Τάσος Ι. Κυριακίδης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Τάσος Ι. Κυριακίδης γεννήθηκε στο Περίβλεπτο Δράμας από γονείς πρόσφυγες της Αργυρούπολης του Πόντου και από τα παιδικά του χρόνια εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. Είναι Εταίρος του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, μέλος της «Επιτροπής Ποντιακών Μελετών», μέλος της «Παναγίας Σουμελά», μέλος της «Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών», καθώς και άλλων πνευματικών και κοινωνικών φορέων. Διετέλεσε πρόεδρος και μέλος διοικητικών συμβουλίων ποντιακών συλλόγων και οργανισμών, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Εκδοτών Θεσ/νίκης και αντιπρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου. Είναι επίσης επίτιμο μέλος της Παμμακεδονικής Καναδά, του Φιλολογικού Ιστορικού και Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων και της Ευξείνου Λέσχης Καστοριάς. Διατέλεσε μέλος της Εφορείας της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.
Θα ήθελα να σας συγχαρώ για την όμορφη έκδοση του βιβλίου σας με τον τίτλο Πόντος. Πώς ξεκίνησε η ιδέα αυτού του σπουδαίου λευκώματος;
Στο πλαίσιο της εκδοτικής διαδικασίας, διαπίστωσα πριν από τριάντα και πλέον χρόνια την έλλειψη φωτογραφικού και άλλου εικονογραφικού υλικού τόσο για την Ελλάδα, όμως κυρίως για τις χώρες της Μικράς Ασίας και ιδιαίτερα του Πόντου. Αυτή ήταν η αφορμή να καλλιεργήσω και επαυξήσω τη συλλεκτική μου δραστηριότητα που επεκτάθηκε και σε νομίσματα της περιοχής.
Το βιβλίο σας περιέχει πολύτιμες εικαστικές μαρτυρίες. Μήπως μια φωτογραφία είναι χίλιες λέξεις;
Η φωτογραφική και η εν γένει εικαστική αποτύπωση δεν περιγράφεται, ούτε αντικαθίσταται πολλές φορές ακόμη και με περισσότερες από χίλιες λέξεις.
Η φωτογραφική και η εν γένει εικαστική αποτύπωση δεν περιγράφεται, ούτε αντικαθίσταται πολλές φορές ακόμη και με περισσότερες από χίλιες λέξεις.
Την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας την ίδρυσαν οι Κομνηνοί. Ποια ήταν η συμβολή τους στην ιστορική ανάπτυξη του κράτους;
Την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας την ίδρυσαν γόνοι της Δυναστείας των Βυζαντινών Κομνηνών, οι οποίοι στη συνέχεια ονομάστηκαν Μεγάλοι Κομνηνοί· αυτό έγινε το 1204 μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους. Πρώτος Αυτοκράτορας και ιδρυτής της Τραπεζουντιακής Αυτοκρατορίας ήταν ο Αλέξιος ο Α΄(1204-1222). Οι Κομνηνοί Αυτοκράτορες της Τραπεζούντας είχαν αγάπη προς την πατρίδα και υψηλή ελληνική εθνική συνείδηση. Προήγαγαν και επεξέτειναν τον Eλληνισμό με τη δημιουργία και μιας δεύτερης ελληνικής Αυτοκρατορίας. Η πρωτεύουσα έγινε κέντρο του εμπορίου για την ευρύτερη περιοχή, και με την βοήθεια βεβαίως της οχύρωσης της περιοχής η οποία προικίστηκε με πολλά κάστρα, αλλά και της οικονομικής ανάπτυξης με ένα ισχυρό νόμισμα, τα κομνηνάτα ή άσπρα, τα οποία είχαν την εποχή της Αυτοκρατορίας διεθνή κυκλοφορία.
Από το 1204 μέχρι την πτώση το 1461 ακμάζει η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Ποια ήταν η ιστορική και πνευματική προσφορά της;
Η Αυτοκρατορία μπόρεσε να επιβιώσει 257 χρόνια. Οκτώ δηλαδή χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι η τελευταία εστία του Ελληνισμού που υπέκυψε στον κατακτητή. Όλα αυτά τα χρόνια ήταν σε επιφυλακή και σε εμπόλεμη κατάσταση και όμως κατόρθωσε να αναπτύξει έναν αξιοθαύμαστο κρατικό μηχανισμό και μια έξοχη και αξιοζήλευτη διπλωματία. Στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας οι υπήκοοι είχαν, σε αντίθεση με την Ευρώπη, την ιδιοκτησία τους. Είχαν δικαιώματα που θα ζήλευαν άλλοι λαοί. Την εποχή της γενικής δεισιδαιμονίας και αμάθειας στην Ευρώπη, στον Πόντο των Κομνηνών κανείς δεν εκτελέστηκε για θρησκευτικούς λόγους και ούτε η ανθρώπινη γνώση αντιμετωπιζόταν ως αντιχριστιανική.
Ακόμη και σήμερα τα διασωθέντα μνημεία και τα ερείπια μαρτυρούν και καταδεικνύουν αυτά που αναφέρω. Ο πρώτος και διαχρονικός ιστορικός της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, Ιάκωβος Φαλμεράυερ, σημειώνει στον πρόλογο του κλασικού του έργου ότι με την άλωση της Τραπεζούντας προσδιορίζεται η αληθινή χρονική στιγμή κατά την οποία το ένδοξο έθνος των Ελλήνων εξαφανίστηκε από τις τάξεις των λαών και βούλιαξε στο σκοτάδι μιας τετρακοσιοπενηντάχρονης νύχτας.
Ο κατατρεγμός των Ποντίων αρχίζει στις αρχές του εικοστού αιώνα. Ποια ήταν τα αντίποινα των Τούρκων;
Με την εμφάνιση των Νεότουρκων, οι οποίοι υποσχέθηκαν ισότητα και αδελφοσύνη αλλά εξαπάτησαν τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρχίζει ουσιαστικά ο άγριος διωγμός και η εξόντωση των Χριστιανικών πληθυσμών. Μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων, σειρά έχουν οι Έλληνες του Πόντου. Οι Τούρκοι διέπραξαν φρικαλεότητες και, αν δεν γινόταν η αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών, δεν πιστεύω ότι θα απέμενε ελληνικός πληθυσμός, παρά το γεγονός ότι οι Ελληνοπόντιοι την περίοδο αυτή ανέπτυξαν αξιόλογο αντάρτικο, εννοείται για λόγους αυτοπροστασίας και επιβίωσης.
Αν και έφυγαν από την πατρική γη οι Πόντιοι ήρθαν στην πατρίδα και διακρίθηκαν για την προσαρμογή και τη εργατικότητά τους. Τι είναι αυτό που τους βοήθησε να επιβιώσουν;
Από τα χρόνια της Αυτοκρατορίας των Μεγαλοκομνηνών της Τραπεζούντας και του Πόντου ήταν έντονα ανεπτυγμένη η ελληνική εθνική συνείδηση, την οποίαν είχαν και οι παππούδες και πατεράδες μας και την μετέφεραν στην Ελλάδα. Είχαν ανεπτυγμένο και τον κοινοτισμό, διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να επιζήσουν ούτε να έχουν σχολεία και άλλα ευαγή ιδρύματα. Την ελληνικότητά τους την οφείλουν στη χριστιανική τους πίστη και στη διατήρηση των ηθών και των εθίμων, τα οποία και έφεραν και καλλιέργησαν και στην ελλαδική πατρίδα. Ήταν ολιγαρκείς, υπομονετικοί, πολυδημιουργικοί και επινοητικοί. Αγαπούσαν τα γράμματα, ήταν θεοσεβούμενοι ή, όπως έλεγαν στην ποντιακή διάλεκτο, «είχαν φόβο Θεού» και λάτρευαν την γη την ψωμοδότρα.
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου σας υπάρχουν χαρακτικά, χάρτες και νομίσματα εκείνης της περιόδου. Πώς συλλέξατε αυτό το σπουδαίο υλικό;
Χρειάστηκαν πολλά χρόνια συλλεκτικής προσπάθειας απ’ όλον τον κόσμο. Η απόκτηση αυτού του υλικού έγινε ύστερα από επιτόπια έρευνα στα ειδικά καταστήματα κυρίως των διαφόρων πόλεων και χωρών του εξωτερικού, αλλά και με τη συμμετοχή μου σε δημοπρασίες. Η δημοσίευσή του δεν αποβλέπει και δεν προσδοκά κέρδη και αμοιβές. Αποτελεί ηθική υποχρέωση στο πλατύ κοινό αλλά και στην επιστημονική κοινότητα, ελληνική και ξένη.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση μπορώ να πω πως η συλλογή χαρακτικών του Πόντου που δημιούργησα είναι ίσως η σημαντικότερη, ενώ η άλλη συλλογή χαρακτικών από τις ελληνικές περιοχές (ελεύθερες και αλύτρωτες), που παράλληλα έγινε, είναι απο τις αξιολογότερες.
Η πατρίδα μας για να ανακάμψει χρειάζεται τη βοήθεια όλων μας. Χρειαζόμαστε νηφαλιότητα και περίσκεψη και κυρίως κοινή λογική και αυστηρότητα, όχι μόνον στον εαυτό μας αλλά και στους υπεύθυνους της αδικαιολόγητης ταλαιπωρίας μας, τέως και νυν.
Τραπεζούντα, Αμάσεια, Αργυρούπολη, Θεοδοσιούπολη, Ποντοηράκλεια. Υπάρχουν και άλλες πόλεις ή περιοχές που έζησαν Πόντιοι;
Ασφαλώς και υπάρχουν και άλλες πόλεις και περιοχές (κώμες και χωριά) όπου έζησαν Ελληνοπόντιοι. Ενδεικτικά αναφέρω τα Σούρμενα, τον Όφ, το Κατωχώρι, τη Ριζούντα, τα Πλάτανα, την Κερασούντα, την Οινόη, την Τρίπολη, τα Κοτύωρα, την Σινώπη, την Σεβάστεια, τη Νικόπολη, τη Μερζεφούντα (εκεί που ιδρύθηκε και λειτούργησε το Αμερικάνικο Κολέγιο και είναι γνωστό στη Θεσσαλονίκη ως Ανατόλια.) και πολλές άλλες πόλεις και χωριά, όπως η Ίμερα, το Σταυρί, η Κρώμνη, η Σάντα κ.α.
Με το βιβλίο σας βοηθάτε στο να διατηρηθεί η μνήμη. Γιατί πρέπει να διατηρήσουν οι νεότεροι τη μνήμη;
Ναι, πιστεύω ότι συμβάλλω στη διατήρηση της μνήμης (και όχι μόνο). Αλίμονο στους λαούς που δεν έχουν μνήμη.
Και παλαιότερα ως εκδότης συνεισφέρατε με τα ιστορικά και επιστημονικά βιβλία που εκδώσατε. Τι κερδίσατε από αυτή την πορεία στον χρόνο;
Με τις δύο χιλιάδες τίτλους επιστημονικών και κυρίως πανεπιστημιακών βιβλίων που έχουν εκδοθεί με τη φροντίδα μου νομίζω πως προσέθεσα και εγώ κάτι στην παιδεία και στον πολιτισμό μας διαχρονικά.
Με εντυπωσιάζει και η σεμνή παρουσία σας σε πνευματικούς φορείς που έχουν σκοπό την προβολή του ελληνικού πολιτισμού. Τι χρειάζεται η πατρίδα για να ανακάμψει από αυτή τη δύσκολη περίοδο;
Η πατρίδα μας για να ανακάμψει χρειάζεται τη βοήθεια όλων μας. Χρειαζόμαστε νηφαλιότητα και περίσκεψη και κυρίως κοινή λογική και αυστηρότητα, όχι μόνον στον εαυτό μας αλλά και στους υπεύθυνους της αδικαιολόγητης ταλαιπωρίας μας, τέως και νυν.
Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν την συνέντευξή σας;
Να κρατήσουμε λοιπόν την αυτοκυριαρχία μας και την ελπίδα μας χωρίς να είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι και να ευχηθούμε για μια μεγαλύτερη αλληλεγγύη, την οποία και περιμένουμε.
Πόντος
Χαρακτικά, χάρτες, νομίσματα
Τάσος Ι. Κυριακίδης
Εκδόσεις Κυριακίδη
320 σελ.
ISBN 978-960-599-033-6
Τιμή € 34,90
