Σώτη Τριανταφύλλου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Η Σώτη Τριανταφύλλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Σπούδασε φαρμακευτική στην Αθήνα, ιστορία και πολιτισμούς στο Παρίσι, ιστορία της αμερικανικής πόλης στη Νέα Υόρκη καθώς και γαλλική φιλολογία στην Αθήνα. Έχει γράψει τρεις συλλογές διηγημάτων (Μέρες που έμοιαζαν με μανταρίνι, Το εναέριο τρένο στο Στίλγουελ, Άλφαμπετ Σίτυ), δύο βιβλία για τον κινηματογράφο (Κινηματογραφημένες πόλεις, Ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου 1976-1992), δέκα μυθιστορήματα (Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης, Αύριο, μια άλλη χώρα, Ο υπόγειος ουρανός, Το εργοστάσιο των μολυβιών, Φτωχή Μάργκο, Άλμπατρος, Κινέζικα κουτιά, Λίγο από το αίμα σου, Για την αγάπη της γεωμετρίας, Σπάνιες γαίες), που έγιναν τα περισσότερα μπεστ σέλερ, τις νουβέλες: Γράμμα από την Αλάσκα, Θάνατος το ξημέρωμα, Η φυγή, Συγχώρεση, Πιτσιμπούργκο, τα βιβλία για παιδιά: Η Μάριον στα ασημένια νησιά και τα κόκκινα δάση, Γράμμα από ένα δράκο, Η Μιλένα και το φρικτό ψάρι, και για εφήβους και νέους: Αφρικανικό ημερολόγιο, Μιλώντας με την Αλίκη για τη φιλοσοφία και το νόημα της ζωής. Μαζί με τον Ηλία Ιωακείμογλου, έγραψαν από κοινού τα βιβλία: Αριστερή τρομοκρατία, δημοκρατία και κράτος και Για τη σημαία και το έθνος. Τα άρθρα της στην εφημερίδα Athens Voice συγκεντρώθηκαν στον τόμο Η φοβερή τροπή των πραγμάτων.
Κάθε βιβλίο σας είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα. Πώς γεννιέται η ιδέα για τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Η αν-ωφελιμότητα της λογοτεχνίας: το να γράφει κανείς το ίδιο και το ίδιο βιβλίο όπου διαφαίνονται κληρονομημένες ιδέες κι όπου επαναλαμβάνονται κοινοτοπίες, εικόνες ζωής που κολακεύουν το αναγνωστικό κοινό. Τα βιβλία γεννιούνται, φυσικά, μέσα στο μυαλό μου με ποικίλες αφορμές: προσωπικές εμπειρίες, εμπειρίες άλλων, παρ’ ολίγον εμπειρίες, επιθυμίες, κοινωνικά γεγονότα, αναγνώσεις και ακαδημαϊκές σπουδές. Το μυαλό του ανθρώπου που γράφει λειτουργεί διαφορετικά από το μυαλό ενός γιατρού ή ενός μηχανικού. Οι συγγραφείς βλέπουν την καθημερινότητα σαν, δυνάμει, μια σειρά από ιστορίες.
Έχετε γράψει πολλά μυθιστορήματα. Υπάρχουν στις σελίδες τους δικές σας εμπειρίες ή βιώματα; Πρέπει ο συγγραφέας να αυτοβιογραφείται; Για παράδειγμα, στο δικό σας Ο χρόνος πάλι, η μυθοπλασία συγχέεται με την πραγματικότητα.
Δεν είμαι αυτοβιογραφούμενος συγγραφέας. Η autofiction με κάνει να πλήττω. Ούτε η ζωή μου είναι τόσο καταπληκτική για να τη μεταμορφώσω σε μυθιστόρημα: δεν έχω κάνει κάποιο κατόρθωμα, θυσία, ανδραγάθημα... Άρα, το υλικό μου είναι κυρίως φανταστικό· πλην όμως αληθοφανές, ελπίζω.
Το Ο χρόνος πάλι εντασσόταν σε μια σειρά των εκδόσεων Πατάκη με τίτλο «Η κουζίνα του συγγραφέα» ― πώς γίναμε δηλαδή συγγραφείς και όχι κάτι άλλο. Τα Αστραφτερά πεδία είναι σαν sequel: περιέχει διηγήματα, αυτοβιογραφικά κείμενα, πολιτικές αναλύσεις, παρατηρήσεις για τον σύγχρονο κόσμο, αποσπάσματα από βιβλία, σχόλια για συγγραφείς. Είναι το πορτρέτο ενός συγγραφέα, όχι η περιγραφή της προσωπικής του ζωής. Όπως υπονόησα και πριν, η προσωπική μου ζωή δεν ενδιαφέρει, και ούτε θα έπρεπε να ενδιαφέρει, κανέναν. Όσο για το αν «πρέπει» να αυτοβιογραφούμαστε, δεν υπάρχουν «πρέπει». Ο καθένας κάνει ό,τι νομίζει. Ωστόσο, με εντυπωσιάζει πώς και πόσο, στον σύγχρονο κόσμο, οι άνθρωποι είναι τόσο πρόθυμοι να μιλήσουν για ό,τι πιο μύχιο. Πάντως εγώ δεν είμαι καθόλου πρόθυμη, δεν απαντώ σε προσωπικές ερωτήσεις ούτε συμμετέχω σε κοινωνικά δίκτυα και σε ξεμαλλιάσματα. Όταν μιλώ για την προσωπική μου ζωή έχει σχέση με το πώς αυτή έπαιξε ρόλο στο συγγραφιλίκι και στην πολιτική αρθρογραφία.
Η ζωή μου ήταν τα μαθήματα και η βιβλιοθήκη. Θυμάμαι πολλούς Έλληνες φοιτητές που είχαν επαφή με την πόλη αλλά όχι με τα μαθήματα και τη βιβλιοθήκη. Όσο για μένα, ένιωθα πως έπρεπε να κερδίσω τον χαμένο χρόνο στη Φυσικομαθηματική της Αθήνας, στο θορυβώδες, άθλιο Χημείο όπου εκτυλισσόταν ένα γελοίο «φοιτητικό κίνημα».
Ωστόσο πολλοί συγγραφείς συνηθίζουν, όταν φτάνουν σε μια ηλικία, να αυτοβιογραφούνται. Γιατί αποφεύγουν να το κάνουν νεότεροι;
Νομίζω ότι κάνουμε απολογισμούς μόνον όταν είμαστε μεγαλύτεροι. Πάντως, πολλοί συγγραφείς είναι τόσο αυτάρεσκοι ώστε αυτοβιογραφούνται από την πρώτη κιόλας μέρα της συγγραφικής τους ζωής.
Από πού αρχίζει η φαντασία και πού σταματά όταν γράφουμε ένα μυθιστόρημα;
Ο κάθε συγγραφέας ρυθμίζει τη δόση και τον συσχετισμό φαντασίας και εμπειρίας. Μερικοί από μας διατηρούμε σημειωματάρια όπου καταγράφουμε διάφορα στοιχεία της πραγματικότητας, σκέψεις, ιδέες που μας κατεβαίνουν και που τις θεωρούμε ενδιαφέρουσες, αν και σπανίως είναι ενδιαφέρουσες.
Στο νέο σας βιβλίο Αστραφτερά πεδία μάς ταξιδεύετε στο Παρίσι και στην Αθήνα. Ποια η σχέση σας με αυτές τις δυο πόλεις;
Είναι δυο πατρίδες για τις οποίες ανησυχώ εξίσου. Σε αμφότερες τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Πληρώνουμε τα λάθη της σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής, της οικονομικής κρίσης και της πολυπολιτισμικότητας.
Μερικές φορές η περιγραφή που κάνετε για την Αθήνα είναι σκληρή. Τι σας αρέσει και τι δεν σας αρέσει από την Αθήνα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο κέντρο της Αθήνας, άρα παραχωρήστε μου το δικαίωμα να την κρίνω χωρίς να μου πείτε «Αν δεν σ’ αρέσει, γύρνα στο χωριό σου!». Δεν έχω χωριό! Νομίζω ότι τα περισσότερα προβλήματα της Αθήνας, τα παλιά και τα καινούρια, οφείλονται στη συστηματική παραβίαση των νόμων: των νόμων της πολεοδομίας, των νόμων περί ευταξίας, των νόμων περί κυκλοφορίας και στάθμευσης αυτοκινήτων. Και πάει λέγοντας. Ο αντιευρωπαϊσμός μας, αυτός ο ανατολίτικος φανατισμός, εμπόδισε ακόμα και τους Βαυαρούς να κάνουν την Αθήνα μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η Αθήνα έχει παραδοθεί στους βανδάλους. Τι μ’ αρέσει: τα βράδια του καλοκαιριού είναι, νομίζω, ανυπέρβλητα· οι κατάφυτες αθηναϊκές βεράντες· οι θερινοί κινηματογράφοι.
Το Παρίσι είναι μια πόλη που ξεχωρίζει και τόπος που σπουδάσατε και που σας πρόσφερε νέες γνώσεις. Τι θυμάστε από εκείνη την εποχή;
Ήταν δύσκολη εποχή και δεν είχα επαφή με την πόλη. Η ζωή μου ήταν τα μαθήματα και η βιβλιοθήκη. Θυμάμαι πολλούς Έλληνες φοιτητές που είχαν επαφή με την πόλη αλλά όχι με τα μαθήματα και τη βιβλιοθήκη. Όσο για μένα, ένιωθα πως έπρεπε να κερδίσω τον χαμένο χρόνο στη Φυσικομαθηματική της Αθήνας, στο θορυβώδες, άθλιο Χημείο όπου εκτυλισσόταν ένα γελοίο «φοιτητικό κίνημα».
Η συνέχεια είναι η Αμερική. Πώς ήταν η πολύχρονη ζωή σας εκεί; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που την κάνουν να διαφέρει από τον υπόλοιπο κόσμο;
Οι ΗΠΑ είναι μια χώρα «take it or leave it». Αν σου ταιριάζει ψυχικά ο τρόπος ζωής, μπορείς να γίνεις εκστατικά ευτυχισμένος. Οι ΗΠΑ δεν είναι μονοδιάσταση οντότητα: υπάρχουν θύλακες από τους οποίους μπορείς να διαλέξεις ποιος σου ταιριάζει· υπάρχουν αντιθέσεις. Και, φυσικά, πολλά άλυτα προβλήματα που αποδίδονται στο συνονθύλευμα φυλών και στις διαδικασίες ίδρυσης των ΗΠΑ· η φυλετική ποικιλία δεν είναι πάντοτε συνθήκη ευημερίας και ειρήνης. Σε τι διαφέρουν οι ΗΠΑ από τον υπόλοιπο κόσμο: έχουν εσωτερικό δυναμισμό, ακαταμάχητη δύναμη αυτοδιόρθωσης· είναι ικανές και για το καλύτερο και για το χειρότερο.
Είμαι πεπεισμένη ότι η ελληνική λογοτεχνία είναι κατώτερη της ξένης. Δεν ξέρω αν είναι κατώτερη της λογοτεχνίας της Νιγηρίας, πιστεύω όμως ότι είναι κατώτερη της λογοτεχνίας των χωρών του πολιτισμένου κόσμου. Διαβάζω σε τέσσερις γλώσσες: ε, δεν μπορεί, παίρνω μια ιδέα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κάτι ψυχανεμίζομαι.
Παράλληλα με τη γραφή έχετε και μια απέραντη αγάπη για τη μουσική. Ποια είδη μουσικής σάς αρέσουν;
Ροκ από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα, μερικές ποικιλίες της τζαζ, μπλουζ. Οι αγαπημένοι μου μουσικοί πεθαίνουν: πριν από λίγες μέρες, μετά τον Λέοναρντ Κόεν, πάει και ο Λίον Ράσελ... Το πήρα κατάκαρδα.
Είστε και μεταφράστρια. Ποια είναι η εμπειρία σας από την ξένη λογοτεχνία;
Είμαι περισσότερο μεταφράστρια δοκιμίων παρά λογοτεχνίας. Αλλά είμαι πεπεισμένη ότι η ελληνική λογοτεχνία είναι κατώτερη της ξένης. Δεν ξέρω αν είναι κατώτερη της λογοτεχνίας της Νιγηρίας, πιστεύω όμως ότι είναι κατώτερη της λογοτεχνίας των χωρών του πολιτισμένου κόσμου. Διαβάζω σε τέσσερις γλώσσες: ε, δεν μπορεί, παίρνω μια ιδέα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κάτι ψυχανεμίζομαι.
Η γραφή είναι μια αντίσταση στον χρόνο. Αντέχει όμως το έργο του συγγραφέα στη λήθη του χρόνου;
Ποιος ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο; Όταν πεθάνουμε, τίποτα που μας αφορά δεν θα έχει σημασία. Πάντως, ο χρόνος, η αντοχή στον χρόνο είναι ένα κριτήριο ποιότητας – όχι απαραιτήτως δίκαιο και αλάνθαστο.
Τι θα θέλατε να προτείνετε στους αναγνώστες μας που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Ορίστε, Καβάφης:
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηγαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Αστραφτερά πεδία
Σώτη Τριανταφύλλου
Πατάκης
517 σελ.
ISBN 978-960-16-6899-4
Τιμή: €19,80
