρίζω στον Όμηρο. Με αυτόν άρχισε η πνευματική μου περιπέτεια, με αυτόν θα τελειώσει.
Από πότε ξεκίνησε η αγάπη σας για την ιστορία;
Προτού ακόμη πάω στο σχολείο. Το 1943-1944 έζησα σε μια ανταρτοκρατούμενη περιοχή. Τότε πρωτάκουσα τα ονόματα Άρης, Πελοπίδας, Αστραπόγιαννος, Ωρίων, Καραϊσκάκης κι έβαζα τον πατέρα μου να μου ιστορεί τι σήμαιναν τούτα τα ονόματα. Έτσι αγάπησα τόσο πολύ την Ιστορία, ώστε οι συμμαθητές μου να με λένε «Ιστορικό». Δεν ήθελα να τους διαψεύσω. Έγινα, παρότι πρώτη μου επιθυμία ήταν να γίνω ναυτικός!
Ασφαλώς ήθελα να φωτίσω την προσωπικότητα αυτής της τρομερής γυναίκας αλλά χωρίς να την εξωραΐζω, όπως κάνουν πολλοί ξένοι ιστορικοί. Κυρίως όμως γιατί ήθελα να δείξω το τι επικράτησε στην Ασία και την Ελλάδα μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου. Μια περίοδος άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Ποια περίοδος της ελληνικής ιστορίας σάς αρέσει περισσότερο;
Όλες φυσικά, μα πιο πολύ τα Μηδικά, η εκστρατεία του Αλεξάνδρου, που την κατέγραψα σε δυο τόμους (εκδόσεις Περί Τεχνών), η επανάσταση του 1821 που θα ολοκληρωθεί σε επτά τόμους (οι τέσσερις έχουν κυκλοφορηθεί) και ο Μικρασιατικός κόσμος που κυκλοφορείται σε δυο τόμους (εκδόσεις Περί Τεχνών). Με ενδιαφέρουν και εδικά κεφάλαια της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως. Δεν τη λέω Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Είναι νεότερη «ταμπέλα», ξενικής προελεύσεως.
Πώς ξεκίνησε η σκέψη να γράψετε το βιβλίο Ολυμπιάδα, ο βίος και η πολιτεία της μητέρας του Μ. Αλεξάνδρου;
Αφού έγραψα για τον πατέρα του Αλεξάνδρου και για τον ίδιο τον Αλέξανδρο, ήταν φυσικό να γράψω και για τη μάνα του που ήταν γυναίκα-θύελλα και γέννησε κεραυνό. Και κάτι άλλο: ήθελα να δείξω ότι ο Αλέξανδρος ήταν διγενής. Από πατέρα Μακεδών και από μάνα Ηπειρώτης.
Αλήθεια, ήταν σπουδαία η Ολυμπιάδα;
Πολύ σπουδαία. Καμιά άλλη γυναίκα της ελληνικής αρχαιότητας δεν την ξεπέρασε, σε δράση αρνητική και θετική. Όπως γράφω στο βιβλίο μου, με αυτή για πρώτη φορά η γυναίκα εισέρχεται πρωταγωνιστικά στον στίβο της ιστορίας – τουλάχιστον στην Ευρώπη.
Γράφετε ότι η Ολυμπιάδα δεν ήταν ετερόφωτη αλλά αυτόφωτη. Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας;
Με το «αυτόφωτη» εννοώ ότι δεν έπαιρνε λάμψη από τη λάμψη του άνδρα και του γιου της. Βεβαίως είχε μορφωθεί από τον συγγενή της Λεωνίδα, που τον έκανε και δάσκαλο του Αλεξάνδρου. Ξεπερνούσε σε παιδεία τον Φίλιππο και συχνά υπήρξε πολύτιμος πολιτικός του σύμβουλος.
Πολλοί ιστορικοί της καταλογίζουν ότι ήταν μια προσωπικότητα που ισορροπούσε μερικές φορές σε τεντωμένο σχοινί. Μήπως γιατί ήθελε να πρωταγωνιστεί στην πολιτική σκηνή;
Ακριβώς, το ήθελε αυτό, γιατί δεν ήθελε να ζει υπό τη σκιά κανενός. Πρωταγωνιστικό ρόλο διεκδίκησε εντονότερα μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου. Όχι τόσο γι’ αυτή αλλά για να μη χαθεί η γενιά και η κληρονομιά του.
Πώς ένιωθε που γέννησε και γαλούχησε έναν από τους μεγαλύτερους άνδρες στην ιστορία, τον Αλέξανδρο;
Όπως μια Ηπειρώτισσα μάνα. Φρόντισε για την ανατροφή του, τον βοήθησε στη στερέωσή του επί του θρόνου και στη διάρκεια της εκστρατείας δεν έπαυε να τον συμβουλεύει στο πώς να μεταχειρίζεται τους φίλους του, ακόμη και στο πώς και τι να τρώει.
Με το βιβλίο σας προσπαθείτε με επιτυχία να φωτίσετε τον βίο και την πολιτεία της Ολυμπιάδας, που δεν είναι πολύ γνωστός στο ευρύ ελληνικό κοινό. Για ποιο λόγο, άραγε;
Ασφαλώς ήθελα να φωτίσω την προσωπικότητα αυτής της τρομερής γυναίκας αλλά χωρίς να την εξωραΐζω, όπως κάνουν πολλοί ξένοι ιστορικοί. Κυρίως όμως γιατί ήθελα να δείξω το τι επικράτησε στην Ασία και την Ελλάδα μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου. Μια περίοδος άγνωστη στο ευρύ κοινό. Και κάτι άλλο: ήθελα να ενισχύσω τις υποψίες μου με διάφορα πρόσθετα στοιχεία για την ταφή του Αλεξάνδρου στη Μακεδονία και μάλιστα στην Αμφίπολη, όπως γράφω επί δεκαετίες.
Παράλληλα έχετε μια απέραντη αγάπη για τα βιβλία. Από πότε;
Από παιδί. Πεινούσα για ψωμί, πεινούσα για βιβλία. Όλες μου τις οικονομίες τις έκανα βιβλία, παλαιές φωτογραφίες, εφημερίδες. Έχω τρεις βιβλιοθήκες: Μία για την αρχαία, μία για τη μεσαιωνική και μία μεγαλύτερη για τη νεότερη και νεότατη ιστορία μας. Απ’ ό,τι διαβάζω, κρατάω σημειώσεις. Έτσι, όταν αισθανθώ κάποιο ερέθισμα για μια περίοδο, προστρέχω στις σημειώσεις αυτές κι έχω αμέσως στη διάθεσή μου την πιο αναγκαία βιβλιογραφία. Είχα κι έχω ακόμη, ευτυχώς, ισχυρή μνήμη. Δεν προσφεύγω ποτέ στη βοήθεια ηλεκτρονικών μέσων.
Πώς βλέπουν οι νέοι μας την ιστορία αλλά και τον πολιτισμό γενικότερα;
Θα έλεγα –πλην τιμητικών εξαιρέσεων– με αδιαφορία λόγω κακοδιδασκαλίας στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Στα παιδιά προσφέρονται πιάτα αμαθείας και κακογουστιάς. Δεν παραβλέπω και το ωφελιμιστικό στοιχείο και μια εσκεμμένη πολιτική να θαφτεί ή να σπιλωθεί το παρελθόν μας.
Τι θα προτείνατε στους νέους επίδοξους συγγραφείς που σκέφτονται να γράψουν ιστορικά βιβλία;
Να διαβάσουν βιβλία και όχι μόνο νέα αλλά και παλιά, να μελετούν αρχειακό υλικό –αυτό έκανα κι εγώ νεαρός–, να επισκέπτονται αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους για να αποκτήσουν το «άρωμα» του «τότε» και να μην εμπιστεύονται τις πληροφορίες του διαδικτύου. Είναι αποσπασματικές, συχνά νοθευμένες ή αλλοιωμένες και, το χειρότερο –χαλκευμένες.
Ποιο ιστορικό βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;
Διάβασα πολλά αλλά αυτά που μου άρεσαν και τα ξαναδιάβασα ήταν του φίλου μου ναυάρχου Κωνσταντίνου Καταγά Ομηρικά ναυτικά θέματα (εκδόσεις Σιδέρης, 2006) και του επίσης ναυτικού Αθανασίου Ν. Γιαννάκη Ομηρικό λεξικό ναυτικών όρων. Πρόκειται για βιβλία συναρπαστικά με θαλασσινή αύρα. Ίσως, γιατί θέλω να κλείσω την πνευματική μου περιπέτεια ξαναγυρίζοντας στον Όμηρο. «Επάνοδος στον Όμηρο – Ένα βιβλίο για όλους» θα είναι το τελευταίο μου βιβλίο – πιθανώς.
Τι σχεδιάζετε ακόμη;
Στο φετινό ημερολόγιο στην πρώτη σελίδα έγραψα: «Φέτος κλείνω τα ογδόντα μου χρόνια. Δεν θα το παίξω αιώνιος έφηβος για να γίνω καταγέλαστος. Θα πράττω όσα μου επιτρέπουν οι δυνάμεις και η ηλικία μου». Μετά την 11η Ιανουαρίου σημείωσα: «Και όσα μου επιτρέπουν οι γιατροί μου». Συνεπώς τα σχέδιά μου για το μέλλον είναι να ζήσω –όσο ζήσω– χωρίς σχέδια. Να χαρώ, όσο γίνεται, περισσότερα ηλιοβασιλέματα. Είναι τα μόνα στην Ελλάδα που δε ν χάλασαν ακόμη οι πολιτικοί μας.
Ολυμπιάδα
Ο βίος και η πολιτεία της μητέρας του Μ. Αλεξάνδρου
Σαράντος Ι. Καργάκος
Ψυχογιός
216 σελ.
ISBN 978-618-01-1750-9
Τιμή: €15,50
