fbpx
Ισμήνη Καπάνταη

Ισμήνη Καπάνταη

συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

 

Η Ισμήνη Καπάνταη είναι από τις συγγραφείς που χρόνια ασχολείται με επιτυχία με το ιστορικό μυθιστόρημα. Με την ιδιαίτερη τεχνική της και με τη σωστή χρήση των ιστορικών πηγών, καταφέρνει να κερδίζει πάντα το ενδιαφέρον των αναγνωστών.

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Σικελικός Εσπερινός;

Ήταν μια συζήτηση με τη Χαρά Κωνσταντινίδη, καθηγήτρια βυζαντινής αρχαιολογίας. Ήμασταν στην Έκθεση Βιβλίου, στη Θεσσαλονίκη, σε στρογγυλό τραπέζι και συζητούσαμε για το «ιστορικό μυθιστόρημα». Κάποια στιγμή, λοιπόν, μας είπε πως ένας χώρος πολύ ενδιαφέρων για συγγραφείς είναι η εποχή του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, του αυτοκράτορα που ανακατέλαβε το 1261 την Κωνσταντινούπολη και με τις διπλωματικές του ενέργειες αργότερα κατάφερε να αποτρέψει τη Σταυροφορία που σχεδίαζαν οι Δυτικοί για να την ανακαταλάβουν· του αυτοκράτορα που η Εκκλησία αρνήθηκε να τον θάψει επειδή είχε προχωρήσει στην ένωση των Εκκλησιών. Αυτό μου έκανε φοβερή εντύπωση, γιατί ήξερα πως στο Βυζάντιο ο αυτοκράτωρ θεωρείτο ο αντιπρόσωπος του Κυρίου επί της Γης, και δε θεωρείτο μόνον, ήταν η κεφαλή της Εκκλησίας, ο άνθρωπος που διόριζε και έπαυε πατριάρχες. Το ότι δεν τον κήδεψαν λοιπόν, και το γεγονός ότι το χριστεπώνυμο πλήρωμα δεν αντέδρασε αλλά το αποδέχτηκε, σήμαινε, πέραν όλων των άλλων, και κάτι που η διαπίστωσή του τα τελευταία χρόνια με πιέζει ψυχικά και με βασανίζει πολύ. Σήμαινε ότι και τότε, όπως και τώρα και διαρκώς, είμαστε τρομερά επιρρεπείς στο να χωριζόμαστε σε αντιμαχόμενες φατρίες, και να επιδιδόμαστε με πάθος στο κατά το κοινώς λεγόμενο «αλληλοφάγωμα».

Το μυθιστόρημα αναφέρεται στα μέσα του 13ου αιώνα. Πώς καταφέρατε να απεικονίσετε εκείνη την περίοδο; Ποιες βιβλιογραφικές αναφορές σάς άνοιξαν τον δρόμο για να συνεχίσετε την έρευνά σας;

Κυρίως ο Ράνσιμαν, αλλά και τα Ιστορικά Σκηνογραφήματα του Σπυρίδωνος Ζαμπέλιου με τα οποία με εφοδίασε ο φίλος Θανάσης Αναγνωστόπουλος, του «Θησαυρού της Ελληνικής Γλώσσης», και αποδείχθηκαν πολύτιμα για τη δουλειά μου. Δεν αρκούν όμως μόνον αυτά για την «απεικόνιση», όπως λέτε, μιας ιστορικής περιόδου. Για πληροφορίες που αφορούν στην καθημερινή ζωή μέσω των οποίων δημιουργείται η «ατμόσφαιρα» μιας συγκεκριμένης εποχής, η ανάγνωση βυζαντινής ιστοριογραφίας και ειδικότερα των χρονικογράφων, κάτι που κάνω συστηματικά χρόνια τώρα και όχι ειδικά για τον Σικελικό Εσπερινό, με βοήθησε πάρα πολύ: ιστοριογραφία εκείνης περίπου της εποχής, Παχυμέρης, Ακροπολίτης, Γρηγοράς, αλλά και προγενέστερα έργα, Άννα Κομνηνή, Μιχαήλ Ψελλός, Νικήτας Χωνιάτης και οι ιστορικοί της Άλωσης επίσης, Μιχαήλ Δούκας, Γεώργιος Σφραντζής, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Μιχαήλ Κριτόβουλος, καθώς και κάποιοι από τους χρονογράφους που θυμάμαι, Σκυλίτζης και Κεδρηνός.

Πόσο διάστημα κάνατε για να γράψετε το μυθιστόρημα;

Περίπου τρία χρόνια.

Τον Μιχαήλ Η', αν και προσπάθησε να ανορθώσει το Βυζάντιο, τον χαρακτήρισαν αντιφατική προσωπικότητα. Παρ' όλα αυτά ήταν μια διορατική προσωπικότητα. Εσάς ποια είναι η δική σας γνώμη;

Οι γνώμες των ιστορικών μπορεί να διαφέρουν, ο Ράνσιμαν πάντως υποστηρίζει ότι οι Σικελικοί Εσπερινοί, η σφαγή δηλαδή των Γάλλων από τους καταπιεσμένους και εξαγριωμένους Σικελούς, προετοιμάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους πράκτορες του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, που εργάζονταν συστηματικά γι' αυτό τον σκοπό όσον καιρό ο ίδιος ο αυτοκράτορας, με τις διπλωματικές του κινήσεις, κυρίως τις επαφές του με τους πάπες, καθυστερούσε την προετοιμασία της Σταυροφορίας για την ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως. Κατά τα άλλα, όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι επρόκειτο για άνθρωπο ιδιαίτερα ευφυή, ηγέτη πολύ προικισμένο και έξοχο διπλωμάτη. Εμένα τώρα η θέση του Ράνσιμαν με έπεισε και η «αντιφατική» προσωπικότητα του Μιχαήλ θα έλεγα πως με γοήτευσε κυριολεκτικά, και γιατί όχι; Στο κάτω κάτω όλα τα ανθρώπινα όντα, άμα μας εξετάσεις, αντιφατικές προσωπικότητες δεν είμαστε;

Στο Βυζάντιο κυριαρχούσαν οι μηχανορραφίες, οι δολοπλοκίες και οι απαγορευμένοι έρωτες. Αυτά όμως δεν αποτελούν και την ύλη για ένα όμορφο μυθιστόρημα;

Εννοείτε ότι αποτελούν υλικό για να υπάρξει δράση, πλοκή, μυστήριο. Μπορεί να έχετε δίκιο, κατά την άποψή μου όμως ένα καλό μυθιστόρημα δεν είναι μόνον δράση και μυστήριο, είναι και πάρα πολλά άλλα, συνεπώς δεν αρκούν. Πιστεύω άλλωστε ότι όλα αυτά δε χαρακτηρίζουν χρονικά μονάχα το Βυζάντιο, υπάρχουν σ' όλες τις εποχές. Λίγα γίνονται σήμερα; Σκεφτείτε τι διαβάζουμε κάθε μέρα. Και μόνον η περίπτωση του Σνόουντεν αρκεί για να μας πείσει. Μπορεί ωστόσο να υπάρχει κάποια διαφορά και να αφορά στους έρωτες που, στην εποχή μας, δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραμένουν κρυφοί. Τουναντίον θα έλεγα.

Το 1282 ο λαός της Σικελίας επαναστατεί και τα εξαγριωμένα πλήθη κατασφάζουν τις δυνάμεις του Ανδεγαυού, που προετοίμαζαν την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Ποια η σημασία αυτού του γεγονότος για το Βυζάντιο;

Οι Δυτικοί είχαν αποφασίσει την ανακατάληψη της Πόλης και, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν σε θέση να το κάνουν. Ο Μιχαήλ τους εμπόδισε, παρέτεινε δηλαδή κατά εκατόν εβδομήντα ένα χρόνια τη ζωή της Αυτοκρατορίας του Βυζαντίου, που σταματά το 1453, όταν καταλαμβάνει την Πόλη ο Πορθητής. Αν σκεφθούμε λοιπόν, έξω από όλα τ' άλλα, και μόνον τον τεράστιο πολιτιστικό πλούτο, ζωγραφική, αρχιτεκτονική κτλ. της παλαιολόγειας εποχής που κληρονόμησε εξ αυτού του λόγου (της παράτασης δηλαδή της ζωής της Αυτοκρατορίας) η ανθρωπότητα, νομίζω πως η σημασία ήταν τεράστια.

Αν και έχετε γράψει σπουδαία ιστορικά μυθιστορήματα, τονίζετε ότι δεν είσαστε ιστορικός, αλλά η σχέση σας είναι η σχέση ανθρώπου που αποπειράται να αντιληφθεί τον κόσμο τού σήμερα με εργαλείο του τον παρελθόντα χρόνο. Αυτή η σκέψη σας, κατά τη γνώμη μου, φανερώνει σεμνότητα για το έργο σας. Πρέπει ο συγγραφέας να είναι σεμνός;

Η δήλωσή μου «αποπειρώμαι ν' αντιληφθώ τον κόσμο του σήμερα με εργαλείο μου τον παρελθόντα χρόνο» δεν είναι δήλωση σεμνότητας, κάθε άλλο. Σας βεβαιώνω ότι δεν είμαι καθόλου σεμνή, γίνεται μόνο γιατί και σ' ετούτο το μυθιστόρημα, όπως σχεδόν και σε όλα τα έργα μου –στο Απειρωτάν και Τούρκων, στην Ιστορία της Ιόλης, στο Πού πια Καιρός, στη Φλώρια των Νερών, στο Άλας της Γης, στο Εμείς Έχουμε Εμάς–, την ώρα που έγραφα είχα πάντοτε την αίσθηση ότι κατά κάποιον τρόπο γράφω για το σήμερα.
Ρωτάτε αν ο συγγραφέας πρέπει να είναι σεμνός. Στο λεξικό διαβάζουμε, σεμνός: αυτός που τον χαρακτηρίζει η απουσία υπερβολής, εκζήτησης ή επιτήδευσης, που διακρίνεται για την ευπρέπεια και τη σοβαρότητά του. Αν εννοείτε αυτό, καλό θα ήταν και οι συγγραφείς, όπως και όλοι οι άλλοι σε όλους τους χώρους της τέχνης, να είναι σεμνοί. Όχι όμως, θα έλεγα, σεμνοπρεπείς.

Κάνετε μια ευχή και γράφετε ότι δεν πρέπει να χωριζόμαστε σε φατρίες. Ποιος είναι ο φόβος ως λαός, όταν αντιμετωπίζουμε τον άλλο ως αντίπαλο;

Μα νομίζω πως διαβάζοντας απλώς και μόνον τη νεοελληνική Ιστορία, αρχίζοντας από την Επανάσταση και καταλήγοντας στο σήμερα, χωρίς να ανατρέξουμε καθόλου στο απώτερο παρελθόν, όπου κι εκεί τα παραδείγματα εμφύλιας διαμάχης και αλληλοσπαραγμού είναι πάμπολλα, το συμπέρασμα παραμένει το ίδιο: είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας, εμπαθείς, φανατικοί, αδυσώπητοι, ανάλγητοι, και το αποτέλεσμα είναι πάντοτε η καταστροφή, η απόλυτη καταστροφή.

«Αν είμαστε», γράφετε, «εχθροί του διπλανού μας, είμαστε στην ουσία και εχθροί του εαυτού μας». Πώς όμως μπορούμε να αποκτήσουμε την κατάλληλη παιδεία για να αποφύγουμε τους σκοπέλους;

Κατά την άποψή μου, ένας από τους τρόπους θα ήταν η μελέτη της Ιστορίας. Αν δε γνωρίζεις το χθες δεν είναι δυνατόν να καταλάβεις το σήμερα, ούτε να προετοιμαστείς για το τι, ενδεχομένως, επιφυλάσσει το αύριο. Χρειάζονται όμως και άλλα πολλά και αυτά αφορούν την κοινωνία μας στο σύνολό της. Θα πρέπει δηλαδή να θυμηθούμε κάτι που οι προηγούμενες, οι προ της καταναλωτικής μανίας, γενιές το γνώριζαν, ότι δεν υπάρχουμε δηλαδή ως μεμονωμένα άτομα, ότι είμαστε όλοι μέρη ενός συνόλου και ότι η ύπαρξή μας εξαρτάται, κατά κάποιον τρόπο, από την ύπαρξη του άλλου. Τώρα που το έγραψα και το ξαναδιάβασα, ωστόσο, δεν είμαι και τόσο βέβαιη πως θα έπαιζε ρόλο, γιατί και τότε οι κοινωνίες, αν και ήταν πολύ καλύτερες από τις σημερινές, τον κίνδυνο δεν τον απέφυγαν.

Σικελικός εσπερινός Ισμήνη Καπάνταη ΚαστανιώτηΣικελικός εσπερινός
Ισμήνη Καπάνταη
Καστανιώτη
298 σελ.
Τιμή € 15,98
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Ηρώ Σκάρου: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

Η Ηρώ Σκάρου κατάγεται από την Ικαρία. Μεγάλωσε στη Σύρο και στην Αθήνα. Με σπουδές στη φιλοσοφία και μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων, εργάστηκε κυρίως στην εκπαίδευση και στο μάρκετινγκ....

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Τατιάνα Αβέρωφ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε Ψυχολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο και εργάστηκε είκοσι χρόνια ως ψυχολόγος. Ήταν εισηγήτρια σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής στο ΕΚΕΒΙ,...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Τόλης Νικηφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1938, σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων και εργάστηκε κυρίως ως σύμβουλος εσωτερικής οργάνωσης επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το Λονδίνο....

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.