συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Θωμάς Κοροβίνης ερευνά τις πτυχές του ελληνικού και του τουρκικού λαϊκού πολιτισμού καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Τα γραπτά του έχουν την ενθουσιώδη θέρμη του συγγραφέα που αγαπά την Ιστορία αλλά και που σέβεται τους κανόνες της γραφής. Με μεστά λόγια και με τολμηρό πολλές φορές λόγο θέλει να ακουμπήσει στις πληγές που μας πονάνε. Και το καταφέρνει γιατί είναι ενημερωμένος για τα ιστορικά γεγονότα που γράφει. Το ίδιο συμβαίνει και στο νέο του μυθιστόρημα ’55, από τις εκδόσεις Άγρα. Μέσα από την αφήγηση της Μαρίκας της Πολίτισσας περιγράφει την εποχή του προσχεδιασμένου τουρκικού πογκρόμ του Σεπτεμβρίου του 1955, στην Πόλη, εναντίον του ρωμαίικου στοιχείου, το οποίο –με τη συνεπικουρία και άλλων μέτρων που είχαν προηγηθεί ή ακολούθησαν τα γεγονότα– οδήγησε στη συρρίκνωση της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης.

Έχετε γράψει πολλά βιβλία που αναφέρονται στον ελληνισμό στην Τουρκία και έχετε προσεγγίσει πολύ τον πολιτισμό και την Ιστορία. Στο πλαίσιο αυτό έγινε και η συγγραφή του μυθιστορήματος ’55;

Το μυθιστόρημα ’55 θίγει ένα τραύμα του γένους και αποτελεί για το συγγραφέα του χρέος τιμής. Όφειλα να ανταποκριθώ στην εσωτερική μου ανάγκη να αφιερώσω στην ομογένεια αποδίδοντας λογοτεχνικώς ένα κορυφαίο γεγονός που σημαίνει –ελπίζω όχι τον οριστικό– αφελληνισμό της Πόλης, ενώ παράλληλα –μέσω του οδοιπορικού που επιχειρώ στην Πόλη του 20ού αιώνα– να εκφράσω τη λατρεία μου για την ίδια την Κωνσταντινούπολη που με γέμισε δώρα ανεκτίμητα.

Από πότε ξεκινά το ενδιαφέρον σας και η μελέτη για τη γείτονα χώρα; Ποια στοιχεία σάς βοήθησαν για να αρχίσει αυτό το μακρινό ταξίδι αγάπης;

Η έλξη προς ανατολάς ξεκίνησε απ’ τα νιάτα μου. Αλλά ούτε ανατολιστής είμαι, ούτε τουρκολόγος, ούτε και μ’ ενδιαφέρουν όλα τα ζητήματα που αφορούν στις σχέσεις των δύο γειτόνων με την αμφίθυμη ισορροπία που τους διακρίνει. Η νεοελληνική πολιτιστική ταυτότητα εκ των πραγμάτων εμπεριέχει βασικά στοιχεία που είναι παράγωγα της κυρίως
αναγκαστικής και λιγότερο επιλεκτικής συνάφειας με τον παλαιό –οθωμανικό– και τον νεότερο –τουρκικό– κόσμο. Είμαστε παιδιά προσφύγων, μεγαλωμένα σε μια χώρα υποχρεωτικά στραμμένη προς δυσμάς αλλά φτιαγμένη εν πολλοίς με ανατολίτικα υλικά. Αυτά τα δύο
αποκλίνοντα στοιχεία δεν μπορούν να δέσουν εύκολα, για να μην πω ότι συχνά ο συνδυασμός τους έχει δημιουργήσει τραγέλαφο. Αρκετά πονήματά μου –έρευνες, αφηγήματα, τραγούδια, μεταφράσεις κ.ά.– οφείλονται στον προσανατολισμό και στην πρόθεσή μου να διευρύνω την αλληλογνωριμία μας. Ανήκω στην παράξενη ράτσα των δονκιχωτικών δημιουργών που δρουν
αυτοβούλως φτιάχνοντας τον δικό τους πολιτισμό που εντέλει όμως μας αφορά όλους. Η πράξη έχει δυστυχώς αποδείξει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της νεοελληνικής μας κουλτούρας έχει χτιστεί πάνω στην πρωτοβουλία και τον κάματο φιλέρευνων μοναχικών ερευνητών.

Ο αφηγητής γράφει στο μυθιστόρημα ότι κληρονόμησε μια περιουσία από τη θεία του στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και κάποια προσωπικά αντικείμενα, όπως το ημερολόγιο που έγραψε η θεία του, όπου και κατέγραψε διάφορα γεγονότα. Τι θα συνέβαινε αν κάποιος κληρονομούσε μια μεγάλη περιουσία στην Κωνσταντινούπολη;

Δεν έχω καθαρή εικόνα για την αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων σήμερα. Μέχρι πρόσφατα τα νομικά τερτίπια του τουρκικού κράτους έσερναν τους δικαιούχους περιουσιών σε μια αλυσίδα ταλαιπωριών. Τελευταία το τουρκικό κράτος παρουσιάζει δείγματα καλής διαγωγής προς αυτή την κατεύθυνση αλλά στην Τουρκία πρέπει κανείς να φυλάει τα νώτα
του. Στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας των Τούρκων πρωτοστατούν προσωπικότητες του πνεύματος, φοιτητική πρωτοπορία και μερίδα δημοσιογράφων – εκ των οποίων οι τολμηρότεροι διώκονται. Το τερατικό κράτος σε τέτοιες προσπάθειες έρχεται τελευταίο.

Η θεία Μαρίκα ήταν δασκάλα. Η εμπειρία της θείας αλλά και η δική σας στην Πόλη σάς βοήθησε να αποδώσετε την όλη ατμόσφαιρα και τις ανάλογες σκηνές στο μυθιστόρημα;

Ένα μέρος της μυθιστορηματικής ηρωίδας οφείλεται ασφαλώς στις εμπειρίες του συγγραφέα. Τα πολυσχιδή βιώματά μου τον καιρό της διαμονής μου στην Πόλη συνδυάζονται και με την εκπαιδευτική πείρα. Αλλά η απόδοση της ατμόσφαιρας οφείλεται και σε άλλες διαστάσεις που
συνδιαμορφώνουν τη βάση της πνευματικής δημιουργίας, όπως είναι η διαίσθηση, η συναίσθηση, η βαθιά και πολύχρονη παρατήρηση, η ιδεολογική στάση απέναντι στα γεγονότα κ.ά.

Η αφήγηση της Μαρίκας είναι αντιπροσωπευτική γιατί έζησε τα πράγματα και γνώρισε τις καταστάσεις. Αυτές όμως οι ειλικρινείς φωνές ακούστηκαν ποτέ από το τουρκικό κράτος;

Ειλικρινείς φωνές ακούγονται από άτομα και κομμάτια της κοινωνίας. Όταν τα γεγονότα τα στιγμάτισε ο Αζίζ Νεσίν, τον χώσανε στο μπουντρούμι. Βέβαια το κράτος παριστάνει καμιά φορά ότι μετανοεί αλλά μένουμε στα λόγια. Και σάμπως οι δικοί μας είναι καλύτεροι; Δε
φιμώνουν ό,τι ενοχλεί τη νέα τάξη πραγμάτων;

Τα επεισόδια του 1955 λένε ότι ήταν προσχεδιασμένα. Εσάς ποια είναι η γνώμη σας;

Τα Σεπτεμβριανά οφείλονται σε οργανωμένο σχεδιασμό της Άγκυρας με παρότρυνση των Εγγλέζων και συγκάλυψη των Αμερικάνων. Η εφαρμογή τους ξέφυγε απ’ το αρχικό πλάνο, γιατί το κατευθυνόμενο λεγόμενο «παρακράτος» οδηγήθηκε με τη συνεπικουρία μέρους του αφιονισμένου λαού σε ανθελληνικά και αντιχριστιανικά έκτροπα πέραν πάσης φαντασίας.

Η ανάγνωση του μυθιστορήματος σε κερδίζει, γιατί είναι ωραία γραμμένο, αλλά και με την έννοια ότι πολλοί από εμάς έχουμε μια ενδόμυχη αγάπη για την Πόλη. Γιατί ό,τι μας πληγώνει το αγαπάμε πιο πολύ;

Η Πόλη συμβολίζει τη μακρινή μεγάλη μήτρα που άναψε τα φώτα της Ρωμιοσύνης. Ο πόνος οφείλεται στην αίσθηση της απώλειας των ριζών μας. Και στην πεποίθηση μιας οριστικά χαμένης εθνικής υπόθεσης. Ό,τι μας πονάει μας καίει πιο πολύ, γιατί έχουμε συνείδηση της θνητότητας και ότι φεύγουμε απ’ τη ζωή με πόνο χωρίς εκπλήρωση της τραυματικής
αγάπης.

1897, 1922, 1955, 1974. Στιγμές που δε θέλει να θυμάται ο ελληνικός λαός. Τι θα συνέβαινε αν είχαν αποφευχθεί;

Θα είχαμε ίσως αίσθηση κάποτε κι εμείς του νικητή. Αλλά και μεγαλύτερη δύναμη. Τώρα είμαστε πιόνια του κάθε τσαμπουκά του πλανήτη. Από τότε που φτιάχτηκε αυτό το κρατίδιο με το θλιβερό πολιτικό και διπλωματικό παρελθόν.

Γράφετε στην εισαγωγή του βιβλίου ότι η ειλικρινής ομόνοια ανάμεσα σε δυο λαούς δεν μπορεί να στηριχτεί στα καμώματα. Σε ποιο επίπεδο όμως βρίσκονται σήμερα οι σχέσεις μας με τη γειτονική χώρα;

Εξωτερικά δείχνουν να γίνονται κάποια βήματα. Οι δυο λαοί τελευταία έχουν προοδεύσει κάπως στο θέμα της εκατέρωθεν γνωριμίας τους. Αλλά η Ιστορία γράφεται από τα συμφέροντα των κρατών που οδηγούν τους λαούς συνήθως στην καταστροφή. Ποιος εμπιστεύεται τα κράτη; Και ιδίως το τουρκικό; Η ειρήνη είναι επισφαλής.

Πέρα από συγγραφέας είσαστε στιχουργός και παρουσιάζετε τη δουλειά σας σε συναυλίες. Ποια είναι η απήχηση του κοινού σε αυτή τη δραστηριότητά σας;

Είμαι ευτυχής που οι πολυσχιδείς μου δραστηριότητες έχουν ζεστή και εγκάρδια υποδοχή για τριάντα συναπτά χρόνια. Νιώθω βαθιά ικανοποίηση, πληρότητα και ευγνωμοσύνη γι’ αυτό.

Το βραβευμένο βιβλίο σας Ο γύρος του θανάτου ανέβηκε στη θεατρική σκηνή. Μπορείτε να μας δώσετε μερικές πληροφορίες;

Στις 29 Μαρτίου ανέβηκε στο Βασιλικό Θέατρο της Θεσσαλονίκης ο Γύρος του θανάτου, ένα βιβλίο που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση, σε σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη, ενός σκηνοθέτη ανατρεπτικού. Πιστεύω ότι ο δημιουργός αυτός έχει προσδώσει σ’ ένα ήδη αγαπημένο έργο
πρόσθετες ενδιαφέρουσες διαστάσεις.

΄55
Θωμάς Κοροβίνης
Άγρα
449 σελ.
Τιμή € 21,00

Twitter