Ισίδωρος Ζουργός: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει, επίσης, ασχοληθεί με θέματα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο και Ιστορίας της εκπαίδευσης. Από το 1995 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει επτά μυθιστορήματα.
Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί το μυθιστόρημα Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο;
Μια σειρά από επιθυμίες και κοχλάζοντα συγγραφικά πάθη, όπως η φιλοδοξία να αποτυπωθεί μυθιστορηματικά η συνεχής εσωτερική διαπάλη του ανθρώπου ανάμεσα στον ορθό λόγο και στο θαύμα, ο ξεχασμένος για την ελληνική πεζογραφία 17ος αιώνας, η γέννηση του Ευρωπαίου ανθρώπου αλλά και ένα κοίταγμα στην Ιστορία των επιστημών και της ιατρικής.
Είναι συμβολικός ο τίτλος ή υποδηλώνει κάτι;
Καθόλου συμβολικός, το βιβλίο είναι αποσπάσματα από την καταγραφή μιας ανθρώπινης ζωής.
Ποιος ήταν ο Ματίας Αλμοσίνο;
Ο Ματίας Αλμοσίνο, όπως αναφέρεται στο σημείωμα του βιβλίου, δεν υπήρξε ποτέ ως φυσικό πρόσωπο, είναι απλώς μια συγγραφική επινόηση. Θα μπορούσε όμως να έχει υπάρξει πραγματικά. Τα ταξίδια του, οι συναντήσεις του, οι ιδέες, τα διαβάσματά του υπάρχουν πάνω σε έναν πιστό ιστορικό καμβά.
Αν γεννηθεί στη συνείδηση του αναγνώστη αυτό που λέμε έρωτας με την πρώτη ματιά, τότε η έκταση ενός μυθιστορήματος δεν είναι πρόβλημα. Άλλωστε, όλοι μας ως αναγνώστες είμαστε διψασμένοι άνθρωποι, διψασμένοι να ακούσουμε ιστορίες από τις ζωές των άλλων, διψασμένοι να ζήσουμε πιο πάνω και πέρα από τις δικές μας ζωές.
Μέσα από τον Αλμοσίνο περιγράφετε την Ευρώπη του 17ου αιώνα. Ποιες ήταν οι διαφορές στη ζωή σε εκείνη την περίοδο σε σχέση με το σήμερα;
Ο 17ος αιώνας ήταν ένας άλλος κόσμος σε επίπεδο συνθηκών, όμως μπορεί να διακρίνει κανείς πολλές ομοιότητες στα πάθη των ανθρώπων, στα όνειρά τους, στη βουλιμία τους για κέρδος και εξουσία.
Με τη ματιά του συγγραφέα μάς ταξιδεύετε στις Άλπεις, στη Βενετία, στη Θεσσαλονίκη. Πρέπει ο συγγραφέας να έχει ταξιδέψει, για να περιγράψει τόπους ή κράτη που διηγείται στις σελίδες του βιβλίου του;
Δεν το θεωρώ απαραίτητο, άλλωστε μιλάμε για ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται πριν από τέσσερις αιώνες. Πόσο χρήσιμο θα ήταν ένα ταξίδι στους ίδιους τόπους, όταν τόσα πράγματα έχουν αλλάξει από τότε… Στην περίπτωση του Ματίας Αλμοσίνο έχω ταξιδέψει σε κάποιους, όπως στη Βασιλεία της Ελβετίας, στη Βενετία, στο Λονδίνο, στην Κωνσταντινούπολη και να μη μιλήσω για τη Θεσσαλονίκη όπου ζω εδώ και πενήντα χρόνια. Σε κάποιες περιπτώσεις τα ταξίδια μπορούν να βοηθήσουν, όμως δουλειά του συγγραφέα είναι να επινοεί, να φαντάζεται και να γεννοβολά κόσμους ολόκληρους ζώντας ταυτόχρονα μακριά απ’ αυτούς.
Οι σκηνές από τη ζωή του Αλμοσίνο αναδεικνύουν την πολυπραγμοσύνη και τη σπουδαιότητά του ως ανθρώπου. Για εσάς, ποια είναι πιο σημαντική: η ζωή των επώνυμων ή των ανώνυμων ανθρώπων;
Όλες οι ζωές είναι σημαντικές, ακόμη και οι πιο ταπεινές, ακόμη και οι τιποτένιες. Μην ξεχνάτε πως σε ένα παλαιότερο μυθιστόρημά μου, Στη σκιά της πεταλούδας, ένας ολόκληρος αιώνας ξετυλίγεται σε ένα εκτενές μυθιστόρημα μόνο μέσα από σκηνές απλών καθημερινών ανθρώπων, οι οποίοι μάλιστα ζούσαν σε ξεχασμένες περιοχές της βαλκανικής ενδοχώρας. Ήταν μια συνειδητή επιλογή εξαρχής. Όμως και στο Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο, δίπλα στους επιστήμονες και στους φιλοσόφους ζουν και σχετίζονται μαζί τους απλοί άνθρωποι – και μάλιστα η αφηγηματική κάμερα τους αφιερώνει πολύ χρόνο.
Διαβάζοντας τις σελίδες του βιβλίου, μαθαίνουμε για τον Ντεκάρτ αλλά και τον Σπινόζα. Η φιλοσοφία τότε ήταν ρηξικέλευθη και γοήτευε τους ανθρώπους. Συμβαίνει κάτι ανάλογο στην εποχή μας;
Νομίζω πως όχι και εικάζω κάποιες απαντήσεις. Την εποχή του Αλμοσίνο η γνώση (επιστημονική και ανθρωπιστική) μπορούσε σε κάποιο μεγάλο μέρος της να κατακτηθεί από έναν και μόνο άνθρωπο. Μην ξεχνάτε ότι το ιδεώδες του homo universalis της Αναγέννησης, του ανθρώπου που γνωρίζει τα πάντα, είναι ακόμη ζωντανό. Οι διανοούμενοι εκείνης της εποχής μπορούσαν να παρακολουθήσουν τη γέννηση της καινούριας σκέψης σε πολλούς τομείς. Σήμερα κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Ο όγκος της γνώσης απαιτεί εξειδίκευση και η κάθε καινούρια πνευματική παραγωγή απευθύνεται μόνο στους ειδικούς, με έναν λόγο τις περισσότερες φορές κρυπτικό για τους αμύητους. Μια καινούρια, ας πούμε, φιλοσοφική θεωρία θα μείνει άγνωστη σε έναν κορυφαίο αρχιτέκτονα, γιατρό ή και ποιητή ακόμη. Αν αυτό που έχει παραχθεί φιλοσοφικά είναι πραγματικά σημαντικό, ύστερα από δεκαετίες θα περάσει με επιγραμματικές διατυπώσεις σε ένα ευρύτερο κοινό. Οι φιλόσοφοι σήμερα, όσο ζουν, δύσκολα πια μυρίζουν προσφερόμενες δάφνες εκτός ίσως από τον στενό πνευματικό τους κύκλο.
Αληθινά πέρασα όμορφα διαβάζοντας το μυθιστόρημά σας κι ανακάλυψα ότι έχετε κάνει σπουδαία δουλειά, αλλά και έρευνα. Πόσα χρόνια διήρκεσε το γράψιμο του βιβλίου;
Έρευνα και συγγραφή μαζί περίπου τρία χρόνια.
Τα τελευταία χρόνια εκδίδονται πολλά ιστορικά μυθιστορήματα. Ποια είναι η συνεισφορά τους στο αναγνωστικό κοινό;
Καταρχήν να σας πω πως θεωρώ τον εαυτό μου απλά συγγραφέα και αποφεύγω να χαρακτηρίζω τα βιβλία που γράφω ιστορικά μυθιστορήματα. Στα περισσότερα από αυτά υπάρχει η Ιστορία ως επιτελική δύναμη ή απλά διάκοσμος, χωρίς να σημαίνει πάντα ότι εντάσσονται στο γραμματειακό είδος του ιστορικού μυθιστορήματος. Η ταξινόμηση αυτή είναι άλλωστε δουλειά της φιλολογίας. Τα μυθιστορήματα, λοιπόν, ιστορικού περιβάλλοντος, ας τα ονομάσουμε έτσι, φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα αγαπητά στο αναγνωστικό κοινό. Κατά πρώτο λόγο συνεισφέρουν στην ιστορική γνώση ενός ευρύτερου κοινού, που δεν έχει την ευκαιρία συχνά να μαθαίνει για το παρελθόν. Νομίζω ότι έτσι διευρύνεται η θέαση του φαινομένου του ανθρώπου και βαθαίνει η κρίση μας σε προβλήματα επίκαιρα. Όλα βέβαια έχουν άμεση σχέση και με την ποιότητα των κειμένων που γράφονται, γιατί δυστυχώς δεν λείπουν και βιβλία όπου κυριαρχεί μια ισοπεδωτική θέαση του παρελθόντος σε συνδυασμό με αυθαίρετες γενικεύσεις, ιδεολογήματα, εθνικισμούς και αρκετή αφέλεια. Όπως σε όλα, έτσι και στην περίπτωση των ιστορικών μυθιστορημάτων η ποιοτική διαβάθμιση είναι αυτό το οποίο πρέπει να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη.
Αν και το βιβλίο σας είναι ογκώδες, εντούτοις διαβάζεται με ευχαρίστηση. Αγαπά όμως ο αναγνώστης τέτοιου είδους μυθιστορήματα;
Αν γεννηθεί στη συνείδηση του αναγνώστη αυτό που λέμε έρωτας με την πρώτη ματιά, τότε η έκταση ενός μυθιστορήματος δεν είναι πρόβλημα. Άλλωστε, όλοι μας ως αναγνώστες είμαστε διψασμένοι άνθρωποι, διψασμένοι να ακούσουμε ιστορίες από τις ζωές των άλλων, διψασμένοι να ζήσουμε πιο πάνω και πέρα από τις δικές μας ζωές. Ο έρωτας της ανάγνωσης είναι αυτό το μακρύ ταξίδι σε αναζήτηση μιας πηγής της οποίας ακούμε το μακρινό κελάρυσμα.
Είσαστε από τους πιο ευπώλητους συγγραφείς. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;
Το να βρίσκει ένας συγγραφέας μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο χωρίς να γράφει βιβλία παραλίας ή γλυκερές ιστορίες είναι έτσι κι αλλιώς νομίζω θετικό για την ίδια την επιβίωση της πεζογραφίας στη χώρα μας. Αυτή την ανταπόκριση την εισπράττω προσωπικά ως ενθάρρυνση να συνεχίσω, ως κουράγιο και τόνωση ότι αυτό το εγχείρημα που ξεκίνησα πριν από είκοσι πέντε χρόνια αξίζει τον κόπο.
Τελευταία λάβατε το Βραβείο των Βιβλιοπωλείων Public. Μήπως αυτό αποτελεί και μια επιβράβευση των προσπαθειών σας;
Είναι αυτό το ειδικό βραβείο που το αποφασίζουν οι πωλητές της εν λόγω αλυσίδας των βιβλιοπωλείων. Πρόκειται για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε καθημερινή επαφή με το αναγνωστικό κοινό, ακούνε τα σχόλιά τους κι αφουγκράζονται τα ερωτηματικά και τις προσδοκίες τους. Αυτό, νομίζω, δίνει σε αυτό το βραβείο μια βαρύτητα.
Πέρα από συγγραφέας, εργάζεστε ως εκπαιδευτικός σε δημοτικό σχολείο. Αλήθεια, το γνωρίζουν αυτό οι συνάδελφοί σας; Διαβάζουν τα μυθιστορήματά σας;
Ναι, το γνωρίζουν και η συντριπτική πλειοψηφία τα διαβάζει. Είναι πολύ όμορφο να συζητάς γι’ αυτά με ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεσαι την ίδια καθημερινότητα.
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους συγγραφείς;
Να σκεφτούν πριν απ’ όλα αν μπορούν να ζήσουν χωρίς τη βάσανο της γραφής. Αν δεν μπορούν, τότε να συνεχίσουν, με απεριόριστη βέβαια δόση υπομονής και με αδιάλειπτη ενασχόληση. Α, να μην το ξεχάσω, να έχουν και γερό στομάχι, γιατί δεν είναι πάντα όλα τα σχόλια καλοπροαίρετα ούτε και οι κόσμοι που φτιάχνουμε είναι πάντα ενδιαφέροντες για τους άλλους.
Ποια συμβουλή των γονιών σας εξακολουθείτε ακόμη να τηρείτε;
Να προσπαθείς, όσο είναι δυνατό, να διαβάζεις και να γράφεις το πρωί, τότε που είναι το μυαλό καθαρό και η ψυχή ασυννέφιαστη από τις σκιές της νύχτας.
Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
Ισίδωρος Ζουργός
Πατάκης
780 σελ.
Τιμή € 21,50
