Νίκος Χρυσός συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Νίκος Χρυσός είναι συγγραφέας, αλλά και ο ιδιοκτήτης του «Παλαιοβιβλιοπωλείου», στο κέντρο της Αθήνας, και ζει καθημερινά ανάμεσα στα βιβλία. Η αγάπη του αυτή του έδωσε την ιδέα για τη δημιουργία της συλλογής με 24 διηγήματα γνωστών Ελλήνων συγγραφέων, με τον τίτλοΙστορίες βιβλίων. Όλες οι ιστορίες έχουν τη μυρωδιά της γραφής και μας ταξιδεύουν στον κόσμο των δημιουργών, αλλά και των κλασικών συγγραφέων.
Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων Ιστορίες βιβλίων από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Αλήθεια, τι περιέχει η συγκεκριμένη έκδοση;
Πρόκειται για μια συλλογή βιβλιοφιλικών διηγημάτων, ένα μωσαϊκό που περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά επεισόδια, ερωτικές ιστορίες, περιπετειώδη αφηγήματα, χιουμοριστικές αναμνήσεις, διηγήματα τρόμου, παραβολές, αλληγορίες, το προϊόν της σύντηξης πραγματικής ζωής κι αναγνωστικής εμπειρίας. 24 συγγραφείς: ο Λευτέρης Γιαννακουδάκης, η Ελένη Γκίκα, ο Αλέξανδρος Γραμματικός, ο Σταμάτης Δαγδελένης, ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, η Στέργια Κάββαλου, η Μαρία Καρδάτου, η Κατερίνα Καριζώνη, η Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, η Μαρία Κουγιουμτζή, ο Νίκος Κουνενής, η Έλενα Μαρούτσου, ο Βαγγέλης Μπέκας, η Μαρία Ξυλούρη, ο Ευθύμιος Γ. Σακκάς, ο Θανάσης Σκρουμπέλος, ο Αλέξης Β. Σταυράτης, η Κωνσταντίνα Τασσοπούλου, η Βάσια Τζανακάρη, ο Γιάννης Φαρσάρης, ο Φίλιππος Φιλίππου, ο Δημήτρης Χατζηκωνσταντίνου, ο Σπήλιος Χριστόπουλος και ο υποφαινόμενος αφηγούνται ιστορίες που επιδιώκουν να ανιχνεύσουν εκδοχές της συνύπαρξής μας με τα βιβλία. Τον τόμο κοσμούν ισάριθμες εικόνες του Φίλιππου Παπανικολάου.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής της συλλογής;
Διατηρώ ένα φυσικό κι ένα ηλεκτρονικό παλαιοβιβλιοπωλείο (www.oldbooks.gr), συνειδητοποίησα λοιπόν κάποια στιγμή πως χρειαζόμουν ένα τέχνασμα ώστε να μεταδώσω τη «μυρωδιά» του φυσικού χώρου και στους ηλεκτρονικούς επισκέπτες, να μεταφέρω δηλαδή τη συγκίνηση που προκαλεί η περιπλάνηση ανάμεσα στα φορτωμένα ράφια του Παλαιοβιβλιοπωλείου και σε εκείνον που προσεγγίζει τη συλλογή μέσα από την οθόνη ενός υπολογιστή. Προσέτρεξα στην λογοτεχνία· έτσι ξεκίνησε η δημοσίευση των βιβλιοφιλικών διηγημάτων στον ιστότοπο. Απευθύνθηκα σε συγγραφείς που γνώριζα κι εκτιμούσα και τους ζήτησα να συνδράμουν σε αυτό το εγχείρημα με τις ιστορίες τους. Τα διηγήματα λειτούργησαν σαν ένας προθάλαμος, σαν μια εικονική πραγματικότητα που καλωσόριζε τους επισκέπτες στο ηλεκτρονικό παλαιοβιβλιοπωλείο. Οι ιστορίες δημοσιεύονταν διαδοχικά και η συλλογή ολοκληρώθηκε σε έναν περίπου χρόνο κι είχε μεγάλη απήχηση. Είχα βέβαια πάντα στο μυαλό μου τη σκέψη να εκδοθούν σε έναν τόμο και η ευχή μου πραγματοποιήθηκε με τη συνδρομή των Εκδόσεων Καστανιώτη. Είμαι λάτρης του υλικού σώματος των βιβλίων.
Ξέρετε, μου θυμίζετε μαέστρο. Πώς καταφέρατε να συντονίσετε όλους τους συγγραφείς που μένουν σε διαφορετικά σημεία της χώρας μας;
Η επικοινωνία είναι ιδιαίτερα εύκολη πια. Επικοινωνούσαμε τηλεφωνικά και μέσω email και δεν παρουσιάστηκε ποτέ πρόβλημα. Ο όρος «μαέστρος» είναι μάλλον ιδιαίτερα κολακευτικός, μα ανακριβής. Οι συγγραφείς ήταν συνεπείς και δημιουργικοί και δεν παρουσιάστηκαν προβλήματα που θα απαιτούσαν λύσεις από μέρους μου. Η διαδικασία ήταν πολύ γοητευτική· ήμουν, εξάλλου, ο πρώτος αναγνώστης των διηγημάτων κι ο πρώτος θεατής των εικόνων που τα συνοδεύουν.
Ο αναγνώστης θέλει μερικές φορές να συνομιλήσει και να ονειρευτεί μαζί με τους συγγραφείς. Αυτή η επιθυμία μπορεί να πραγματοποιηθεί με την ανάγνωση των ιστοριών που περιέχει το βιβλίο;
Τα διηγήματα σε αυτόν τον τόμο συνεχίζουν συζητήσεις που έχουν ήδη αρχίσει, αφού συχνά επιστρέφουν σε αγαπημένα βιβλία εκλεκτών συγγραφέων, τα οποία λειτουργούν –έστω και δυσθέατα κάποιες φορές– στη βάση κάθε ιστορίας. Ο αναγνώστης συνομιλεί, νομίζω, με κάθε βιβλίο, όμως εδώ συναντά οικεία θέματα συζήτησης και γνώριμες αναφορές.
Γιατί τα διηγήματα της συλλογής είναι 24; Μήπως ο αριθμός είναι συμβολικός;
Η αλήθεια είναι πως αυτή η συλλογή θα μπορούσε να συμπληρώνεται για πάντα· είναι πολλοί οι συγγραφείς που θα ήθελα να προστεθούν στη συντροφιά μας, ωστόσο ένα βιβλίο χρειάζεται μια αρχή κι ένα τέλος – ακόμα κι αν δεν είναι τοποθετημένα με αυτή τη σειρά. Αποφάσισα το βιβλίο να ολοκληρωθεί σε 24 ιστορίες, όσα δηλαδή και τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου, μια και το γράμμα είναι το βασικό συστατικό στοιχείο της γλώσσας κι επομένως το βασικό στοιχείο της αφήγησης και της λογοτεχνίας. Θεώρησα πως κάτι τέτοιο είναι πολύ ταιριαστό τόσο με το θέμα όσο και με το πνεύμα του βιβλίου.
Ποιος είναι ο λόγος της εικονογράφησης της κάθε ιστορίας;
Οι εικόνες του τόμου θυμίζουν χαρακτικά ή βινιέτες που συναντάμε σε βιβλία παλαιότερων εποχών κι ενισχύουν τον έντυπο χαρακτήρα της έκδοσης. Τα ειδικά χαρακτηριστικά, η γραμματοσειρά, η ποιότητα του χαρτιού, η εικαστική επιμέλεια, αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία κάθε βιβλίου. Οι εικόνες αποτελούν εδώ συμπύκνωση κάθε διηγήματος, αφηγούνται την αίσθηση που αποκόμισε ο εικονογράφος ως αναγνώστης, δεν λειτουργούν μόνο διακοσμητικά αλλά προτείνουν μια ακόμα εκδοχή για κάθε ιστορία.
Μέσα από τις ιστορίες εμφανίζονται ο Καβάφης, ο Τσέχοφ, ο Δάντης, ο Πόε, η Ζωρζ Σαρή, ο Τολστόι. Μπορούμε μέσα από μια ιστορία να προσεγγίσουμε σπουδαίους συγγραφείς και να μας γίνουν οικειότεροι μετά την ανάγνωση;
Η οικειότητα με την οποία οι συγγραφείς «αξιοποιούν» αφηγήσεις ομοτέχνων τους προτείνει έναν ουσιαστικό τρόπο προσέγγισης της λογοτεχνίας, αφού την τοποθετεί στον πυρήνα της προσωπικής ιστορίας μέσα από ζώσα μνήμη και βιωμένες εμπειρίες. Με την έννοια αυτή, η λογοτεχνία λυτρώνεται από ψυχρές ακαδημαϊκές προσεγγίσεις και γίνεται στοιχείο της πραγματικής ζωής.
Δεν είναι, όμως, και οι ιστορίες αυτές μια ξενάγηση σε ένα βιβλίο για το βιβλίο;
Ελπίζω το βιβλίο αυτό να μην είναι απλώς ένας περιηγητικός χάρτης, αλλά μάλλον ένα λεύκωμα αναμνήσεων για κάθε αναγνώστη, μια συλλογή στιγμιότυπων που ζωντανεύουν προσωπικές εμπειρίες και συνεχίζουν τη μεγάλη περιπέτεια της ανάγνωσης. Νομίζω πως αυτή είναι η βαθύτερη προαίρεση κάθε συγγραφέα, να δημιουργήσει ένα βιβλίο-σταθμό για έναν τουλάχιστον αναγνώστη.
Ένα βιβλίο θέτει προβληματισμούς και μας ευχαριστεί όταν το διαβάζουμε. Μήπως δίνει όμως ενθάρρυνση ή και το κίνητρο να προσπαθήσουμε να γράψουμε και να πάρουμε μερικές φορές τη θέση του συγγραφέα;
Νομίζω πως καθένας μας θα ήθελε να έχει δημιουργήσει ο ίδιος το γοητευτικό σύμπαν των αγαπημένων του βιβλίων, ωστόσο ο προσεκτικός αναγνώστης γνωρίζει πως η συγγραφή δεν είναι μια εύκολη, μια απλή διαδικασία. Στη λογοτεχνία δεν αρκεί να καταγράψεις ένα επεισόδιο, χρειάζεται να το αναλύσεις, να το κατανοήσεις και να το μεταγράψεις με μόνο υλικό τις λέξεις, επιδιώκοντας να μετουσιώσεις την κρυφή σημασία του· όλα αυτά απαιτούν μελέτη, κόπο και δημιουργική αγωνία. Δεν ξέρω αν κάθε αναγνώστης είναι ένας ικανός συγγραφέας, πιστεύω όμως πως σπάνια ένας ικανός συγγραφέας δεν είναι κι ο ίδιος επιμελής αναγνώστης.
Απ' ό,τι γνωρίζω, από το πρωί μέχρι το βράδυ ασχολείστε με τα βιβλία. Αλήθεια, πώς χρησιμοποιείτε τον ελεύθερο χρόνο σας;
Μου αρέσει η ιδέα πως ζω μέσα στα βιβλία. Τα βιβλία έχουν την ιδιότητα να πολλαπλασιάζουν τον χρόνο, να απειρίζουν τις εμπειρίες και τα περιστατικά της ζωής και μου κρατούν τόσο καλή συντροφιά, ώστε δεν νιώθω καμιά ανάγκη να τους «ξεφύγω». Έχω πολλά ενδιαφέροντα, αγαπώ το θέατρο και τον κινηματογράφο, τη μουσική, τους φίλους μου, τα ταξίδια, χωρίς τίποτε από όλα αυτά να με απομακρύνει από τα βιβλία. Για μένα, βλέπετε, τα βιβλία δεν είναι ένας τρόπος ζωής, είναι η ίδια η ζωή, μια αλυσίδα ερωτημάτων κι αμφισβητήσεων, η ανάδειξη κάθε πιθανής πολυσημείας, η βαθύτερη ουσία της ζωής. Αυτή η τραχιά κι επικίνδυνη διάστασή τους ίσως τα απομακρύνει από μεγάλη μερίδα του κόσμου, που αρνείται να θέσει σε δοκιμασία τις βεβαιότητές του.
Πέρα από επιμελητής, είστε και συγγραφέας. Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Στην πραγματικότητα δεν είμαι επιμελητής, αλλά μάλλον συντονιστής σε αυτό το βιβλίο. Τη γλωσσική επιμέλεια έκανε ο Δημήτρης Θάνας, στον οποίο πολλά οφείλω για την άρτια εικόνα των κειμένων. Τα τελευταία χρόνια είμαι στη διαδικασία γραφής ενός μάλλον εκτενούς μυθιστορήματος. Κάθε βιβλίο υποβάλλει τον δικό του ρυθμό. Καμιά φορά σκέφτομαι πως αν δεν χρειαζόταν να δουλεύω ίσως έγραφα περισσότερο, ίσως είχα διαθέσιμο χρόνο για να ολοκληρώνω πιο σύντομα τις ιστορίες μου· θα ήμουν ωστόσο μάλλον χαμένος, παρά κερδισμένος, αφού η παρουσία μου στο παλαιοβιβλιοπωλείο, το φυλλομέτρημα των βιβλίων, οι κουβέντες με περαστικούς και θαμώνες, η ισορροπία στη διττή φύση του παλαιοβιβλιοπωλικού χωροχρόνου είναι μια πολύτιμη άσκηση.
Πληροφορηθήκαμε ότι η συλλογή Ιστορίες βιβλίων θα παρουσιαστεί και σε άλλες πόλεις. Θα μας κάνετε μια μικρή αναφορά;
Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στο πλαίσιο της 11ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης την Κυριακή 11 Μαΐου, 18:00-19:00 (Αίθουσα «Ιουλία Ιατρίδη», Περίπτερο 13), όπου θα παρευρεθούν 12 από τους 24 συγγραφείς του τόμου. Δεν υπάρχει άλλη προγραμματισμένη εκδήλωση αυτή τη στιγμή, αλλά ελπίζω να δοθούν κι άλλες ευκαιρίες να συναντήσουμε αναγνώστες και να ανταλλάξουμε ιστορίες βιβλίων. Σας ευχαριστώ.
Ιστορίες βιβλίων
επιμέλεια: Νίκος Χρυσός
εικονογράφηση: Φίλιππος Παπανικολάου
Καστανιώτης
240 σελ.
Τιμή € 12,78
