fbpx
ΦΑΙΔΩΝ ΓΙΑΓΚΙΟΖΗΣ

Φαίδων Γιαγκιόζης

συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Οι παλαιότεροι θυμούνται τη Θεσσαλονίκη με ιδιαίτερη νοσταλγία. Ήταν πάντα στην καρδιά τους το όραμα μιας όμορφης πόλης στη ζεστή αγκαλιά του Θερμαϊκού Κόλπου. Οι παλιές χαλκογραφίες δίνουν συνήθως μια φανταστική εικόνα της με κυρίαρχη την παρουσία του θαλάσσιου τείχους και του μεγάλου εμπορικού της λιμανιού κατάμεστου με λογής καράβια της εποχής. Η αμφιθεατρική διάταξη της πόλης πρόσφερε ένα θέαμα μοναδικής ομορφιάς στον ταξιδευτή που την πλησίαζε από τη θάλασσα. Μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους, το 1912, η πόλη προσπάθησε να αλλάξει και να ξεχάσει ό,τι της θύμιζε τη μακρόχρονη σκλαβιά. Η πυρκαγιά του 1917 έγινε η αιτία να σχεδιαστεί ξανά η Θεσσαλονίκη και να αποκτήσει το ελληνικό πρόσωπο που ήθελε η πολιτεία να της χαρίσει. Το χτίσιμο αυτό έγινε χωρίς όρια και ξέφυγε από τους συνήθεις κανόνες της οικιστικής ευπρέπειας. Η παραλία μπαζώθηκε και τα παλιά αρχοντικά έπεσαν χωρίς αντίσταση στη μανία της αντιπαροχής. Το βιβλίο-λεύκωμα του Φαίδωνα Γιαγκιόζη με τον τίτλο Θεσσαλονίκη 1912-2012, ο συναρπαστικός αιώνας μας δίνει μια εξαιρετική εικόνα τους παρελθόντος μέσα από σπάνιες φωτογραφίες και κείμενα του ίδιου αλλά μας αφήνει και μια νοσταλγία για το χθες που σίγουρα έκανε τη Θεσσαλονίκη να φαντάζει καλύτερη από τη σημερινή σύγχρονη πόλη.

Θα ήθελα να σας συγχαρώ για το βιβλίο-λεύκωμα που εκδώσατε με τον τίτλο Θεσσαλονίκη 1912-2012, ο συναρπαστικός αιώνας. Αλήθεια, πόσο καιρό κάνατε για να συγκεντρώσετε όλο αυτό το πολύτιμο υλικό;

Για τη Θεσσαλονίκη, που από τα παιδικά μου χρόνια τη θεωρούσα μεγαλειώδη, συγκέντρωνα τα στοιχεία του βιβλίου μου τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια σ’ όλα τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστρία. Στις χώρες που επισκέφθηκα υπάρχει τεράστιος πλούτος πληροφοριών, δεδομένου ότι τα τελευταία τουλάχιστον τριακόσια χρόνια ήταν χαρακτηρισμένη σαν πολυπολιτισμική πόλη με αγαστή συμβίωση των χριστιανών, των Εβραίων και των μουσουλμάνων.

1912-2012. Ένας αιώνας από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους. Σε αυτή τη δημιουργική περίοδο ανάπτυξης της πόλης υπήρξαν πολιτικοί άντρες που είχαν όραμα για τη βελτίωση της Θεσσαλονίκης;

Ναι, πράγματι υπήρξαν ορισμένοι άντρες και γυναίκες που διακρίθηκαν και βοήθησαν την πόλη σε πολλούς τομείς. Δημιουργικά μυαλά ήσαν οι δήμαρχοι Βαμβάκας, Πατρίκιος, οι εκπαιδευτικοί Αγλαΐα Σχοινά, ο Γ. Βαφόπουλος, ο Γ. Θέμελης, ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο μουσουργός Αιμίλιος Ριάδης, και από τους πρόσφυγες ο Θεοφύλακτος, ο Ιασωνίδης, ο Πασσαλίδης.

Μέσα στους δημιουργούς, ξεχωριστή θέση κατέχει για το κοινωνικό του έργο ο μητροπολίτης Γεννάδιος.

Γράφετε πως αν οι άνδρες του ελληνικού στρατού έμπαιναν σήμερα ως ελευθερωτές στην ίδια πόλη, ασφαλώς και δε θα την αναγνώριζαν τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη άλλαξε προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο;

Το ανατολίτικο πρόσωπο της πόλης άλλαξε και μια νέα πόλη δημιουργήθηκε, και λογικό είναι οι «ελευθερώντες» του 1912 να μην την αναγνώριζαν.

Η πληθυσμιακή έκρηξη άλλαξε τις σχέσεις των ανθρώπων. Μέσα στο πέρασμα του χρόνου καλλιεργήθηκαν νέα δεδομένα που σε όλα τα επίπεδα της ζωής έφτασαν και στα όρια της αυθαιρεσίας. Ο νέος δήμαρχος της πόλης Γιάννης Μπουτάρης μού εκμυστηρεύθηκε ότι σε κάποια επίπεδα, η καθημερινότητα δεν ελέγχεται πια.

Παλαιότερα ζούσαν αρμονικά στη Θεσσαλονίκη Τούρκοι, Έλληνες και Εβραίοι. Σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η συνεργασία ανάμεσα στους Έλληνες και τους μετανάστες;

Συνεργασία δεν υπάρχει για τον απλούστατο λόγο ότι οι Τούρκοι έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά το 1922, ενώ με τους ελάχιστους Εβραίους που επέστρεψαν από τη ναζιστική Γερμανία, υπάρχει συνεργασία κυρίως στην οικονομία και στο εμπόριο.

Σ’ αυτή την αρμονική συμβίωση που φαινόταν στην καθημερινή ενασχόληση στο εμπόριο, στην αγορά συνέβαλλαν αποφασιστικά εκπρόσωποι των τριών θρησκειών. Η Θεσσαλονίκη ανέκαθεν ήταν η πόρτα των Βαλκανίων και της Μεσευρώπης με το λιμάνι της. Οι επαφές της δεύτερης πόλης της Αυτοκρατορίας πρώτα με τους Βυζαντινούς και μετά με τους Οθωμανούς γίνονταν με τους θαλάσσιους δρόμους προς όλα τα λιμάνια της Μεσογείου. Το εμπόριο με τη Μασσαλία, την Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, τη Βενετία, έφερνε, εκτός από τον πλούτο, και νέες ιδέες. Το διαρκές πήγαιν’ έλα νεοφερμένων κατοίκων την έκανε πόλη ζηλευτή στα μάτια τους. Και οι νεοάποικοι, άλλοι έρχονταν για λίγο, άλλοι για μόνιμη εγκατάσταση.

Η διαδοχική έλευση των Εβραίων της Ισπανίας στα τέλη του 14ου αιώνα (των Σεφαραδίμ) και αργότερα των Εβραίων της κεντρικής Ευρώπης (των Εσκενάζυ) έφερε νέα γοητευτικά δεδομένα στην καθημερινότητα των Θεσσαλονικέων. Τους Ισπανοεβραίους τους έλεγαν και «Λαντίνο».

Το ντύσιμο, τα φαγητά, η μουσική, η αρχιτεκτονική, τα ήθη και έθιμα των νεοφερμένων στον κόλπο του Θερμαϊκού αφομοιώνονταν μ’ αυτά των προγενέστερων κατοίκων που ζούσαν σε δύο κόσμους. Ο ένας εμπεριείχε το κομμάτι της Ευρώπης που συναντούσε την Ανατολή.

Μετά τους Εβραίους, ήρθαν κι άλλοι, κι άλλοι, η πόλη μεγάλωνε κι έφτασε με τους οικισμούς των προσφύγων Ποντίων, Μικρασιατών, Θρακών, από τους 250.000 κατοίκους το 1960, να έχει σήμερα 1.500.000.

Η μητέρα των προσφύγων Θεσσαλονίκη, με τους νεότερους κατοίκους της από την πρώην Σοβιετική Ένωση, απλώθηκε σ’ ένα ενεργό μέτωπο από τις εκβολές των τεσσάρων ποταμών Αξιού, Γαλλικού, Λουδία και Αλιάκμονα μέχρι το αεροδρόμιο και την τουριστική ακμή του Μεγάλου Ακρωτηρίου.

Διαβάζοντας το βιβλίο έμαθα πολλά ιστορικά στοιχεία για τη Θεσσαλονίκη. Τι ξέρει όμως ο δημότης της πόλης για την ιστορία της;

Το ιστορικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης πολλοί συμπατριώτες μου δεν το γνωρίζουν. Ζουν το παρόν και δεν μπορούν να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα της πόλης που από τη δημιουργία της, είκοσι τρεις αιώνες πριν, έχει ζήσει πολλά σημαντικά γεγονότα. Η ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι η ίδια ιστορία των ανθρώπων της από τα χρόνια του αποστόλου Παύλου, σε μια πόλη που είχε ανοιχτές τις πόρτες της σ’ όλους.

Αυτή η νέα διόγκωση της πόλης από νέους ανθρώπους από άλλα μέρη δημιούργησε και νέες περιοχές με ασχήμια και μιζέρια. Άνθρωποι με άλλα ήθη και έθιμα που δε γνωρίζουν τη λαμπρή και συνεχή πορεία της μέσα στους αιώνες, την υποβαθμίζουν και οι Αρχές της –λένε οι παλιότεροι– δεν μπορούν να κλείνουν τα μάτια στις αυθαιρεσίες.

Η πόλη στις ημέρες μας υποβαθμίζεται με εργοστάσια και επιχειρήσεις που κλείνουν και θα χρειαστούν χρόνια για ν’ αλλάξει η καθημερινότητα.

Οι φωτογραφίες σας είναι εκπληκτικές. Μέσα από το άσπρο και μαύρο διακρίνουμε και παρατηρούμε την ανάπτυξη της πόλης αλλά και πώς ζούσαν οι άνθρωποι. Μία φωτογραφία λέει λοιπόν όσα λένε χίλιες λέξεις;

Μέσα από τις παλιές φωτογραφίες φαίνεται το μεγαλείο της πόλης. Το παλιό με το καινούργιο –φαίνεται από κάποια κτίρια που διασώζονται– συναντώνται ακόμη σε πολλές γοητευτικές γωνιές. Αυτά τα παλιά κτίρια λειτουργούν ως γωνιακοί οργανισμοί. Η πόλη διαθέτει υπέροχα μουσεία όπως το Αρχαιολογικό, το Βυζαντινό, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Ακόμα, το Μέγαρο Μουσικής και το νέο Δημαρχείο, που της χαρίζουν ένα διεθνές πρόσωπο, παρά τις αντιρρήσεις κάποιων.

Σε δύο σημεία επισημαίνετε το λάθος που έκαναν οι κυβερνώντες και γκρέμισαν τα αρχοντικά αλλά και το μπάζωμα της παραλίας που έγινε με στόχο την ευθυγράμμιση της παραλίας. Γιατί αυτά που επισημάνατε εσείς δεν τα γνώριζαν οι δημοτικοί άρχοντες της πόλης;

Σωστά με ρωτάτε… «τι έκαναν οι κυβερνώντες». Οι κυβερνώντες, λοιπόν, δεν είχαν τις ίδιες προτεραιότητες που έχουμε σήμερα για τον πολιτισμό. Τους ενδιέφερε να στεγάσουν τους νεοφερμένους πρόσφυγες.

Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τον πρώτο λόγο είχε η «αντιπαροχή» των εργολάβων που «έφαγε» το σύνολο σχεδόν της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς.

Οι τότε κυβερνήσεις –της δεκαετίας του ’60– προκειμένου να δώσουν στην πόλη «ευρωπαϊκό χρώμα» μπάλωσαν πέντε θαυμάσιους κόλπους και λιμανάκια από τον Λευκό Πύργο μέχρι την αρχή του Καραμπουρνού. Από εκείνη τη στιγμή και μετά η Θεσσαλονίκη έχασε –νομίζω– ένα κομμάτι της ψυχής της και την επαφή της με τη θάλασσα.

Ο σημερινός Σαλονικιός δε χαίρεται τη θάλασσά του. Αυτός ο μύθος της τάχα ερωτικής πόλης που της φορτώνουν κάποιοι ρομαντικοί μπερδεύεται με την αέναη ζωντάνια των χιλιάδων φοιτητών της.

Η Θεσσαλονίκη ως «ερωτική πόλη» είναι ευγενής φαντασία. Σήμερα παλιές οικογένειες Σαλονικιών που είχαν συμβάλει με τους προγόνους τους στη φήμη της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχουν ή είναι ελάχιστες. Οι νέοι άποικοι απλώς επιβιώνουν σαν συνέχεια μιας άλλης ζωής που εγκατέλειψαν με δάκρυα και πόνο κάτω από αντίξοες οικονομικές συνθήκες. Οι σημερινοί Σαλονικιοί, όπως και όλοι οι Ευρωπαίοι, δεν μπορούν ν’ αντιμετωπίσουν τη λαίλαπα των χρηματιστηρίων.

Το 2080, λένε οι Σουηδοί, η Θεσσαλονίκη θα έχει πληθυσμό γύρω στα πέντε εκατομμύρια και μόνο το 20% θα ομιλεί την ελληνική γλώσσα. Πώς κρίνετε αυτή τη δημογραφική έκρηξη;

Η γενιά μου έχει τεράστιες ευθύνες για τη δοκιμασία που περνάει σήμερα η πόλη μου. Έχει κάνει λάθη. Κανείς όμως δεν είναι διατεθειμένος να το παραδεχτεί. Από την άλλη, όπως λέει ένας παλιός φίλος, δεν ξεχνώ ποτέ την αλληλουχία των γεγονότων από τη δεκαετία του ’20 έως εκείνη του ’60 και τα όνειρα που χτίστηκαν μέσα σ’ αυτές. Δυστυχώς όμως πολλά από τα όνειρα αυτά δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Κι αυτό οφείλεται στην πληθυσμιακή έκρηξη.

Στο τέλος του βιβλίου διακρίνεται και μια πικρία για το ότι ο συγκεντρωτισμός της Αθήνας δεν επέτρεψε στη Θεσσαλονίκη να αναπτυχθεί. Τι θα συνέβαινε αν η Αθήνα συναινούσε στη μεγάλη ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης;

Αν κάτι θα με τρόμαζε σήμερα, είναι το γεγονός πια της απουσίας εκτίμησης των συνομιλητών μας. Στις ημέρες μας όλο και περισσότερο με απογοητεύει το πνεύμα της αυτοκαταγγελίας και του αυτοεξευτελισμού που βλέπω να κερδίζει έδαφος. Δυστυχώς, με τη δημογραφική έκρηξη δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι ο μελλοντικός κόσμος θα είναι καλύτερος από τον σημερινό.

Κι αυτό το λέω γιατί γενιές και γενιές ηγετών που πέρασαν απ’ αυτή την πόλη προσπάθησαν με κραυγές να την κάνουν «Αθήνα». Αντί να κινηθούν προς άλλες κατευθύνσεις, πάντοτε άπλωναν το χέρι προς την πρωτεύουσα, κι αυτή γενναιόδωρα της απένειμε τον τίτλο της «συμπρωτεύουσας».

Σήμερα δε χρειάζεται αυτομαστίγωμα, αλλά αναστοχασμός και ψύχραιμη εκτίμηση των γεγονότων για τη Θεσσαλονίκη, για την οποία κάποιοι επιμένουν ότι στις προσεχείς δεκαετίες θα αποτελεί μια πατρίδα που δε θα είναι δικιά μας. Κι αυτό θα συνοδεύεται από μια αγριότητα που τόσο συχνά διαπιστώνουμε στον δημόσιο χώρο και την ιδιωτική μας ζωή.

Ωστόσο, εγώ θα τη θεωρώ «μητέρα πατρίδα», όπως έλεγε ο Νίκος Πεντζίκης.

Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στη Θεσσαλονίκη. Τι αντιπροσωπεύει για εσάς η Θεσσαλονίκη;

Η Θεσσαλονίκη αντιπροσωπεύει για μένα την ίδια την ψυχή μας. Νομίζω πως όλοι οι παλιοί και οι καινούργιοι κάτοικοι το ίδιο νιώθουν. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι η ίδια η πόλη όπως τη ζούμε σήμερα δε μας πληγώνει.

Στην προσπάθειά μας, το τελευταίο μισό του 20ού αιώνα, στη φόρα που πήραμε να την «εξευρωπαΐσουμε» φτάσαμε στην κακογουστιά και την υπερβολή. Τι βλέπει σήμερα ο ξένος; Ψηλά καινούργια σπίτια σπάνιας ασχήμιας, σ’ ένα όργιο από μπετόν.

ΦΑΙΔΩΝ ΓΙΑΓΚΙΟΖΗΣΘεσσαλονίκη 1912-2012, Ο συναρπαστικός αιώνας
Φαίδων Γιαγκιόζης
Αφοί Κυριακίδη
784 σελ.
Τιμή € 70,00
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Ηρώ Σκάρου: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

Η Ηρώ Σκάρου κατάγεται από την Ικαρία. Μεγάλωσε στη Σύρο και στην Αθήνα. Με σπουδές στη φιλοσοφία και μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων, εργάστηκε κυρίως στην εκπαίδευση και στο μάρκετινγκ....

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Τατιάνα Αβέρωφ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε Ψυχολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο και εργάστηκε είκοσι χρόνια ως ψυχολόγος. Ήταν εισηγήτρια σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής στο ΕΚΕΒΙ,...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Τόλης Νικηφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1938, σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων και εργάστηκε κυρίως ως σύμβουλος εσωτερικής οργάνωσης επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το Λονδίνο....

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.